[zaloguj się]
[pdf]

ROZWIĘZAĆ (203) vb pf

o oraz a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie).

W inf -więz- (48), -wiąz- (14), -więz- a. -wiąz- (1); -wiąz- Leop (2), RejZwierz, StryjKron, LatHar; -więz- : -wiąz- RejAp (2:1), RejPos (12:1), CzechRozm (8:2), WujNT (4:5); w imp 2 sg i pl -wiąż(-) (21), -więż(-) (13); -wiąż(-) RejZwierc (2), BudNT; -więż(-) RejKup, RejAp, KochPs, LatHar; -wiąż(-) : -więż(-) OpecŻyw (1:1), KrowObr (11:4), BibRadz (1:1), RejPos (3:2), WujNT (2:1); w pozostałych formach -wiąz-, -wiąż-.

Fleksja
inf rozwięzać, rozwiązać
praet
sg pl
1 m m pers -chmy rozwiązali
2 m rozwiązåłeś, -eś, -ś rozwiązåł m pers
3 m rozwiązåł m pers rozwiązali
f rozwiązała m an
imperativus
sg pl
1 niech rozwiążę
2 rozwiąż, rozwięż, rozwięży rozwiążcie, rozwiężcie
conditionalis
sg pl
1 m bych rozwiązåł, bym rozwiązåł m pers
2 m byś rozwiązåł m pers byście rozwiązali
3 m by rozwiązåł m pers by rozwiązali
f by rozwiązała m an
n by rozwiązało subst
impersonalis
praet rozwiązåno
participia
part praet act rozwiązåwszy

inf rozwięzać, rozwiązać (63). ◊ fut 1 sg rozwiążę (2). ◊ 2 sg rozwiążesz (10). ◊ 3 sg rozwiąże (6). ◊ 2 pl rozwiążecie (14). ◊ 3 pl rozwiążą (3). ◊ praet 2 sg m rozwiązåłeś, -eś, -ś rozwiązåł (5). ◊ 3 sg m rozwiązåł (14). f rozwiązała (1). ◊ 1 pl m pers -chmy rozwiązali (1). ◊ 3 pl m pers rozwiązali (5). ◊ imp 1 sg niech rozwiążę (1) [zapis: -e]. ◊ 2 sg rozwiąż, rozwięż (23), rozwięży (2); -więż : -więży RejPos (2:2). ◊ 2 pl rozwiążcie (5), rozwiężcie (4) [w tym: -więſzcie (2), -więście (2)]. ◊ con 1 sg m bych rozwiązåł (4) MurzNT, RejPos (2), BudBib, bym rozwiązåł (3) Leop, ReszPrz, WujNT. ◊ 2 sg m byś rozwiązåł (2). ◊ 3 sg m by rozwiązåł (13). f by rozwiązała (1). n by rozwiązało (1). ◊ 2 pl m pers byście rozwiązali (2). ◊ 3 pl m pers by rozwiązali (2). ◊ impers praet rozwiązåno (2). ◊ part praet act rozwiązåwszy (15); -åwszy (11), -awszy (1) OpecŻyw, -(a)wszy (3).

Sł stp notuje, Cn s.v. mowę dać niememu, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Rozsupłać, rozplątać węzeł i zwykle zdjąć to, czym coś (ktoś) jest obwiązane(-y); solvere PolAnt, Vulg (92): Levare vincula, Rozwięzáć. Mącz 190a, 349b.

rozwięzać co [= co jest wiązaniem] (24): cf »jarzmo rozwiązać«, »rozwięzać rzemyczek«.

rozwięzać co [= co jest związane] (3): cf »boty rozwięzać«.

Zwroty: »boty rozwięzać« = calceamenta solvere PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (3): Y rzekł mu Pan: Rozwięż boty nog twoich: bo mieyſce ná ktorem ſtoiſz/ ziemiá święta ieſt. BudNT Act 7/33, Act 13/25; [św. Jan Chrzciciel o Chrystusie] oto idźie zá mną/ ktorego botow ná nogách nie ieſtem godźien rozwięzáć. WujNT Act 13/25.

