Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEWIERZGNIENIE

Następne hasło: (PRZEWIERZYĆ) »

PRZEWIERZGNIONY (6) part praet pass pf

przewierzgniony (3), przewirzgniony (3); przewierzgniony CzechRozm, OrzJan, KlonFlis; przewirzgniony Mącz, RejPos, LatHar.

przewierzgniony (5), przewirzgnion (1).

Pierwsze e oraz o jasne, drugie e pochylone.

Fleksja

sg
m	N	przewirzgniony, przewirzgnion	f	N	przewiérzgnionå	n	N
	A	przewiérzgniony		A			A	przewirzgnion(e)
	I			I			I	przewirzgnionym

pl
A	m pers	przewiérzgnionych
inne formy
sg m a. n G - przewiérzgnion(e)go

sg m N przewirzgniony (1), przewirzgnion (1); ~ (attrib) -ony (1), ~ (praed) -on (1) Mącz, [-ony]. ◊ [A przewiérzgniony.] ◊ f N przewiérzgnionå (1). ◊ n [A przewirzgnion(e).] ◊ I przewirzgnionym (1). ◊ m a. n G przewiérzgnion(e)go (1). ◊ pl A m pers przewiérzgnionych (1).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVIII w. s.v. przewierzgnąć.

Znaczenia

Który zmienił się, stał się inny (6)
- a. Zmieniony na gorsze, podupadły (1)
- b. Który stał się czymś innym (4)
  - α. O eucharystii (2)
- c. Który zmienił wyznanie (1)

Który zmienił się, stał się inny (6):

a. Zmieniony na gorsze, podupadły (1): Wſzytkie do Polſki przyſzły tu wykręty/ Gdy ſię v Gdańſká ziáwiły okręty/ Proſtość oycżyſta y niewinność oná/ Ieſt przewierzgniona. KlonFlis C4.

b. Który stał się czymś innym (4):

przewierzgnion(y) w kogo, w co (żywotne) (2): Converti in beluam, Być przewirzgnion w nieme zwiérzę. Mącz 487c; Przyſzedł znowu pokuśićiel/ iuż w Anyołá świátłośći przewierzgniony LatHar 590; [BudArt N8v].

α. O eucharystii (2):

Wyrażenia: »chleb przewierzgniony« (1): [gdy on plotki Papieſkie/ tho ieſt chleb przewierzgniony/ Poſtylle y z inſzemi báłámutniámi chce zádźierżeć poſtáremu GrzegWyzn B3.] Cf »chleb i wino przewierzgnione w ciało i krew«.

»chleb i wino przewierzgnione w ciało i krew« (1): Y nieomylnie ſie wierni vcżeśniki ćiáłá prawdźiwego Chriſtuſowego y krwie iego ſtáwáią: choćiaż onego chlebá y winá przewierzgnionego w ćiáło y krew [...] nie pożywáią: ále chlebá prawdźiwego y winá też ſmákuią. CzechRozm 262v.

»przewirzgnione ciało ([z chleba])« [szyk zmienny] (1): RejPos 88; [ná ktorych [ołtarzach] ofiáruią [papieżnicy] we Mſzy znowu iákiegoś Iezuſá/ álbo ciáło Iezuſowe s chlebá przewirzgnione/ y w kreẃ iákąś Iezuſowę z winá y z wody przemienioną GilKat 210v (Linde s.v. przewierzgnąć)].

c. Który zmienił wyznanie [na co] (1): [Turczyn] Was náwet ſámych wzgárdzonych/ zháńbionych/ nędznych/ porzuconych/ y ná nowe bezbożeńſtwo przewiérzgnionych/ po vlicach wodźić Syriyczykom/ Sárácenom/ náwet Zydóm ná pośmiéch podawáć każe? OrzJan 20.

Synonimy: a. odmieniony, przeczyniony, przeistoczony, przekształtowany, przemieniony, zmieniony; b. przechrzczony.

Cf PRZEWIERZGNĄĆ