[zaloguj się]
[pdf]

ROZWIĄZANY (115) part praet pass pf

rozwiązany (114), roźwiązany (1) ZawJeft.

rozwiązany (66), rozwiązan (48), rozwiązany a. rozwiązan (1).

o jasne; w formach złożonych a jasne; w formach niezłożonych w N sg m -ån; w pozostałych formach -ån- (21), -an- (2) Leop, BielKron.

Fleksja
sg
mNrozwiązany, rozwiązån fNrozwiązanå, rozwiąz(a)n(a) nNrozwiązåno, rozwiązan(e)
G Grozwiązan(e)j G
Arozwiązany, rozwiązan(e)go A Arozwiązan(e)
Irozwiązanym, rozwiązan(e)m I I
pl
N m pers rozwiązani
A subst rozwiązan(e)
inne formy
sg m a. n I - rozwiązanym; pl N subst m - rozwiązané, rozwiązany; pl N subst n i m a. f - rozwiązan(e)

sg m N rozwiązany (22), rozwiązån (25); ~ (attrib) -any (1); ~ (praed) -any (15), -ån (25); -any KrowObr, ZawJeft, Phil, SiebRozmyśl, SkarKaz; -ån MurzHist, RejPos (7); -any : -ån Leop (1:1), RejAp (1:11), BiałKat (3:1), CzechRozm (1:1), WujNT (4:3). ◊ A rozwiązany (2), rozwiązan(e)go (1). ◊ I rozwiązanym (2), [rozwiązan(e)m]. ◊ f N rozwiązanå (6), rozwiąz(a)n(a) (1). ◊ G rozwiązan(e)j (1). ◊ n N rozwiązåno (21), rozwiązan(e) (7); ~ (attrib) -(e) (1); ~ (praed) -o (21), -(e) (6); -o OpecŻyw, MurzNT, KromRozm II, KromRozm III (2), RejWiz, Leop, BiałKat, WujJud (3), RejPosRozpr, SkarJedn, ArtKanc, WujNT (3); -(e) KrowObr, CzechRozm, CzechEp (2) SkarKaz; -o : -(e) RejPos (4:1). ◊ A rozwiązan(e) (1). ◊ m a. n I rozwiązanym (1). ◊ pl N m pers rozwiązani (12). subst m rozwiązané (5), rozwiązany (2); ~ (attrib) -é (1); ~ (praed) -é (4) BiałKat, WujJud, MWilkHist, WujNT, -y (2) SeklKat, BielKron; ~ -é (1), -(e) (4). n i m a. f rozwiązan(e) (4). ◊ A subst rozwiązan(e) (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: rozwiązany od kogo (1) WujNT, przez co czyje [= przez kogo] (1) BielKron.

Sł stp s.v. rozwięzać, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

I. W funkcji właściwej (115):
1. Niezwiązany; solutus PolAnt, Mącz, Calep, Vulg, Cn; dissolutus Mącz, Calep, Cn; resolutus Mącz, Calep (47): Dissolutus, Rozwiązány/ rozſypány. Mącz 401a; Resolutus, Rozwiązány/ rozſuty/ rozeſzły/ roſtąpiony. Mącz 401c; Calep 333b, 917b.

W przeciwstawieniu: »cały … rozwiązany« (1): Thamze theſz vkradl stuką plothna Glogowſkyego dwye stucze mvchayeru czale a drugye dwye stucze rozwyazane. LibMal 1551/158v.

Wyrażenie: »włosy rozwiązane« (1): włoſy potárgáné/ W żalu zmárłych iuż wiſzą rozwiązáné [= rozpuszczone] GórnTroas 13.
Przen (8):
Frazy: »rozwiązan(y, -a) (jest) język (a. związka języka)« = niemy odzyskał mowę; też o darze mowy na chwałę Boga [szyk zmienny] (7): Pan Bog ſam prziydzie/ á zbáwi was. [...] Ná ten cżás [...] rozwiązány będzie ięzyk [aperta erit lingua] niemych Leop Is 35/6 [przekład tego samego tekstu RejPos 313]; Y wnet ſię otworzyły vſzy iego/ á związká ięzyká iego rozwiązána ieſt [solutum est vinculum linguae eius]/ y mowił wybornie. BibRadz Mar 7/35 [przekład tego samego tekstu i nawiązania do niego RejPos (3)]; RejPos 203v, 206 [2 r.], 313 [2 r.].