»jarzmo, węzeł rozwiązać« (1:1): ktorego [wozu w Gordyn] kto iárzmo rozwiąże/ miał poſieść wſzytkę Azyą. BielKron 124; StryjKron 86.

bibl. »rozwięzać rzemy(cze)k (a. rzemień) u bota (a. trzewika itp.)« = solvere corrigiam calceamenti(-orum) PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (22): ktoregom iá nie ieſt godźień/ abych rzemięń iego bota rozwiązáł. MurzNT Ioann 1/27; Myał też [Chrystus] boty v ktorich obawiał ſie Ian krzćicyel rzemycżkow rozwyęzáć. GliczKsiąż G6; KrowObr 49, 83v, 206; ktoremum ia nie ieſt godzien/ bym rozwiązał rzemycżek v botá iego. Leop Ioann 1/27, Mar 1/7; iż ták wywyſzſzył ſtan iego [św. Jan Chrystusa]/ iż ſie położył niegodnym być rozwięzáć namnieyſzego rzemyká v trzewiká iego. RejPos 12v, 9 [2 r.], 12, 12v, 13, 288; BudNT Luc 3/16; CzechEp 172, 304; ReszPrz 7; LatHar 685; WujNT Mar 1/7, Luc 3/16, Ioann 1/27.

Przen (6):
Zwrot: »związkę rozwiązać« (1): Ták tedy mocną ieſt związká małżeńſka: że ią ſam tylko rydl á motyká rozwiązáć może. WujNT 164.
a) Usunąć to, co zamyka, unieruchamia [co] (5):
Zwroty: »[komu] żywot rozwięzać« = wywołać rozwolnienie (1): áby mu dáli trunek potáiemnie przypráwiony coby mu żywot rozwiązał. BielKron 95v.

»rozwięzać język [czyj a. komu]« = dać dar wymowy [szyk zmienny] (3): We ſnie mu [Ezopowi] ſie Bog vkazał/ Trudny mu ięzyk rozwiązał BierEz A3; Rozwiężyſz nędzny ięzyk náſz ku wyznawániu á wyſławiániu ſwiętego á wielmożnego Boſtwá twego. RejPos 207, 205v, 207.

Szereg: »rozwiązać a otworzyć« (1): iż on [Pan] rozwiąże á otworzy ięzyk twoy/ że ſnádnie będzyeſz mogł wyſławiáć á wyznawáć dziwną możność iego RejPos 205v.
a. Aby rozsypało się to, co było powiązane razem (3): Podawſzy im [ojciec synom] ſnopek ſtrzał mocno záwiązány/ […] A gdy żaden dokazáć nie mogł ty z nich śiły/ Zeby one w gromádźie ſtrzały ſię ſkáźiły. Rozwiązawſzy po iedney dał w rękę kożdemu/ […] Snádnie kożdy ſwę złamał CzahTr E2.

rozwięzać co [= co jest związane] (2): BierEz I4; Gdy ſie ſtáre poſzyćie popſuie/ […] tedy odárwſzy ſnopki rządnie rozwięzáć/ y ná gromádźie mieć/ […] dla Ieśiennego gnoiu. GostGosp 52.

b. Aby móc dostać się do wnętrza; aperire PolAnt [w tym: co (10)] (11): miech rozdźiergay/ [...] Niemożeſzli go rozwięzáć/ Nie żáłuy go też y zrzezáć. BierEz B2v; RejKup aa5 [2 r.]; vkradl thlomok nakladzyony zaſchnurowany lyezaczy na ſanyach. Sthym obay poſchli wpuſthky […], thamze gi rozwyazawſchy nalyeſly wnym dwa wylky wyprawyone LibMal 1554/183v; RejFig Cc4; BibRadz Gen 43/21.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Niech ya też yedno rozwiąże Com tu przinioſł yako Xiąże […] (did) Kryſtus każe rozwięzać wezły czo ſſobą Xiąże przinioſło (–) RejKup aa5.

