Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: 1. BYĆ

Następne hasło: BYDGOSTSKI »

2. BYĆ (30) cn

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Wprowadza zdanie podrzędne okolicznikowe (29)
- A. Warunkowe: gdyby (25)
- B. Przyzwolone: choćby (4)
2. Wprowadza zdanie podrzędne dopełnieniowe (9)
- A. Z odcieniem modalnym optatywnym: żeby (1)
- B. Oznajmujące (8)
  - a. Zawiera treść podaną w wątpliwość, niepewną, zdanie główne zaprzeczone: czy by (1)
  - b. Zawiera treść uznaną za niemożliwą, nieprawdziwą, zdanie główne zawsze zaprzeczone: że, żeby, jakoby (7)
3. Wprowadza zdanie podrzędne podmiotowe, oznajmujące, o treści uznanej za niemożliwą, zdanie główne zaprzeczone: żeby, jakoby (1)

1. Wprowadza zdanie podrzędne okolicznikowe (29):

A. Warunkowe: gdyby; si PolAnt, Vulg (25): Być był ośieł ten miał ſe[r]ce [...] Nigdyćby ſie tám nie wrácał BierEz Q2v; KromRozm I E2v; Być then nie był od Bogá/ nie mogłby nic vcżynić [Nisi esset hic a Deo, non poterat facere quidquam]. Leop Ioann 9/33, 9/11; RejFig Bb7v; być nie żywy nie iadłby [bog Beel] ták wiele. BielKron 111, [84²], 105; RejPos 150, 270, 272v; RejZwierc 197v; być nam był Pan Bog zaſtępow nie zoſtáwił naśienia ſłowá ſwego/ bylibyſmy iáko Sodomá LatHar 88; ZapMaz IIG 97/90.

Połączenia: »być ... już(ci)« (3): Oy być Bog miał o wſzytko káráć iużćiby dawno ſwiát ſpuſtoſzył. RejAp 31; PaprUp F2v, Kv.

»być ... pewnieć« (1): ſłyſzyſz iż ſie Pan iſtnoſcią zowie gdy powieda iż mie ták zową ktory ieſt. Bo być iſtność iáka tám nie byłá/ pewniećby iuż też tám y ieſth nie był RejZwierc 9v.

»być ... tedy(ć)« (6): Być ten nie był złocżyńcą/ tedyćbychmy go nie podáli [Si non esset hic malefactor, non utique tibi tradissemus eum]. BibRadz Ioann 18/30; HistRzym 98v; Być byli wierzyli ſłowom moim/ tedyćby byli wierzyli y ſłowom wáſzym RejPos 335v, 78; WujNT Ioann 8/42, 18/30.

»być ... wżdyć« (1): Być ten był prorokiem/ wżdyćby wiedźiał [Hic, si esset propheta, sciret utique] WujNT Luc 7/39.

B. Przyzwolone: choćby (4): RejKup k7v; RejZwierc 112v; Ale być y Anyołá ſnadź przyſłano z niebá/ Będzie winá rzecżecie/ nie tákiego trzebá. PaprPan Ffv.

Połączenie: »być ... tedy« (1): Rzekł Krol [...] vcżony to cżłowiek/ Ten rzekł/ być naucżeńſzy/ tedy on [...] Nigdy w zbroi nie bywał RejZwierc 40.

2. Wprowadza zdanie podrzędne dopełnieniowe (9):

A. Z odcieniem modalnym optatywnym: żeby (1): Alećbych tego życżył/ być złe karáć dano/ Dobrym áby ſzuprinę/ pyęknie zágłaſkano. RejZwierz 111.

B. Oznajmujące (8):

a. Zawiera treść podaną w wątpliwość, niepewną, zdanie główne zaprzeczone: czy by (1): A niewiem być tu ieſzcże gdzye zá krzem nie dyſzał. RejWiz 33v.

b. Zawiera treść uznaną za niemożliwą, nieprawdziwą, zdanie główne zawsze zaprzeczone: że, żeby, jakoby (7): Bo nie mnimay być káżdy [...] w rogátym birecie/ Wſzytkovmiał co trzebá RejWiz 61, 111v, 131, 147v, 164v; Bo nie mnimay obłudność/ być kiedy trwáć miáłá RejZwierc 53v; RejPos 334v.

3. Wprowadza zdanie podrzędne podmiotowe, oznajmujące, o treści uznanej za niemożliwą, zdanie główne zaprzeczone: żeby, jakoby (1): Niezda się bydz tez mieszkac w Krakowie miał ActReg 5.

Cf BY, BYŻ