»rozwiązany są węzły« (1): ſiedzi w mocy łuk iego/ y rozwiązány ſą wezły [!] rámion y ręku iego [dissoluta sunt vincula bracchiorum et manuum illius Vulg Gen 49/24]/ przez ręce tego/ ktory ieſt moc Iakobowá BielKron 18v.

a. Któremu zdjęto więzy; oswobodzony, wolny; expeditus Mącz (33): Był tedy iakoby kto wcięſzkiem więśięniu położony/ ktory by chciáł być rozwiązán i zwobodnym záirzáł rozumieiąc ie byc ſzczęſliwemi MurzHist I; BielKron 443v; Solutus, Rozwiązány/ wyſwiebodzony. Mącz 400c; Calep [991]a; Phil C4.
Wyrażenia: »jakoby rozwiązany z łancuchow« (1): Wnet gdy przyiął ćiáło Páńſkié/ iákoby rozwiązány z łáncuchów/ weſele vmárł. BiałKat 326.
Przen (w apokaliptycznej wizji św. Jana): Którego już nic nie hamuje, nie powściąga; spuszczony z uwięzi (27):

Apoc 9/15 i nawiązania do tego wersetu (9): BibRadz Apoc 9 arg, 15; A ſtądći to poſzedł ten nieſláchetny narod/ á tenći to był rozwiązan y z inymi rozlicżnymi narodj od wſchodu ſłońcá RejAp 82v; iż też thám roſkázuie Pan rozwięzáć krola ná pomſthę ſwiátá nád tą rzeką Eufratem mieſzkáiące. [...] iż ilekroć ſie obłądzi w tych ſwych ciemnoſciach á odſtąpi od iáſnego Páná ſwoiego [...]/ iż ći krolowie pewnie záwżdy będą rozwiązáni RejAp 137, 81, 81v; A gdy ſzoſty ánioł zátrąbił/ czterey ániołowie byli rozwiązáni/ ktorzy wielkim woyſkiem iezdnych/ trzećią część ludzi pobić mieli. WujNT Apoc 9 arg, 15.

~ rozwiązany na co [= w jakim celu] (1): Słyſzelichmy w dziewiątym kápitulum/ [...] Iáko byli rozwiązáni pogánie ná pomſtę niewiernikom RejAp 110. ~

Apoc 20/3, 7 i nawiązania do tych wersetów (18): kiedy iuſz był/ iáko otym piſze Ian ſwięty w táiemnicy ſwoiey/ Dijabeł rozwiązány. A to Pan Bog dla wielkich złośći y grzechow náſzych dopuśćił KrowObr 137v; ſie tu cieſz káżdy wierny/ iż to márne rozwiązáne kſiąże nie długo buiáć będzie á vpáść muśi RejAp 171, BB5, Cc4, 164v, 165v, 166v marg (11); WujNT Apoc 20 arg, 3; [Gdy w tyśiąc Lat po národzeniu Páńſkim Szátan był roźwiązány, ięły ſię wynarzać rozmáite żabobony [!] nabożeńſtwá. ŁaszczOkulary D].

~ rozwiązan na co [= w jakim celu] (1): ty ſie niewierniku lękay/ iż ſłyſzyſz że ieſt rozwiązan pan twoy. A ná coż ieſt rozwiązan? Otho ſłyſzyſz iż ná vpadek twoy RejAp 167.

Ze zdaniem celowym (1): Y związał go [Pan Szatana] ná tyśiąc lat. [Apoc 20/3]) [...] kiedy záſię ſzátán będzie rozwiązány/ áby ludzie zwodził WujNT 885.

Wyrażenie: »rozwiązan z ciemnice, z więzienia« (1:1): RejAp 169v; A gdy ſię ſkończą tyśiąc lat/ będźie rozwiązan ſzátan z ćięmnice [solvetur … de carcere] ſwoiey WujNT Apoc 20/7.~

2. Który rozłączył się; solutus Vulg (7):
a. Który umarł, opuścił swe ciało (5): Y ieſtem śćiśnion ze dwu ſtron: prágnąc żebym był rozwiązan [dissolvi] y był z Chriſtuſem/ coby dáleko lepiey. ále zoſtáć w ćiele/ potrzebniey ieſt dla was. WujNT Philipp 1/23.
Wyrażenie: »z ciałem, od ciała rozwiązan(y)« [szyk 3:1] (3:1): BiałKat 103v; Cupio diſſolui et eſſe cum Chriſto. Prágnę być z ćiáłem rozwiązánym/ a być z P. Chryſtuſem. WysKaz 45; SkarKaz 3b, 635a. [Zawsze w nawiązaniu do Philipp 1/23.]
b. Który przestał być żonaty [od kogo] (2):

W przeciwstawieniu: »przywiązany … rozwiązany« (1): Przywiązaneś do żony? nie ſzukayże rozwiązánia. Rozwiązányś od żony? nie ſzukayże żony. WujNT 1.Cor 7/27.

