Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: BRONIENIE SIĘ

Następne hasło: BRONIONY »

BRONION (24) part praet pass impf

bronion (16), broniony (6), bronion a. broniony (2); bronion FalZioł, Diar, GroicPorz, GrzegRóżn, Mącz (2), BudBib; broniony CzechRozm (2); bronion : broniony ModrzBaz (5 : 1), SarnStat (4 : 3).

bron- SarnStat (7), brón- (2); N sg m bronión; w pozostałych formach o jasne.

Fleksja

sg
m	N	bronión	f	N	broniona, bronionå	n	N	broniono, bronion(e)

pl
N	m pers	bronieni
N	subst	broniony, bronioné

(praed) sg m N bronión (8). ◊ f N broniona (4), bronionå (2); -a ModrzBaz (3); -a : -å SarnStat (1 : 2). n N broniono (3) Diar, GroicPorz, SarnStat, bronion(e) (3) CzechRozm (2), ModrzBaz. ◊ pl N m pers bronieni (2). subst broniony (1) GrzegRóżn, bronioné (1) SarnStat.

Sł. stp s. v. bronić, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Osłaniany, ochraniany, zabezpieczany bronią lub w jakikolwiek inny sposób (14)
2. Zakazywany, wzbraniany, utrudniany (9)
3. praw. Oczyszczany z zarzutów (1)

1. Osłaniany, ochraniany, zabezpieczany bronią lub w jakikolwiek inny sposób (14): Czi a takovi [złoczyńcy] mayą bycz ſkoſcziolow brani a niebronieni. ComCrac 20; SarnStat 4, 182.

bronion(y) kim, czym (9): GrzegRóżn I3v; CzechRozm 254v, 255; o ſpołecżnem ludźi stowárzyſzeniu/ ktore [...] ná vkráinie bronią od nieprzyiaćielá [bywa] bronione [armis ab hoste defenditur Modrz] ModrzBaz 128; A ták trzebá te^go/ żeby Rzecżpospolita/ ábo służebnym ludem/ ábo poſpolitem ruſzeniem byłá bronioná [vel milite mercenario, vel expeditione universorum defendatur Modrz] ModrzBaz 137v, 47v, 131, 137v; SarnStat 193.

broniony od kogo, czego [= przed kim, czym] (3): BudBib Eccli 14/26; á od poſtronnych ludźi/ áni buntownych á nieſpokoynych obywátelow Rzecżpoſpolita ináczej bronioná być nie może [nec ab extremis hominibus, nec a seditiosis civibus rempublicam aliter defendi posse Modrz] ModrzBaz 126, 128.

2. Zakazywany, wzbraniany, utrudniany (9):

bronion(y) komu (7): Lecie zaſię barzo gorączych dni nie ma być bronion [rodzącej niewieście] lekki wiatr FalZioł V 24a; Diar 52; GroicPorz cc3; Quatenus nobis negatur diu vivere, Gdyż nam bywa długi żywot brónión Mącz 338d; Kommiſsia proſzącému nie ma bydz broniona SarnStat 838, 152, 569.

Szereg: »bronion i hamowan [czym]« (2): GDy káżdy gwałt nie bez przyczyny rozmáitémi vſtáwámi práwnémi bywa brónión y hámowan SarnStat 509 [idem] 705.

3. praw. Oczyszczany z zarzutów (1):

Wyrażenie: »na sądzie bronion«: Vindicias petere secundum libertatem Żędáć áby wedle wolnośći praw mógł być ná ſądzie brónión. Mącz 86a.

Synonim: 2. hamowany.

Cf BRONIĆ