[zaloguj się]
[pdf]

ROZWIĘZAĆ SIĘ (20) vb pf

się (17), sie (3).

o prawdopodobnie jasne (tak w roz-); a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).

W inf -więz- (6) GórnDworz, CzechEp, NiemObr (3), WujNT, -wiąz- SkarJedn (2); w pozostałych formach -wiąz-, -wiąż-.

Fleksja
inf rozwięzać się, rozwiązać się
praet
sg pl
3 m rozwiązåł się m pers
f rozwiązała się m an
n rozwiązało się subst rozwiązały się
imperativus
pl
3 niechåj się rozwiążą

inf rozwięzać się, rozwiązać się (8). ◊ fut 3 sg rozwiąże się (3). ◊ 2 pl rozwiążecie się (1). ◊ praet 3 sg m rozwiązåł się (1). f rozwiązała się (2). n rozwiązało się (1). ◊ 3 pl subst rozwiązały się (2). ◊ imp 3 pl niechåj się rozwiążą (1). ◊ part praet act rozwiązåwszy się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Przestać być związanym, rozsupłać się; dissolvi, rumpi PolAnt; solvi Vulg (8): chlopu yednemu 16 groſchi bill wyall schuſthką skalyethy Alye ſzyą chuſthką rozwyązala LibMal 1547/129.
Frazy: »rozwiązały się pęta, związki« = dissoluta sunt vincula PolAnt; vincula soluta sunt Vulg (1:1): ſtały ſię powrozy/ kthoremi były związáne rámioná iego/ iako konopie/ [...] y rozwiązáły ſię zwiąſki z rąk iego. BudBib Iudic 15/14; WujNT Act 16/26.

»rzemyk nie rozwiąże się« [zapewnienie o gotowości bojowej] (1): á pás ná biodrách iego nie rozepnie ſię/ y rzemyk v trzewiká iego nie rozwiąże ſię [nec rumpetur corrigia calceamentorum]. BibRadz Is 5/28.

Przen (4):
Frazy: »węzeł rozwiązać się mogł (a. musiał)« (2): on węzeł/ ktory wſzytek ſwiát ſciąga/ to jest kreẃ/ powinowácztwo/ á miłość wrodzona/ kthorą ma káżdy cżłowiek ku dziecięciu właſnemu/ rozwięzáćby ſie muſiał. GórnDworz Z7; iedná ná świećie przycżyná ſię nie náydzie: dlá ktoreyby ten ſię węzeł/ gdzie ſię porządnie raz ſtánie rozwiązáć ſię ták mogł/ áby drugą żonę ábo drugiego mężá zá żywotá kto miec mogł ábo mogłá. SkarJedn 344.

bibl. »rozwiązał się język, związka języka« = ktoś odzyskał mowę (1:1): [Jezus] ſplunąwſzy/ dotknął ięzyká iego [niemego]: [...] y rozwiązáłá ſię związká ięzyká iego [solutum est vinculum linguae eius]/ y wymawiał dobrze. WujNT Mar 7/35, s. 192 marg.

a. Zdjąć z siebie więzy (może wzajemnie) (1): [drudzy więzniowie [...] w nocy vpátrzywſzy ſwoy cżás rozwiązawſzy ſie [...] vciekli. BielKron 1551 287.]
Przen (1):
Zwrot: »z węzłow rozwięzać się« (1): Niechayże ſię wprzod ći z tego wypráwią/ y z węzłow w ktorych chodzą rozwiązą/ á zbroię [...] przeciwko nam niechay wynioſą/ á potym ku obáleniu wſzytkiego piſmá/ y zwalcżeniu nas niechay prziydą GrzegRóżn C4.
2. Nie być razem, przestać tworzyć całość, rozdzielić się; rozsypać się (3): Gdy z was ieden drugiemu będźie wiernym brátem. zaden was nie przemoże gdy ſię rozwiążećie/ Snádnie was kożdy zmoże prędko poginiećie. CzahTr E2.
Przen (2):

W połączeniu szeregowym (1): (marg) Stárſzy czym ſą poddánym ſwoim. (–) ábyśćie to co ſię do vpadku náchyliło podpárli/ co ſię ſkáźiło nápráwili/ co ſię zrániło zleczyli/ co ſię rozwiązáło ſpoili SkarKaz 657a.

Zwrot: »rozwięzać się z ciałem« = umrzeć [szyk zmienny] (1): WujNT 2.Cor 5 arg; [y [św. Arnulf biskup] przy zakonnikach onych á ſpiewániu y czytániu Ewányelijey z ćiałem ſie tym rozwiązał. SkarŻyw 766 (Linde s.v. rozwiązać)].
3. Zrozumieć, pojąć (4):

rozwięzać się z czego (1): NiemObr 81 cf »wyprawić się i rozwięzać«.

rozwięzać się w czym (2): Tákże/ kto mowił/ we krzu do Moiżeſzá/ ony ſłowá/ Iam ieſt Bog [...]. Bo ná tym wiele należy/ w tym ſię rozwięzáć. Abowiem ieſliby to mogło być pokazano/ iż to tám ſyn mowił/ á nie ſam Bog oćiec [...]: tedyby [...] CzechEp 279; NiemObr 70.

Szeregi: »rozwięzać się i upewnić« (1): W cżym ábyſmy ſię rozwięzáć y vpewnić mogli/ przyidźie nam vćiec ſię do wyrokow páńſkich NiemObr 70.

»wyprawić się i rozwięzać« (1): z ktorey [rzekomej trudności Pisma Świętego] ludźie prośći trudnoby ſię wypráwić/ y rozwięzáć mogli. NiemObr 81.

a. Odrzucić błędną interpretację [z czego] (1): Przykład Moyżeſzow/ nieſłuſznie X. Arcyb. do cżáſow Nowego teſtámentu przyćiągą [!]: y znáć iże Iego Mość/ nie cżęſto y z nie vwazenim w piſmá Nowego przymierza wgląda/ co kiedyby cżynił/ ſnádneyby/ ztego ſwego árgumentu/ y przykłádu rozwięzać ſię mogł. NiemObr 83.
4. Stać się zrozumiałym, wyjaśnić się (2): O práwie/ teraz nic mowić nie będę: bo ſie o tym może potym nieco powiedźieć/ ábo ſie y to ſámo rozwiąże/ gdy ſie w przod ná obronę/ [...] odpowie. CzechRozm 233v.
Fraza: »węzeł się rozwiąże (a. [rozwiązać się mogł])« (1): ktorey [niezgodności w nazwaniu osób przez Mateusza i Łukasza] trudno tym nápráwić iż iednego dwoiáko názywáno: bo ſie y ták iákom iuż rzekł węzeł ten nie rozwiąże. CzechRozm 153; [ŚmiglLichwa 32].
5. O roślinie: wybić z korzenia, wypuścić pęd [z czego] (1): ktora [róża] ſię iuż z ſwoiey Máćice rozwiązawſzy pełne liſtki bierze WitosłLut A3.
6. W funkcji biernej: Zostać unieważnionym (o małżeństwie) [od kogo (dopełnienie sprawcy)] (1): O małżeńſtwie S. y zwiąſku iego nie rozdzielnym w nowym zakonie nic nie trzymáią. rozumieiąc iż ſię rozwiązáć to może od ludzi/ co ſię od ſamego Bogá wiąże. SkarJedn 343.

Synonim: 6. rozprząc się.

Formacje współrdzenne cf WIĄZAĆ.

Cf 1. ROZWIĄZANIE

ZCh