Zwrot: »rozwięzać pieczęci« = solvere signacula Vulg (2): Widźiałem […] kśięgi nápiſáne wewnątrz y zewnątrz/ zápieczętowáne śiedmią pieczęći. Y widźiałem ániołá […] obwoływáiącego: Ktoż ieſt godźien otworzyć kśięgi/ y rozwięzáć pieczęći ich? WujNT Apoc 5/2, Apoc 5/5.
Przen (2):
Zwrot: »rozwięzać workowi (a. grzywnie) szuprynę« = wydać dużo pieniędzy (2): Potym poćiągnieſz zá dworem Tám więc iuż miey rozum zworem Bo tám ledá o przyczynę Rozwiążeſz grzywnie ſuprymę [!] RejRozpr F2; RejZwierz 91.
c. Rozluźnić uciskający pas; dissolvere PolAnt [co (= uciskane)] (2): Welgał ſię był do Kłaſtora Wiedzaċ yż tam Beczka ſpora By proznuyącz niedzełał nicz Iedno rozwiazawſſy Brzuch picz RejKup cc3v.
Przen (1): TAk mowi Iehowa […] ábych położył przed oblicżem iego narody/ á biodrá krolow ábych rozwiązał (marg) Abo zemdlił/ to ieſt żeby mu ſie żaden krol nie oparł. (–) BudBib Is 45/1.
d. Zdjąć więzy; uwolnić związane(go) [w tym: kogo, co (= związane(go)) (37), co (= związanie) (3)] (40): a związany byly iego [Łazarza] ręce ij nogi. Y rzekl pán iezus apoſtolom/ Rozwiążcie go OpecŻyw 68; Leop Act 22/30; Idzćie do miáſteczka [...]/ naydźiećie oślę vwiązáne/ […] rozwiążćież ie á przywiedźćie. BibRadz Mar 11/2; Rzekłá: Proſzę każćie mię rozwięzáć/ wnet ią rozwiązano BielKron 320, 113, 409v, 412, 452v; RejPos 2v, Ooov; BudNT g4 marg; WujNT Ioann 11/44, s. 353, 495 marg.

W przeciwstawieniu: »związać ... rozwięzać« (2): Leop Iudith 6/10; związáli ią [Hesjonę na ofiarę] á położyli ná brzegu morſkim Wieloribowi/ ktorą to nadiecháli Argonánte/ wzyęli y rozwiązáli BielKron 54.

Zwroty: »pęta [czyje] rozwiązać« (1): Kto wypuśćił Oſlá dzikiego wolno/ á pętá iego ktho rozwiązáł [vincula ... solvit]? Leop Iob 39/5.

»od związki, z związek, związanego rozwięzać« = solvere a vinculo PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (2:2:1): BibRadz Luc 13/16; KuczbKat 210; A tey corki Abráámowey ktorą oto związał ſzátan od ośminaśćie lat [pokurczonej] zali nie potrzebá było od związki tey rozwięzáć w dźień ſobotny? WujNT Luc 13/16, Act 22/30; Iáko wielkie miłośierdźie/ związánego rozwięzáć/ […] ták y […] SkarKaz 386b.

Przen (18):

rozwięzać kogo, co (3): RejPos 87; iż kogo tu zwiążą [włodarze Pańscy] ná ziemi będzie związan ná niebie/ á iż koſcioł ma moc zgwałćić á odmienić wedle cżáſu vſtáwy Páńſkie. O nędzny więzácżu rozwięż pirwey ſam ſiebie/ toż potym rozwięż kogo drugiego będzieſzli mogł. RejZwierc 192v.

a) O Bogu: wybawić [kogo (= związanego), co (= związanie)] (6): LubPs X3v; [Chrystus jechał na uwolnionej z pętów oślicy] to ſie známionowáło/ iż on rozwięzáć miał narod żydowſki/ kthory był związány zakonem á przeklęciem RejPos 2v; LatHar 168.

W przeciwstawieniu: »rozwiązać ... powiązać« (1): O Boże/ […] rácż przyiąć prośby náſze/ áby zmiłowánie twoiey łáſkáwośći/ te wſzytkie rozwiązáło/ ktore ſpętánie wyſtępkow rozlicżnych powiązáło. LatHar 181.

Zwroty: »rozwiązać okowy [czyje]« (1): Zaiſte Iehowo/ […] rozwiązałeś okowy moie [solvisti vincula mea]. BudBib Ps 115/16.

»rozwiązać [czyje] powrozy« (1): zmiłuy ſię [Zbawicielu] nád grzeſzną duſzą moią. Rozwiąż iey związki y powrozy LatHar 155.

