[zaloguj się]
[pdf]

ROZGRZESZAĆ (27) vb impf

rozgrzeszać (27), [rozdrzeszać].

Teksty nie oznaczają ó oraz é; o prawdopodobnie jasne (tak w roz-); a jasne.

Fleksja
inf rozgrzeszać
indicativus
praes
sg pl
1 rozgrzeszåm
2 rozgrzeszåcie
3 rozgrzeszå rozgrzeszają
conditionalis
sg pl
3 m by rozgrzeszåł m pers by rozgrzeszali

inf rozgrzeszać (6). ◊ praes 1 sg rozgrzeszåm (3). ◊ 3 sg rozgrzeszå (9). ◊ 2 pl rozgrzeszåcie (1). ◊ 3 pl rozgrzeszają (4). ◊ con 3 sg m by rozgrzeszåł (1). ◊ 3 pl m pers by rozgrzeszali (1). ◊ part praes act rozgrzeszając (2).

Sł stp: rozdrzeszać, rozrzeszać, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. rozgrzeszyć.

1. Darować, przebaczać winy (25):

[rozdrzeszać co: I ktori bog gest, iako ty, panye, [...] Abowyem dobrowolnye mylossierny gest a ssam nawraczasz, y lutoscz myey nadnamy, y rozdrzessas złosczi nasse SprChęd 151.]

a. Odpuszczać grzechy, udzielając rozgrzeszenia (w religii chrześcijańskiej); dimittere a. remittere peccata Cn [w tym: kogo (19)] (24): O tych nicz nietrzymam/ ktorzy niechczą rozgrzeſzać lvdzi/ wedłvg rozkazania/ á ſłowa bożego/ ale im za grzechy każą doſić cżynić SeklWyzn c4v, c4 [2 r.]; KrowObr 159v; GrzegRóżn B4v marg; Bo iáko choć Pan Chriſtus káżdy Sákráment nietylko vſtáwił/ ále y ſam podawa: (ábowiem on ieſt ktory krzći/ y ktory rozgrzeſza) á wſzákże też ludźie pozwierzchniemi ſługámi Sákrámentow poſtánowił WujJud 124, 224 marg, Mm5v; A ták wſzyſcy prawdźiwi Biſkupi á Páſterze w Kośćiele Powſzechnym porządnie tych klucżow vżywáią/ y rozgrzeſzáią ludźie/ gdy Ewángelią Chryſtuſowę y w niey odpuſzcżenie grzechow wiernym wſzyſtkim wobec/ y káżdemu z oſobná podawáią y wyświadcżáią. WujJudConf 88v; SkarJedn 339; Bo Kśiądz mowi pax tecum, gdy kogo bierzmuie: [...] Rozgrzeſza y chorego/ niebo obiecuie CzechEp 363.

rozgrzeszać na co (1): Papież ſwych rozgrzeſza ná mordy. CzechEp 29 marg.

rozgrzeszać czym [zwykle: mocą] (5): A choć nas kaplan ſluga koſcielny rozgreſſa [!] nie ſwoią moczą/ bo tego niemoże vczynić/ ale moczą Bożą zroſkazania bożego SeklKat T2v; Ktemu ſwietych wſpomozenie Bądz grzechow twých odpuſczenie. A ia tem ſeropem tuſſę Vſdrowicz czyalo y duſſę. Bo tam ſą y zyola ktemu Czo pomagaią choremu. A ktemu czie iuż roſgrzeſam Taką moczą iaką ſam mam RejKup k8v, n2; A przeto [papież] gdy kápłáńſkim vrzędem záklina/ rozgrzeſſa/ śwyęcenye dawa álbo byerze/ vſtáwya/ vſtáwy káźi [...] wtym wſſyſtkim czyni mocą tego ſlowá: Cokolwyek rozwyążeſz. [...] KromRozm I I3; KrowObr 159v.

rozgrzeszać w czym [= z czego] (1): ábo gdyby ſam [ksiądz kanonik] nie mogł dla kápłáńſtwá ſwego ábo duchowieńſtwá/ tego rękomá ſwymi wykonáć [tj. lżyć, prześladować i mordować heretyków]/ tedy [mniema, iż mu się godzi] to przez inſze cżynić/ onych pobudzáiąc/ y onych w tym rozgrzeſzáiąc CzechEp 15.

W połączeniach szeregowych (3):KromRozm I I3; Bo przedſye źli á grzeſſni ludźye poki w koſcyele trwayą/ ſkutecznye y pożytecznye krzćić/ rozgrzeſſáć ćyáłem bożym y inymi ſwyątoſcyámi ſſáfowáć/ cudá czynić/ prorokowáć y ine vrzędy koſcyelne ſpráwowáć mogą. KromRozm III D3; RejPosRozpr b4.

[W przeciwstawieniu: »rozgrzeszać ... potępiać«: GilKat 269 (Linde s.v. rozgrzeszyć) cf »rozwięzować, rozgrzeszać«.]

Zwrot: »rozgrzeszać od grzechow« [szyk zmienny] (2): Mocą Bogá [...] y mocą moią kápłánſką/ mnie od Bogá niegodnemu dáną/ rozgrzeſzam ćię od wſzyſtkich grzechow przedemną ſpowiedanych y ſkruſzonych. KrowObr 159v; Przy śmierći może káżdy kápłan od wſzech grzechow y od Klątwy rozgrzeſzáć. KuczbKat 215 marg.
Szeregi: »absolwować, rozgrzeszać« (1): [umarły, który nie odpuścił bliźniemu swemu, jest potępiony] choćiażby go y przy śmierći y po śmierći nie tylko kśiądz ktory/ ále y wſzyſcy Papieżowie ábſolwowali/ rozgrzeſzáli zá pieniądze [...] rozwiązánego kánonizowáli CzechEp 78.

»rozgrzeszać a sumnienie rozwięzować« (1): ale to maią czinić [kapłani] co pan Bog ym przikazał/ wierzące á grzeſzić przeſtaiące rozgrzeſzac á ych ſumnienie rozwięzowac SeklKat X2.

[»rozwięzować, rozgrzeszać«: Spráwuie to Pan Bog przez Koſcioł ſwoy ſwięty/ ktoremu dał klucże/ áby tych ktorzyby byli ſpoſobni do odpuſzcżenia grzechow rozwięzował/ rozgrzeſzał: a ktorzy niegodni áby zwięzował/ potępiał. GilKat 269 (Linde s.v. rozgrzeszyć).]

W przen(1): iż ty rzeczy [spowiedź, pokuta, olejem pomazanie] pożytecżne ſą zbáwieniu/ [...] zwłaſzcżá pokuthá/ kthora po krćie cżłowieká w grzechy wpádáiącego rozgrzeſza. BielKron 236.
b. Udzielać dyspensy [kogo] (1): ktory [papież] [...] rozgrzeſza/ powinowáte gdy w małżeńſtwo ſobam [!] w ſtępuią BiałKaz Kv.
2. Uwalniać od czegoś [od czego] (2):
Zwrot: »rozgrzeszać od klątwy« [w tym: kogo (1)] [szyk zmienny] (2): Tegoż roku drugi Legat Papieſki rzecżony Opizo/ przyiechał rozgrzeſzáć od klątwy Swátopełka pod vmowami BielKron 361v; KuczbKat 215. [Cf też znacz. 1. »rozgrzeszać od grzechow« KuczbKat 215 marg.]

Formacje współrdzenne cf GRZESZYĆ.

Cf ROZGRZESZANIE, [ROZGRZESZANY]

MN