[zaloguj się]
[pdf]

BRYŁA (41) sb f

bryła (31), breła (10); bryła BartBydg (2), Leop (4), BibRadz (3), BielKron, SienLek, GrzegŚm, RejZwierc (2), BudBib (5), KochPs, SkarŻyw (2), KochDz, GórnRozm (2). LatHar (2), WujNT; breła KochPhaen, PudłFr, Calep (3); JanNKar; bryła : breła Mącz (3 : 4).

a jasne, e pochylone.

Fleksja
sg pl du
N bryła bryły
G bryły brył
D bryle
A bryłę bryły bryle
I bryłami
L bryle

sg N bryła (14). ◊ G bryły (4). ◊ D bryle (1). ◊ A bryłę (7). ◊ L bryle (1). ◊ pl N bryły (2). ◊ G brył (3). ◊ A bryły (7). ◊ I bryłami (1). ◊ A du (cum nm) bryle (1) SienLek 90v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Ciało stałe nieforemnego kształtu; gruda; massa BartBydg, Cn; gleba Mącz, Cn; grumus Calep, Cn; pondus Mącz; palacra, palacrana Cn (41): embrio carnis, bryla BartBydg 47b, 87b; Leop Iob 38/38, 39/10, Rom 9/21; Dissipare glebas agrorum, Bryły ná rolách rozbiyáć/ roſtrącáć. Mącz 396a, 146c, 258a, 309b; Theż trzebá pilnowáć áby ſie dobrze záwlokło/ áby brył ieſli może być nie wiele było RejZwierc 109v; BudBib Iob 21/33, Thren 4/1; KochDz 107; GórnRozm E3v; Grumus — Breła. Calep 465b; WujNT 1.Rom 9/21.
Wyrażenia: »bryła ciała«: Tyś piérwſzą bryłę ćiáłá/ początki máłé/ Y linije człowieká nie doſkonałé Widźiał KochPs 203.

»smolna bryła«: przypomniſz ſobie o zły narodzie/ com vcżynił z Sodomą y z Gomorą. Ktorych ziemiá leży miedzy ſmolnymi bryłámi/ y miedzy kupámi popiołow BudBib 4.Ezd/r 2/9.

»bryła srebra«; náydowáli ſię y ći/ ktorzy bryły śrebrá przynośili LatHar +4.

»bryła ziemi« (4): Mącz 146c; BudBib Is 28/24; Calep 273a; Przed láty zwano Niemce Teutones, od bożká iákiégoś Teutoná, o którym coś báią, że ſie z bréły źiemie rodźił. JanNKar D.

»bryła złota« (13): BibRadz Iob 28/6, Thren 4/1; Przygadza ſie też oracżom Hiſzpáńſkim iż bryły złotá ſrebrá pługi wyorywáią. BielKron 279v; Magnum auri pondus, Wielká bréła złotá. Mącz 309b, 309b; RejZwierc 38; BudBib Iob 31/24; SkarŻyw 57, 457; KochPhaen 5; PudłFr 71; GórnRozm E3v.

»bryła żelaza«: Bo łacniey ieſt noſić piaſek/ ſol/ y bryłę żelázá/ niż człowieká rozſądku niemáiącego. BibRadz Eccli 22/18.

Szeregi: »bryła albo materyja«: Známienuie też w piſmie ćiáło/ on grzech/ w cżłowiecże mieſzkáiący/ iákoby bryłę iáką álbo máterią GrzegŚm 20.

»ziarno albo bryła«: może wźiąć koniá ſtárego/ ktoryby owſá wiele iadł/ thego [łajna] ma w miod lipiec námoczyć y rozmąćić ze dwie źiárnie álbo bryle w kwarthę SienLek 90v.

W przen (1): y bryłá podległego ſkáźie cżłowiecżeńſtwa mego prędko ſię rozſypie LatHar 638.
a. Masa wysuszonych owoców (szczególnie fig) uformowana w wydłużoną bryłę; palatha Calep (2):
Wyrażenie: »bryła (z) fig(ow)« (2): Y rzekł Eſáiaſz: Przynieśćie mi bryłę Fyg: Ktorą gdy przynieſli/ przyłożyli ná wrzod iego y vzdrowion ieſt. Leop 4.Reg 20/7; Palatha – Breła zuciſnionich figow. Calep [746]b.

Synonimy: kupa, ziarno.

KN