»rozwiązać związki« (1): LatHar 155 cf »rozwiązać powrozy«.

b) Spuścić z uwięzi; przestać powstrzymywać, hamować (Apoc 9/14 i w nawiązaniach) [kogo] (9):BibRadz II 138b marg, Apoc 9/14; iż miał Pan rozwiązáć pogány ná pomſtę niewiernikow ſwoich od wſchodu ſłońcá. RejAp CC2; iż też thám roſkázuie Pan rozwięzáć krole ná pomſthę ſwiátá […]. Co y tám y tu inácżey rozumieć nie możemy/ iedno iż Pan chowa ty ſrogie pogány wſchodoſłońcowe ſobie miáſtho bicżá ſwego ſrogiego. RejAp 137, 81, 81v [2 r.], 166v; Rozwiąż onych czterech ániołow/ vwiązánych v wielkiey rzeki Euphráty. Y rozwiązáni ſą […]: áby pobili trzećią część ludźi. WujNT Apoc 9/14.
2. Uwolnić kogoś od ciężarów i zobowiązań; unieważnić, zakwestionować; solvere Vulg (89): dispensare vero est ipsum votum relaxare, rozwyązacz, ffolgovacz, popuscicz, seu determinare etc. BartBydg 32b.

rozwięzać kogo (6): cf rozwięzać kogo od czego; kogo z czego.

rozwięzać co [= zobowiązanie] (12): CzechRozm 87, 90v; Alexander też Ceſarz […] wolnieyſze práwo ná ten wyſtępek [przeciw majestatowi] vcżynił/ […] y wiele rzecży ktore tákowym wyſtępkiem zwano rozwiązał ModrzBaz 81v; Ktobykolwiek tedy rozwiązał iedno z tych przykazań namnieyſzych [zakonu]/ y tákby ludźi náucżał: będźie zwan namnieyſzym w kroleſtwie niebieſkim WujNT Matth 5/20. Cf »brzemię rozwięzać«, »rozwięzać zakon«.

rozwięzać kogo od czego (2): cf »od przysięgi rozwięzać«.

rozwięzać kogo z czego (4): [Panie] rozwiąż mię z trudnośći/ A vżiy zwykłéy nádemną litośći. KochPs 208. Cf Zwroty, W przen.

W przeciwstawieniu: »rozwięzać ... (wy)pełnić« [zawsze: zakon; w nawiązaniu do Matth 5/17] (6): Cżemu to Iezus y iáko powiedział iż nie przyſzedł zakonu rozwięzáć ále gi wypełnić. CzechRozm 90v marg, 87, 90v, 91, *v, **2.

Zwroty: »brzemię, z brzemienia rozwięzać [kogo]« (1:1): CzechRozm 92; [po stracie męża i dwóch synów Melania] pádáiąc do nog Chryſtuſowych/ […] rzekłá: wolniey tobie ſłużyć Pánie będę: iżęś [!] mię z tákiego brzemienia rozwiązał. SkarŻyw [197].

[»rozwięzać [kogo] z długow«: rozwiązał go [utratnika] z długów SenekaGórn 69.]

»od przysięgi, z przysięgi rozwięzać« [w tym: kogo (3)] [szyk zmienny] (3:1): Piſał [cesarz] też y do poddánych iego [księcia wirtemberskiego]/ áby go poſłuſzni nie byli/ á od przyſięgi ie rozwiązał kthorą ie był vćiſnął BielKron 228, 226v, 389v; NiemObr 171.

»rozwięzać zakon« [szyk zmienny] (7): CzechRozm 91 cf »rozwięzać abo zepsować«. Cf W przeciwstawieniu.

Szeregi: »rozwięzać to jest skazić« (1): á cżemuſz ſam Iezus Chriſtus/ to powiedział [Matth 5/17]/ że on nie przyſzedł rozwięzáć/ to ieſt ſkáźić zakonu: ále pełnić. CzechRozm 90v.

»rozwięzać abo zepsować« (1): Ieſzcże go [Chrystus zakonu] też nierozwiązał/ ábo zepſował/ poniewaſz […] CzechRozm 91v.

