[zaloguj się]
[pdf]

BEZTWORNY (5) ai

Tekst nie oznacza é oraz ó; e prawdopodobnie jasne (tak w bez).

Fleksja
sg
mNbeztworny fN nNbeztworn(e)
G G Gbeztworn(e)go
A Abeztworną A
pl
N subst beztworn(e)
D beztwornym

sg m N beztworny (1). ◊ [f A beztworną.] ◊ n [N beztworn(e).] ◊ G beztworn(e)go (1). ◊ pl N subst beztworn(e) (2). ◊ D beztwornym (1).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Przestronny, szeroki; luźny, wolny, swobodny, lekki (5): Takież gdi pory (to ieſt dziurki w ſkorze przez ktore pot wychadza) beſtworne bywaią, tedy też y włoſi przez nie grubſze przechodzą. GlabGad A8.

[W przeciwstawieniu: »ciasny ... beztworny«: Budowánie też obacż iákie tám może być [...]: ieſli wyſokie álbo ſzerokie/ ćiáſne albo beztworne wyiechánie domowe. Cresc 1571 17.]

Szeregi: »beztworny i szyroki«: Bowiem kuri y drudzi ptaci maią w ſzyi żyły ciaſne, tak ich duch ruchaiąci może ſie w nich przez niektory cżas zachować. Ale v cżłowieka ſą żyły beſtworne: y ſzyrokie z ktorich duch takowy hnet wychadza GlabGad D2.

»subtylny a beztworny« (2): Bowiem duchom ſubtilnym á beſtwornym potrzeba też mieyſthcza ſubtilnego á beſtwornego gdzie by one były wolnieyſze ku ſwey ſprawie, ale cżłowiek ma w ſobie duchi ſubtilne ktore chczą być wolne GlabGad D5.

2. Donośny, dźwięczny, wyrazisty, swobodnie się rozchodzący, jasny, pełny (1):
Wyrażenie: »głos, [mowa] przestworny[(-a)]« (1): Głos gładki y dobrze beztworny, zna[mionuje] cżłowieka opatrznego dowcipnego/ prawdziwego á richło wierzącego GlabGad O3v; [Cresc 1571 5].
[Szereg: »beztworny a niechrapotliwy«: Zdrowość powietrza znáć dawáią mieścá/ gdźie [...] ludźie bywáią zdrowi dobrze [...]: ieſli też mowę máią beztworną á nie chrápotliwą: tymi znáki poznaſz powietrze dobre. Cresc 1571 5.]

Synonim: 1. przestronny, przestrony, rozciągniony, szeroki; 2. głośny.

Cf NIEPRZESTWORNY, PRZESTWORNY

KN