Wyrażenie: »rozwiązan(y) od żony« = solutus ab uxore Vulg (2): Ieſliś poiął żonę? nie ſzukayże rozwiązánia. Ieſteś rozwiązan od żony? nie ſzukayże żony. Leop 1.Cor 7/27; WujNT 1.Cor 7/27.
3. Z którego zdjęto jakiś ciężar; niczym nieobciążony, nieskrępowany; oczyszczony (20):
Przen (2): Absoluta potentia, vyzvolona, rozvyązana BartBydg 3.
Szereg: »wolny a rozwiązany« (1): modl ſie [...] proſzącz [Maryję] o przycżynę do iey ſyna miłego, wpływaiącz ſobie na pomocz ſwiętych iego, abi ſie modlili za tobą do niego [...] A tak zawżdy bedącz myſli wolney á rozwiązaney: ocżekaway nawiedzenia Bożego FalZioł V 66.
a. Uzdrowiony [od czego] (1): rzekł iey [Jezus]: Niewiáſto/ rozwiązánaś ieſt [dimissa est] od niemocy twoiey. WujNT Luc 13/12.
b. Któremu odpuszczono grzechy, rozgrzeszony (14): RejPos 119, 303, 319; quodcunque ſolueris [...] ſuper terram: erit ſolutum in coelis. iákoby [Pan] rzekł: które kolwiek Piotrze ſumnienie rozwiążeſz ná źiemi/ w niebieśiéch będźie rozwiązano. BiałKat 166, 336 [2 r.]; CzechEp 78; WujNT 354 [2 r.].

rozwiązan czym (1): RejPos 119v cf rozwiązan z czego.

rozwiązan od czego (3): iż żáłuieſz vpadku ſwego/ iuż tego bądź iſt/ iżeś ieſt rozwiązan przez ſwięte miłoſierdzie iego/ od tego nędznego vpadku ſwego y od onego wiecżnego więzyenia RejPos 119. Cf Wyrażenie.

rozwiązan z czego (1): Tu iuż nie máſz w tym poſelſtwie/ áby mocą/ klątwą/ dzwonkiem/ interdiktem/ miał być kto związan y rozwiązan s tego vpadku ſwoiego. RejPos 119v.

[W połączeniu szeregowym: opowiedamćię być wolnem proznem y rozwiązanem od wſſech grzechow twoich UstKościel 116.]

W przeciwstawieniu: »związan … rozwiązan« (2): tu iuż ieſt związan y v ciebie y v Páná Bogá twoiego/ á rozwiązan być nie może/ poki ſie nie obacży w oney krnąbrnośći ſwoiey RejPos 120, 119v.

Wyrażenie: »od grzechow rozwiązany« [szyk zmienny] (2): Day nam abyſmy byli od grzechow rozwiązáni/ [...] abyſmy byli otzyśćieni. KrowObr 175; KuczbKat 220; [HerbOdpow M3; UstKościel 116].
[Szeregi: »absolwowany to jest rozwiązany«: Ktorzy [...] od ſwych sług Kościelnych/ rozwiązani albo związani będą/ oni [...] wniebie od pana Boga ſamego/ albo Abſolwowani/ to ieſt/ rozwiązani/ albo Excommunicowani/ to ieſt/ wyłączeni. UstKościel 60v.

»rozwiązany albo związany«: UstKościel 60v cf »absolwowany to jest rozwiązany«. [Ponadto w przeciwstawieniu 2 r.]]

c. Który otrzymał wyjaśnienie swoich wątpliwości [w czym] (3): o tym ſie zakonie będę pilnie pytał/ przeto iżem w they mierze nie ieſt rozwiązan. CzechRozm 87; CzechEp 285.
Wyrażenie: »cale rozwiązany« (1): Wſzákże ćię proſzę/ ábys mi przedſię ná dálſze wywody odpowiedał/ ktorychem ſie ia z piſm tych nowo wydánych náucżył/ ábych w nich cále rozwiązány był CzechRozm 52v.
4. Unieważniony, zniesiony, nieistotny (41):
a. Zerwany (4): Sam Pan śluby wiąże/ ſam wié iáko Może bydź rozwiązány SiebRozmyśl F3.

rozwiązany czym (3): iż zwiąſká Małżeńſtwá/ żadnym rozwodem rozwiązána być nie może WerKaz 284 284; WujNT 22.

b. Odpuszczony, wybaczony; solutus Vulg [zawsze Matth 16/19 i 18/18 i w nawiązaniach do tych wersetów] (28): Rozgrzeſzenie nić ynego nie ieſt/ iedno vpewnienie odpuſczenia grzechow zmiłoſierdzia Bożego/ Tak pan Chriſtus racził powiedzieć/ ktore rozwiązecie na ziemy będą rozwiązany w niebie. SeklKat Xv; RejWiz 160v; RejPos 235, 303; gdyż to co Kápłan ná źiemi rozwiąże/ y w niebie ieſt rozwiązano. WujJud 81v, 82v, 160; SkarKaz 634a.

rozwiązany komu (2): WujJud 224; S tego ná was tchnienia mego. Komu grzechy przepuśćićie Y od nich go rozwiążećie. Temu będą odpuſzcżone Tu y w niebie rozwiązáne. MWilkHist L.

rozwiązany czym czyim [= dzięki komu] (2): Weyrzy Pánie/ áby náſzych grzechow Zwiąſki zaſlugą Błáżeiá Swiętego były rozwiązáne. KrowObr 172 [idem] 217.