W przen (1):
Zwrot: »[kogo] z węzła rozwięzać« (1): Z onej odpowiedzi był weſoły S. Woyćiech/ iſz go Pan Bog ſam z onego węzłá rozwiązał. SkarŻyw 355.
a. Zdjąć z kogoś winę; oczyścić z grzechów (głównie w przekładach Matth 16/19 i 18/18 oraz w nawiązaniach do tych wersetów) (66): Do kthorych Pan poſłał Ewánielią á co ieſt rozwięzáć RejPos 118v marg.

rozwięzać kogo, co (czyje) [= kogo (W przen)] (15): Nie mniemaycie ze by pan Bog dal tę moc kaplanom czinić czo chcą/ vczić czego chcą/ rozwięzac kogo chcą SeklKat X2; RejKup z5; RejPos 120, 302v [2 r.]; RejZwierc 27v. Cf rozwięzać kogo od czego; kogo z czego; W przeciwstawieniach, W przen.

rozwięzać kogo od czego (2): Rozerwałes moie związanie miły panie […] (koment) Rozwiązałes [Ps 115/16]), to ieſt wyzwoliłes mie od wſzelkiey przekazy. WróbŻołt nn. Cf Zwrot.

rozwięzać kogo z czego (2): [rozlawszy krew] ſzedłby do drugyego áby go s tego rozwiązał wedle woley á mocy ſwoiey RejPos 302v. Cf Zwrot.

rozwięzać co [= z czego] (30): SeklKat Xv; KromRozm I I3; KromRozm II f4v; Ktoremu [papieżowi] tám táką moc/ ták ſłyſzę nádano/ Iż co tu on rozwiąże/ będzye rozwiązano. RejWiz 160v; RejPos 235, 300v; iáſnie to pokázuią one ſłowá Chriſtuſowe: Cokolwiek rozwiążećie ná źiemi/ będźie rozwiązano etć. Bo rozgrzeſzenie od kápłaná dáne/ známieniem ieſt pozwirzchnym odpuſzcżenia grzechow WujJud 160, 81v, 82v; WujNT 69, 77, 133; SkarKaz 634a. Cf W przeciwstawieniach; Zwrot.

rozwięzać co komu (1): Komu rozwiążećie grzéchy ná źiemi/ będą rozwiązáné y w niebie BiałKat 161.

W przeciwstawieniach: »zwięzać (16), uiścić ... rozwięzać« [w tym: co (= winę) (15), kogo (= winnego) (1)] (17): dám tobie [Chrystus Piotrowi] klucże krolewſtwa niebieſkiégo/ a tzo koli zwiążeſs na ziemi/ będzie związáno ij na niebieſiech/ a tzokoli rozwiążeſs na ziemi/ będzie rozwiązáno ij na niebie. OpecŻyw 56v; KromRozm III F4v, M3v; Leop Matth 18/18; [Chrystus do Apostołów:] A kogo obacżycie s tháką wiárą być ná zyemi/ iuż go możecie pewnie rozwięzáć/ á będzye rozwiązan ná niebie: á kogo też obacżycie niewiernego ſłowom moim tu ná zyemi/ iuż go pewnie viśćić możecie RejPos 319, 118v, 299v, 300v; BiałKat 161; RejPosRozpr b4; SkarJedn 67; NiemObr 38; Co tu zwiążećie to w niebie związano/ á co tu rozwiążećie będźie rozwiązano ArtKanc N15v; WujNT Matth 16/19, 18/18, s. 77 [2 r.].

Zwrot: »grzechy, od grzechow [kogo], z grzechow [kogo] rozwięzać« [szyk zmienny] (3:1:1): BiałKat 161; WujJud 224; Prziymićieſz duchá świętego [...] Komu grzechy przepuśćićie Y od nich go rozwiążećie. Temu będą odpuſzcżone Tu y w niebie rozwiązáne. A komu ie zádźierżyćie Y z nich go nierozwiążećie. Temu będą zádźierżáne MWilkHist L; WujNT 354.
Szeregi: »rozwięzać abo (a, i) odpuścić (a. przepuścić)« [szyk 3:2] (5): RejPos 302v [2 r.]; WujJud 224; MWilkHist L; iż co Piotrowi obiecał/ […] wſzytkim wobec Apoſtołom dał/ gdyż rozwięzáć/ ábo grzechy odpuśćić/ záśię zwięzáć/ ábo grzechy zátrzymáć/ iednęż rzecż znácżą. NiemObr 38.

