[zaloguj się]
[pdf]

PRZETWARZAĆ (6) vb impf

e oraz drugie a jasne; w inf -wa- (1), [-wå-]; w pozostałych formach -wå-.

Fleksja
inf przetwarzać
indicativus
praes
sg pl
1 przetwårzåm
3 przetwårzå przetwårzają
praet
pl
2 m pers przetwårzaliście
3 m pers przetwårzali
conditionalis
sg
3 m by przetwårzåł

inf przetwarzać (1). ◊ praes [1 sg przetwårzåm.] ◊ 3 sg przetwårzå (2). ◊ 3 pl przetwårzają (2). ◊ praet [2 pl m pers przetwårzaliście.] ◊ 3 pl m pers przetwårzali (1). ◊ [con 3 sg m by przetwårzåł.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVIII w.

1. Przekształcać, zmieniać; refigurare, transfigurare, transformare Cn (4): [Przetwarzam/ Transformo. Volck Vvv v.]
a. Czynić innym [kogo, co] (2):
α. Duchowo (1):

przetwarzać przez kogo (1): RejPosWiecz2 93 cf W połączeniu szeregowym.

[przetwarzać czym: iáko ſam Bog cżłowieká mocą ſwą podług woley ſwey ſtworzył/ [...] ták też tenże z nowu kthorego racży grzeſznego/ thą drogą á środkámi przetwarza/ á odradza GilPos 277.]

W połączeniu szeregowym (1): Abowiem też on [Chrystus] záſię zobopolnie nas wſzytki ktorzy weń wierzymy/ [...] przez onę prawdziwą/ wiecżną/ á vſtáwicżną miłość/ ku ſobie prziymuie/ á zá ſwoie właſne cżłonki nas w ſobie záchowywa: y przez Duchá ſwego s. vſtáwicżnie nas odradza/ ożywia/ y ná wyobráżenie ono Boſkie/ ná ktoreſmy byli ſtworzeni/ vſtáwicżnie im dáley tym więcey przetwarza RejPosWiecz2 93.

Zwrot: »na wyobrażenie [czyje] przetwarzać« (1): RejPosWiecz2 93 cf W połączeniu szeregowym.
[Szeregi: »odnawiać i przetwarzać«: ná co nam dał [Bóg] Duchá ſwiętego/ áby w nas to nie tylko piecżęthował á wykonywał/ ále áby záwſze w nas áffekty ſkáżone/ ná pſotliwość ſerce y myſli ſkłonne/ odnawiał y przethwarzał GilPos 189.

»przetwarzać a odradzać«: GilPos 277 cf przetwarzać czym. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]]

β. O treści i sensie (1):
Zwrot: »na swoj obyczaj przetwarzać« (1): A iesliby iym [heretykom] też ktore mieyſce [w Piśmie św.] ná przekázie było/ tedy ie albo precż wyrzucáli/ álbo ná ſwoy obycżay przetwarzáli BudNT przedm b8.
[Szereg: »przetwarzać i szpocić«: Cżemuż też ondźie o Moiżeſzu [tłumacze Pisma św.] nie przełożyli: Vwierzą w ćię/ ponieważ ták ieſt w Ebreyſkiem? A tu iuż oni muſzą ſie odkryć/ To ieſt/ rzekną/ że ſie niegodźi w proſtego cżłowieká wierzyć/ rć. Lecż co to inſzego ieſt/ iedno piſmo ś. wedle ſwey dumy przetwarzáć y ſzpoćić. BudArt M4v.]
b. Czynić czym innym [kogo, co w co a. w jakie] (2): Bo naprzod [opilstwo] ieſt przećiw Bogu/ kiedy wyobráżenie iego w cżłowieku w beſtyálſkie przetwarza. PowodPr 71; [twarz wáſzá ieſt obrázem duſze/ á duſzá obrázem Bożym: zá cżym idzie/ że y tá zwierzchowna twarz ieſt poniekąd obrázem Bożym. A wy wzgárdziwſzy obraz Boży/ przetwarzáliśćie gi w obraz Dyabelſki WujPosN 1584 II 318 (Linde)].

przetwarzać czym (1): Przy tobie ia/ cnotliwy ſtároſto/ mogę Wſzytkę Lártiádego obiecháć drogę. Thrácią/ Lotophagi/ y iednookié Cyklopy/ [...] y iędzę [Kirke]/ źioły Możną ludźi przetwárzáć/ to w pſy/ to w woły. KochFr 129.

2. Zastępować czymś innym (o słowach) [co] (2): Nowokrzczeńcy ſłowo krztu y krzczenia [...] odrzućiwſzy/ ná to mieśce nurzánie/ ábo ponurzánie ſwe ſproſne [...] podrzućili (marg) Słowo krztu y krzczenia Nowokrzczency iáko przetwarzáią. (–) WujNT 11, Zzzzz3v.

Synonimy: 1., 2. odmieniać, przemieniać, zmieniać; 1. przeczyniać, przeinaczać, przekształtować, przerabiać, przewierzgać; a.β. wywracać; b. przeistoczać.

Formacje współrdzenne cf TWORZYĆ.

Cf [PRZETWARZANY], PRZETWORZANIE

MPi