« Poprzednie hasło: BUDOWAN | Następne hasło: BUDOWANIE SIĘ » |
BUDOWANIE (473) sb n
o oraz a jasne, e pochylone.
sg | pl | |
---|---|---|
N | budowanié | budowaniå |
G | budowaniå | |
D | budowaniu | |
A | budowanié | budowaniå |
I | budowaniém, budowanim | |
L | budowaniu |
sg N budowanié (119); -é (5), -(e) (114). ◊ G budowaniå (108); -å (94), -a (1) Murm, -(a) (13). ◊ D budowaniu (41). ◊ A budowanié (103); -é (10), -e (1), -(e) (92); -é : -e OrzQuin (3 : 1). ◊ I budowaniém (18), budowanim (17); -ém ZapKościer, BibRadz (2), GórnDworz, RejPos (2), ModrzBaz, GostGosp, SarnStat (2), SkarKaz; -im Leop, LeovPrzep, StryjKron (3), NiemObr (2), Calep, OrzJan, SkarKazSej (2); -ém : -im BielKron (1 : 2), Mącz (2 : 1), SkarŻyw (3 : 2), WujNT (1 : 1); -ém (2), -(e)m (16). ◊ L budowaniu (43). ◊ pl N budowaniå (6). ◊ A budowaniå {18); -å (16), -(a) (2).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
- 1. Wznoszenie budowy, konstruowanie
(162)
- Przen: Tworzenie (38)
- 2. Budowla, budynek, dom, część domu; mury warowne (301)
- 3. Umoralnienie, dawanie dobrego przykładu (4)
- 4. Pogląd (1)
- *** Bez wystarczającego kontekstu (5)
budowanie czego (79): wſchakoſch yego Kro. mcz napomyna pana Voyewode abi nyedal pomoczi kv bvdowanyv Samkv thego Kthori thak wyelye yemv yako nam ſkodzycz bi mogl. LibLeg 11/186v, 7/100, 11/13, 77v; Mała ieſt w ciele Iaſkołka, ale w ſprawach ſwogich miſterna/ tho ſie vkazuie w budowaniu gniazda FalZioł IV 24c; RejPs 173; MurzHist D2v; Tá ieſt ſumá nákłádow/ ktorą náłożył Krol Sálomon ná budowánie domu Páńſkiego/ y domu ſwego Leop 3.Reg 9/15, Ex 20 arg, 31 arg, 2Par 2 arg, 1.Esdr 6 arg, 2.Esdr 1 arg, 3.Esdr 6/22; Obáczże teraz iż ćię Pan obrał ku budowániu Mieyſcá Swiętego BibRadz 1.Par 28/10, Gen 11 arg, Ex 35/21, 3.Reg 6/14, 4.Reg 22/6, 3.Esdr 2/8 (11); Kuerfierſth oſádził brzeg ſtrzelbą/ broniąc mu przeprawy przez rzekę/ álbo też budowania moſthu ná łodziách BielKron 229, 70v, 343v, 441v; GrzegRóżn Hv; Mącz 312a, 438a; RejPos 170v, 250v; Dzień ku budowániu płotow twoich/ dzień on oddali vſtáwę. BudBib I 457v marg, 3.Esdr 4/47, 51, 6/21, Tob 14/7, l.Mach 12/36 (10); Ale v nas w Polſzce/ że tho ieſt nie dawné Goſpodárſtwo/ Stáwów budowánia/ y Karpiámi ié rybienia Strum P4, D2v; CzechRozm 235v; SkarŻyw 140, 274 marg, 573; á ſłyſząc iż ſie Gedimin Ruſkimi woynámi/ tudzież budowánim Wilná był zábáwił/ [...] zbieráli wielkie woyſká StryjKron 400, 140; CzechEp 362; ZapKościer 1587/69v; Calep 690a, [1018]a; GostGosp 96; GostGospSieb +3v; LatHar 114; WujNT 99 marg, 221 marg, 243 marg, Xxxxx3v; SarnStat 112, 126, 185, 883, 964 (8); Kośćiołow budowánie iáko potrzebne y Bogu miłe SkarKaz Ooood, 453a [2 r.], 454a, 455b, Ooood; SkarKazSej 660b, 679a.
budowanie czego (16): KromRozm III B marg, H7; BibRadz I 178v, Eph 4/12; OrzQuin O2; WujJudConf 3; RejPosRozpr [c2]; CzechRozm 254; A rob nigdy nieprzeſtáiąc/ áby ſię budowánie zbáwienia twego záwżdy podnośiło/ á do niebá doſzło. SkarŻyw 32; o tym naprzod/ co ieſt ná przekáźie porządnemu budowániu náuki zbáwienney o Bogu y Chriſtuśie/ mowić ábo piſáć pocżnę CzechEp 105; NiemObr 33, 36; WujNT Eph 4/12; WysKaz 33 marg; SkarKaz 609b; Duchá Bożego wam potrzebá/ na napráwę kroleſtwá y budowánie ſerc y cnot ludzkich SkarKazSej 660b.