W przeciwstawieniu: »związan … rozwiązan« (12): dám tobie [Piotrze] klucże krolewſtwa niebieſkiégo/ a tzo koli zwiążeſs na ziemi/ będzie związáno ij na niebieſiech/ a tzokoli rozwiążeſs na ziemi/ będzie rozwiązáno ij na niebie. OpecŻyw 56v; KromRozm III F4v, M3v; Leop Matth 18/18; RejPos 299v, 300v; BiałKat 161; RejPosRozpr b4; SkarJedn 67; ArtKanc N15v; WujNT Matth 16/19, 18/18.

Fraza: »grzechy (a. związki a. brzemię grzechow) będą (będzie) rozwiązane« (6): KrowObr 70v, 172, 217; Komu rozwiążećie grzéchy ná źiemi/ będą rozwiązáné y w niebie BiałKat 161; WujJud 224; WujNT 354.
Szeregi: »rozwiązany i odpuszczony« [szyk 2:1] (3): tedy tam kthorykolwiek tzłowiek będzie pokropion od kxiędzá/ brzemię grzechow przes wſzyſthek rok/ będzie rozwiązáne y odpuſztzone. KrowObr 70v; WujJud 224; MWilkHist L.

»związan i (albo) rozwiązan« (2): KromRozm II f4v; iż cokolwiek oni zwiążą ábo rozwiążą ná ziemi/ to będzie związano y rozwiązano w niebie. WujNT 133. [Ponadto w przeciwstawieniu 12 r.]

c. Rozstrzygnięty, wyjaśniony (5):

rozwiązany czym (2): tedy też tąſz odpowiedźią y onym/ ktore ſie w przeſzłych rozmowách podawáły mogą być [słowa Tomasza na widok Zmartwychwstałego] rozwiązáne. CzechRozm 147; WysKaz 3.

Wyrażenia: »wątpienie, wątpliwość rozwiązana(-e)« (1:1): SkarJedn 129; W drugiej [części kazania] iáko wątpliwość/ o iedney przewłoce weśćia do żywotá y ſzcżęśćia wiecżnego po śmierći/ [...] iednym bárzo potężnym wywodem/ może być ſnádnie rozwiązána WysKaz 3.

»węzeł [= trudność] rozwiązany« (2): Bo ſie iuſz potym [...] z inſzymi Hiſtoryki/ Miechowius porządkiem lat/ [...] tákże ſamą prawdziwą rzeczą Hiſtoriey należącą zgadza. Dla tego iuſz ten węzeł rozwiązány opuściwſzy do pierwſzego porządku Hiſtoriey przyſtępuię. StryjKron 380; ZawJeft 28.

Szereg: »rostrzygniony i rozwiązany« (1): Ieſli Páweł/ powiáda/ trąbá Duchá S. vćiekł ſię do Piotrá [tj. do słów Piotra]/ áby tym ktorzy w Antyochiey o zakonie gadáli/ wątpienie roſtrzygnione y rozwiązáne przynioſł: [...] SkarJedn 129.
d. Poddany w wątpliwość, zakwestionowany, podważony (w nawiązaniu do Ioann 10/35) (4): CzechRozm 8v; tę wątpliwość zoſobná ſamże Chriſtus Pan odeymuie. Ian 10.ꝟ 33. gdy ná potwarz Zydom odpowiada/ ktorą mu zádáli/ żeby ſię Bogiem cżynić miał: ták mowiąc: Zali nie ieſt nápiſano w zakonie wáſzym? Iam rzekł Bogowie ieſteśćie. [...] á piſmo rozwiązáne być nie może CzechEp 283.
Szeregi: »rozwiązany to jest wniwecz obrocony« (1): Nie możeć być rozwiązáne to ieſt w niwecż obrocone piſmo Ian. 10.ꝟ 35. [...] Bo łácniey (iáko indźiey mowi) niebu y źiemi przeminąć/ niż iedney kreſce z zakonu vpáść CzechEp 113.

»rozwiązan abo solwowan« (1): piſmo niémoże być ruſzono (marg) rozwiązáno abo ſolwowano (–) [non potest solvi scriptura] MurzNT Ioann 10/35.

II. [W funkcji przymiotnika: leniwy, gnuśny, niedbały: Rospusczony, rozwyązany resolutus, pigricie et quieti deditus ReuchlinBartBydg D2.]

Cf NIEROZWIĄZANY, ROZWIĘZAĆ

ZCh