»związać a(l)bo (i) rozwięzać« [szyk 4:1] (5): KromRozm II f4v; nędznażby to byłá nádzyeiá náſzá/ áby był ná cżłowieku ſmiertelnym miał Pan fundowáć á záłożyć ten Koſcioł ſwoy/ ábo dáć mu moc właſną iego/ áby mogł rozwięzáć y zwięzáć tu kogoby chciał/ wedle woley ſwoiey. RejPos 300v; Kápłani mogą związáć y rozwiązáć. WujNT 77 marg, 69, 133. [Ponadto w przeciwstawieniach 16 r.]

W przen [co (czyje)] (4): ále o to ſie napirwey ſtáray/ ábyś przez tę ſkruſzoną myſl ſwoię/ á przez ták poſtánowioną wiárę ſwoię o pánu ſwoim/ napirwey rozwiązał ſerce ſwoie/ á vcżynił ie wdzięcżnym ſercem Bogu oycu ſwemu. RejPos 119v, 118v, 302v; które kolwiek Pietrze ſumnienie rozwiążeſz ná źiemi/ w niebieśiéch będźie rozwiązano. BiałKat 166.
α. O wstawiennictwie Maryi i świętych (zwykle w prześmiewczych naśladownictwach modlitw pisarza reformacyjnego M. Krowickiego) (19):
Zwroty: »rozwięzać grzechy, [kogo] od grzechow« [szyk zmienny] (3:3): Panno oſobliwá […] Rozwiązawſſy grzéchy ijſté/ Vcżyń nás ciché cżyſté. OpecŻyw 190v; Przenieſienie Swiętego Stániſláwá bluznierſtwá. Abyś nam Swięty Staniſláwie dał ſerce ćiche/ y náſze rozwiązał grzechy KrowObr 174; Do Ioáchimá y Zony iego bluznierſtwá. Ioáchimie z Zoną thwoią rozwięśćie nas od grzechow. KrowObr 174v, 163, 174v, 217v.

»rozwięzać przekowy (grzechow a. grzesznym)« (3): Rozwiąż przekowy grzéſſnym/ [...] Vkaż ſie bytz matką/ Gdyż prziymie prozbę wſſelką/ Ktory dlá nás narodzon OpecŻyw 190; KrowObr 152 [2 r.].

»związki (grzechow a. grzesznych), od grzechow związek [kogo] rozwięzać« [szyk zmienny] (9:1): Dobry paſterzu Pietrze/ łáſkáwie przyimi wzdychánie modlitw náſzych/ y grzechow zwiąſki rozwięſz. Máćieiu ſpráwiedliwy/ rozwięſz nas od grzechow zwiążek náſzych. KrowObr 162v; Tyś Duſz vtrapionych nádzieiá Márya. Thy ſlug twoich rozwięſz zwiąſki Márya. KrowObr 176v, 155v, 162, 168v, 174v, 175, 176v, 217v.

b. Unieważnić małżeństwo [kogo, co] (2):

rozwiązać czym (1): SkarŻyw 143 cf Zwrot.

Zwrot: »rozwięzać węzeł« (1): iſz gdy P. Bog rozwiąże tęn węzeł śmierćią iednego/ żáłość ſię towárzyſzá mocnieyſzym z chrjſtuſem ſpoienim […] gáſić ma. SkarŻyw 143.
Szereg: »rozwięzać albo rozerwać« (1): ták mocą tego Sákrámentu/ bywa mąż z żoną zobopolnie zięt y związan/ áby żadna rzecż ná swiećie/ oprocż ſámej śmierći/ rozwięzáć ich álbo rozerwáć niemogłá. KarnNap F4.
c. Pozbawić władzy [kogo] (1):
Szereg: »ani rozwięzać ani zwięzać« (1): iż Papieżá żadna zwierzchność źiemſka/ áni rozwięzáć áni zwięzáć może/ iáko Bogá iákiego. CzechEp 334.
3. Zniweczyć, usunąć, zniszczyć, zwalczyć, pokonać; solvere HistAl, Vulg [co] (11): ſtąd mnimam iż z Bożą pomocą Dariuſa zwyciężę/ y moc Perską rozwiążę HistAl C2v.

rozwięzać około kogo (1): Powieda Pan. Ale chceſzli mi wdzięcżny poſt vcżynić/ rozwięż około ſiebie vporne myſli ſwoie/ kthoreś náſadził ná ſkázę bliźniego ſwego RejPos 71.