»budowanie Chrystusowe«: O wielga á dziwná powolnośći/ y ſlepe poſłuſzeńſtwo/ iakoś ty ieſt pierwſzym kámieniem budowánia Chryſtuſowego SkarŻyw 26.
»budowanie ciała Krystusowego« (3): Y tenże dał niektore Apoſtoły/ á drugie Proroki/ drugie záſię Ewánieliſty/ niektore theż páſterze/ y vcżyćiele. Ku ziednocżeniu świętych do ſpráwy poſługowánia/ y ku budowániu ćiáłá Kryſtuſowego. BibRadz Eph 4/12 [idem] RejPosRozpr [c2]; WujNT Eph 4/12.
»budowanie duchowne« (2):á buduycie ſie też ná nim iáko kámienie żywe/ budowániem ſwym duchownym RejPos 301; WujNT 757 marg.
»budowanie kościoła (Bożego); kościoła Bożego budowanie« (4 : 1): KromRozm III B marg, H7; y owſzem nalepiey náukę tego proroká przyiąć/ ktora nam ieſt podána przez Duchá święthego ku budowániu kośćioła Bożego. BibRadz I 178v; WujJudConf 3; Obieráć miał P. I E Z V S filary y fundámenty budowánia kośćiołá ſwego/ dwánaśćie mężow SkarKaz 609b.
»budowanie krolestwa«: A gdyż iuż y budowánié y poświącánié Kroleſtwá Polſkiégo mamy/ powiédzże nam ty/ y to wypełni coś nam obiecał OrzQuin O2.
»budowanie przystojne; przystojne budowanie« (1 : 1): CzechRozm 235; nie ládá zawádá do porządnego fundámentu záłożenia y przyſtoynego budowánia: gdy kto/ biorąc y máiąc ſię zá tego/ coby mowić miał ſłowo Boże/ on przedśię mowi to/ co ſię iemu zda CzechEp 163.
»budowanie zbawienne; zbawienne budowanie« (3 : 1): SkarŻyw 3; Acokolwiek nie ieſt z piſmá ś. to też nie należy do budowánia zbáwiennego CzechEp 143, 138, 151.
»budowanie a nie rozwalanie«: Dla tego to nieprzytomny piſzę/ ábych ſię przy tomny ſrogo nie obchodził/ wedle władze ktorą mi dał Pan/ ná budowánié/ á nie ná rozwalánie. BudNT 2.Cor 13/10.
»budowanie a stanowienie«: A tho iuż będzye nieomylne budowánié á ſtánowienie twoie/ kthorego tobie iuż żadne mocy/ áni żadne brany/ ani ſwieckie áni pyekielne/ nigdy złámáć áni ſkáźić nie mogą RejPos 302.
budowanie czego (5): HistAl L2; tho seznawam sthą slachta vyslovioną vidziecz spalone budovanye Domv y sieny y stayniey na Siedlisku Vawrzincza Ribiczskiego ZapWar 1550 nr 2664, nr 2664; Kſtałth y ffiżerunk budowánia Przybytku/ Zasłony/ Archy/ Vbłagálnicze/ Stołu/ Lichtarzá/ y innych rzeczy. Leop Ex 26 arg; y przyſtąpili vcżniowie iego/ vkázowáć budowánia świątnice. BudNT Matth 24/1.
»opatrzyć budowanie, opatrowanie budowania« [szyk zmienny] (3): Cui sartatecta exigere traditum est, Komu poruczono yeſt/ áby poſpolite budowánie/ gmáchámi y dáchem opátrzył. Mącz 368b, 41d; SkarKaz 456a.
»(wy)stawi(a)ć budowánie; postawienie budowania« [szyk zmienny] (8): LibMal 1551/161; Daedalus Ymię właſne Athenienſa yednego w poſtáwieniu budowánia wielmi miſtrzownego Mącz 77a, 128d, 422d [2 r.]; Ale gdyżeś ty nie ledá budowánié teraz przed oczymá náſzymi wyſtáwił OrzQuin M2; Budowánie ma ſtáwiáć podłuż roley/ nie w przecż. GostGosp 30 [2 r.].
»kosztowne budowanie; budowanie koszowne« (4 : 2): Zadnych izdeb ani budowania koſztownego niemaią, tilko goſpodarze miewaią ieden dom iakoby ſtaynią wpoſrzodku MiechGlab [88]; BielKron 145; Praetorium item Hetmáński namiot ná polu w obozie/ też koſztowne á známienite budowánie przed miáſtem/ yákoby folwark/ które Rzimiánie wielmi koſztownie zwykli wyſtáwiáć. Mącz 319d; ModrzBaz 56, 131; Oczko 3.
