Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: BEZDUSZNOŚĆ

Następne hasło: BEZDZIELNY »

BEZDUSZNY (8) ai

e jasne.

Fleksja

sg
m	N	bezduszny	n	N
	G	bezduszn(e)go		G
	I			I	bezdusznym

pl
N	subst	bezduszn(e)
D		bezdusznym
A	subst	bezduszn(e)

sg m N bezduszny (3). ◊ G bezduszn(e)go (1). ◊ n I bezdusznym (1). ◊ pl N subst bezduszn(e) (1). ◊ D bezdusznym (1). ◊ A subst bezduszn(e) (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Pozbawiony duszy, nieożywiony, martwy (4)
2. Bezbożny, żyjący niezgodnie z wiarą, rozwiązły (4)

1. Pozbawiony duszy, nieożywiony, martwy (4):

Wyrażenia: »bezduszne ciało«: Pomázánie oſtátnie Oleiu S. kłádą ná vmarłe/ y tego Sákrámęntu nád ſamym bezduſznym ćiáłem vżywáią. To ieſt błąd wielki y nieznośny SkarJedn 347.

»bezduszna rzecz; rzecz bezduszna« (1 : 2): [Chrystus] przedſię iednák cżęſto w Ewángeliey ś. bezduſznym tym rzecżom do pokármu náznácżonym błogoſłáwił. LatHar 56, 674; WujNT 1. Cor 14/7. Cf »bezduszny, nieczuły i bezrozumny«.

Szereg: »bezduszny, nieczuły i bezrozumny«: inſze też rzecży/ z Boſkiey ſwey opátrznośći/ chćiał [Bog] dla ćiebie záchowáć/ iáko Anyoły/ żywioły/ rzecży bezduſzne/ niecżułe/ y bezrozumne. LatHar 674.

2. Bezbożny, żyjący niezgodnie z wiarą, rozwiązły; impius Mącz (4):

Szeregi: »bezduszny a ktory się na rozkoszy tego świata udał«: Epicurus [...] Item, Impius, Beſduſzny á ktory ſie ná roskoſzi tego ſwiátá vdał. Mącz 106c.

»bezduszny y (a) niepobożny (nienabożny)« (2): [Bog] ktory nye tylko przez wybráne á śwyęte ſędy ſwoye/ ále y przez Ietrá pogániná/ Báláámá łákomego/ oſlicę yego nyemą/ Káiphaſſá bezduſſnego y nyepobożnego prawdę y wolą ſwoyę ludźyom obyáwyáyą. KromRozm II ſ4; Impius et religiosus contraria, Bezduſzny á nie nábożny. Mącz 301d.

»bezduszny i pełen wszech niecnot«: Impius et Sceleratus, Bezduſzny y pełen wſzech niecnót. Mącz 301d.

Synonimy: 1. bezrozumny, nieczuły.

Cf PRZEZDUSZNY