Przen: O Bogu (8): ktory [Krystus] rozwyązawſzy przeklyączye dal blogoſlauyenſtwo PatKaz III 115v; Tego [...] przybiwſſy/ zábiliſćie. Ktorego Bog wſkrzeſił rozwiązawſſy boleśći piekielne Leop Act 2/24; Rozwiązawſzy boleśći piekielne [Act 2/24].) To mieyſce ták rozumie Auguſtyn święty/ że Chriſtus sſtąpiwſzy do piekłá wybáwił mnogich od boleśći piekielnych. WujNT 403, Act 2/24, s. 403; iż ty móy namilſzy ſtworzyćielu żywieſz/ rozwiązawſzy wſzyſtkié boleśći śmierći/ y vśiadłeś ná práwicy Bogá oycá twégo SiebRozmyśl E3; [Lecż tę moię myśl prożną rozwiązał Bog z niebá ProtJałm A2v].
Zwrot: »rozwięzać związki« (1): Tyś rozwyązał wſſytki zwyąſki y káżde wyęzyenye/ Co vſtawicżnye trapiło me nędzne ſumnyenye. LubPs aa2.
Szereg: »oddalić i rozwięzać« (1): Tę táką trwogę y trudność mądrość nam Bogá oddaliłá j rozwiązáłá: dáiąc nam tákie ludzie poſłáńce ſwoie/ w ktorych ſam Chryſtus mowi. SkarJedn 44.
4. Uczynić zrozumiałym, wytłumaczyć; rozstrzygnąć [co] (12): powiedz mi ieſzcże ná to/ iáko by to rozwięzáć co Moyżeſz mowi o Bogu. I. Moy I.ꝟ I. 26. CzechRozm 14v, 147, 147v; CzechEp 95.

rozwięzać komu (1): Więcći teraz odpowiem/ á węzeł ći ten rozwiążę. CzechRozm 49; [BielKron 1597 679 (Linde)].

[rozwięzać czym: Ale ia dwiemá ſłowy/ […] ten węzeł wam rozwiążę. BielKron 1597 679 (Linde).]

Zwroty: »gadkę rozwiązać« (1): Leop Iudic 14/14 cf »dojść a rozwiązać«.

»wątpienie rozwięzać« (1): áſz Piotr S. […] Dekret vcżynił/ y wątpienie rozwiązáł/ mowiąc: Wiećie Bráćia/ […] SkarJedn 76.

»węzeł rozwięzać« (4): thedy pilno rozmyſlay […]/ iáko ſie maſz w tym bez obráżenia cnoty záchowáć/ bo wierz mi iż to trudny węzeł á trudno gi rozwięzáć RejZwierc 38v; Ale opuśćiwſzy inſze węzły/ ktorych żadną miárą rozwiązáć nie mogą/ ći co twierdzą iż obá Ewánieliſtowie iednę geneálogią piſzą: toć […] CzechRozm 151v, 49, 150; [PismaPolit 219; BielKron 1597 679 (Linde)].

Szeregi: »dojść a rozwiązać« (1): niemogli przez trzy dni gadki tey doiść á rozwiązáć [Nec potuerunt ... propositionem solvere] […]/ rzekli do żony Sámſonowey: Lágodnie […] námow go [męża] żeć powie co ſie przez tę gadkę rozumie. Leop Iudic 14/14.

»rozwięzać i zamknąć« (1): ktory [doktor Johannes] wparyzu zadal wſzytkym doctorom pythanye. yeſzly panna w grzechu początha albo nye gdzye wſzytkych doctorow argumenta pomyątayącz yeden raſz ſlyſzany roſzwyązal y zamknąl. PatKaz I 11v.

Iron. (1):

rozwięzać czym [= w jaki sposób] (1): Bo y to nie k rzecży/ chćieć tę rzecż zákryć rozwięzowániem węzłow Arrianow ſtárych. A o thych węzłách ábo o piśmiech Arriáńſkich to twierdźić/ iż ie przodkowie iego popalili [...]. Coż będźie rozwięzował/ gdy iuż to dawno przedtym przodkowie iego ogniem rozwiązáli? CzechEp 94.

Synonimy: 4. rozdziergnąć, rozwikłać.

Formacje współrdzenne cf WIĄZAĆ.

Cf NIEROZWIĄZAŁY, 1. ROZWIĄZANIE, ROZWIĄZANY

ZCh