»kościelne budowanie; budowanie kościelne« (3 : 2): SkarŻyw 283, 283 marg, 454, 517; Y przyſtąpili vczniowie iego/ áby mu vkazáli budowánie kośćielne. WujNT Matth 24/1.
»misterne budowanie«: Alexander tedy wſzedſzy ná páłac á przechadzaiąc ſie w nim/ dziwował ſie bárzo onemu miſternemu budowániu. HistAl F8v.
»mocne budowanie«: bowiem było miáſtho bárzo twárde/ ták w ogárnieniu morskim iáko y w mocnym budowániu HistAl B7.
»murowane budowanie«: [Sowka] IEſth ptak Sowiego rodu/ na koſcielech albo na Murowanym budowaniu rad mieſzka. FalZioł IV 24b.
»obronne budowanie«: pokáźił w gniewie ſwoim wſſyckie obronne budowania [munitiones] pánny Iudſkiey y zrzućił ná źiemię Leop Thren 2/2.
»pospolite budowanie« (3): Sartatecta, Poſpolite budowánie które naymuyą tym ſpoſobem áby záś w cáłośći budowánie y dách oddano. Mącz 368b, 265a, 368b.
»twarde budowanie«: Miáſto wſzelákiego wyſokiego á twárdego budowánia Mącz 291b.
budowanie czego: (2): ná tych/ wyſoko poſzło budowánie nigdy nieobálone prawdy Kátholickiey. SkarŻyw [407], 373.
»budowanie Boże« (7): BibRadz 1.Cor 3/9, 1.Tim 1/4; SkarŻyw 354; Apoſtoł Páweł śiebie/ y z inſzymi towárzyſzmi zwał cooperarios dei, á Koryntcżyki budowánim Bożym. [bibl. 1.Cor 3/9] NiemObr 35, 35; Wierni ſą budowániem Bożym. WujNT Xxxxx3v, 1.Cor 3/9.
»budowanie od (z) Boga« (3): wiemy że ieſliby źiemſki dom náſz tego mieſzkánia był zepſowány/ iż budowánie mamy od Bogá/ dom nie rękomá robiony wiekuiſty w niebieśiech. WujNT 2.Cor 5/1; SkarKaz 3b, 384a.
»budowanie chrześcijańskie«: ácż wſzyſtko budowánie Chrześćijáńſkie ná mocnym gruncie węgielnego kámieniá ſtoi/ wſzákże [...] bárzoby śie bać potrzebá/ áby poniekąd náwątlone nieupádło KuczbKat 120.
»drzewiane budowanie«: Lecż tá Heretycka ſłomá z ſwemi plewámi fałſzowánego piſmá/ y zdrzewiánym budowániem mátáctwá ſwego/ vcżynić tego nigdy niechciáłá. SkarŻyw 373.
»duchowne budowanie; budowanie duchowne« (3 : 1): Tám cnotom doſkonałym przyucżáiąc ſię [...] pokorę á poſłuſzeńſtwo zá fundáment duchownemu budowániu kłádłá. SkarŻyw 192; NiemObr 32, 33, 35.
»budowanie kościelne; kościelne budowanie« (1 : 1): Bo budowánie kościelne ná Ziemi/ do Niebá korzenie puſzcża SkarJedn 395, 72.
»budowanie pyszne«: to ich budowánie pyſzne nie ma żadnego żywego kámieniá ná ktorym by ſtánąć mogło GrzegRóżn H3.
»zbawienne budowanie; budowanie zbawienne« (2 : 1): CzechEp 138; tám o zbáwiennym/ mocnym/ wiecżnym budowániu rzecż idźie NiemObr 35, 33.
»budowanie żywe«: A ktho ſie ná niey buduie á funduie/ then ieſt budowániem żywym á nigdy nieporuſzonym v Páná ſwego. RejPos 338.
budowanie czego (6): A było budowánie muru iego z kámieniá Iáſpiſá Leop Apoc 21/18 [idem RejAp 183, WujNT], B4v, Ez 43/11; RejAp 183; BudNT Apoc 21/18; WujNT Apoc 21/18.
budowanie z czego: Propolis [...] yeſt nieyákie pſzczelne z wosku álbo z wiąży budowánie/ które pſzczoły przed dźiurą vlową czinią. Mącz 326d.
budowanie kogo: ku ſławie Bożey/ y budowaniu blizniego/ vſtá ſię náſze otwarzáły. SkarŻyw 4.
Synonimy: 1. nagotowanie, robota, wystawianie; gruntowanie, stanowienie; 2. dom, domostwo.
JZ