« Poprzednie hasło: CELONTES | Następne hasło: CELOWANIE » |
CELOWAĆ (74) vb impf i prawdopodobnie pf
impf (3), impf a. pf (71); impf MycPrz I A2v (part praes act), Calep 352b, 359b (1 sg praes).
e pochylone, o oraz a jasne.
inf | célować | ||||
---|---|---|---|---|---|
indicativus | |||||
praes | |||||
sg | pl | ||||
1 | célujemy | ||||
2 | célujesz | ||||
3 | céluje | célują |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
2 | f | -ś célowała | m an | |
3 | m | célowåł | m pers | célowali |
f | célowała | m an |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | ||
2 | céluj | |
3 | niech céluje |
conditionalis | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | by célowåł |
inf célować (10). ◊ praes i fut 1 sg céluję (3). ◊ 2 sg célujesz (3). ◊ 3 sg céluje (34). ◊ 1 pl célujemy (2). ◊ 3 pl célują (6). ◊ praet 2 sg f -ś célowała (1). ◊ 3 sg m célowåł (4). f célowała (1). ◊ 3 pl m pers célowali (1). ◊ imp 2 sg céluj (1). ◊ 3 sg niech céluje (1). ◊ con 3 sg m by célowåł (6). ◊ part praes act célując (1).
Sł stp: cylować, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVII(XVIII) – XVIII w.
celować kogo [w tym: kogo czym (35)] (67): RejKup t7; A komu ſie co nie zda/ możeſz go celowáć RejWiz A8v; RejZwierz 65, 76; ćiął w fortę złotą/ w ktorey blachę żelázną przećiął/ aby celował ſwego dziádá Boleſłáwá Chábrego. BielKron 348; Záprawdę ieſli Dworzánin niemłody będzie mogł iść tą drogą/ ktorąś w.m. pánie Kriſki pokazał/ dobrze celuie Dworzániná młodego. GórnDworz Mm6v; Iuż na ten czas Ulissa żaden nie celował KochMon 27; WujJud 34v, 256; StryjWjaz Av; Prometheus on co był rozumu oſtrego/ Namniey nam nie celuie tego Chorążego PaprPan D2; Wierz mi że ći Sárniccy ćwicżenia Polſkiego/ Celuią wiele mądrkow tám z Rzymu wáſzego PaprPan T2v, A2, Cv, C2v, C3, C3v (35); PudłFr 68, 73; PaprUp C4v; ZawJeft 32; GrochKal 28; GórnTroas 49; SapEpit [B2]. Cf celować kogo, co w czym.
celować co (4): Ale cżłowiek to wſzytko rozumem popſował/ A ty wſzytki przypadki źwirzęce celował. RejWiz 29; Gdyż piſmo ś. ma w ſobie wſzytkę cáłą y doſkonáłą powagę y zupełność/ że iey nikt nie może przydáć: bo iey też rozum ludzki nie może celowáć CzechEp 136; WujNT przedm 2. Cf celowáć kogo, co w czym.
celowáć czym (38): RejKup t7; A wiele ten celował/ w Polſzcże cudzoziemcow/ Záchowániem y cnotą RejZwierz 76; Toć ieſt wſzyſtek Kalwinow fortel/ ktorym on Zwingliuſá y Oekolámpádyuſá Miſtrze ſwoie chćiał celowáć. WujJud 256, 34v; StryjWjaz Av; Więc vrodą zacnoſcią wſpaniłą poſtáwą. Celuie Alexándrá onego zacnego PaprPan C3v, A2, Cv, C2v, E2v, F3 (24); Wenus záśię/ tá wſzytki zgołá célowáłá Głádkośćią PudłFr 68, 73; zali tam kto Polaki ochedoſtwem doſtatkiem y meſtwem celował. PaprUp C4v; W nas/ których ludźmi ſtworzył/ niech ludzkość pánuie: Niech nas tą żadné nieme źwiérzę nie céluie. ZawJeft 32; Emineo – Nadinſze wznoſze ſie, czeluię wzroſtem. Calep 359b; Gdy tá nowiná zábrzmi ná wſze ſtrony: W ten cżás mnie Linus nie celuie pieniem GrochKal 28; GórnTroas 49; WujNT przedm 2; SapEpit [B2].
celować kogo, co w czym (16): ále nie mogł táki być doktor vcżony ktoregoby rychło w náukach nie celował. BielKron 28; Czuy ſię Ewángeliku iesli nie celuieſz/ W złych ſpráwách Rzymiániná Prot Cv, D4; RejPos 230v; NIe odmieniáiąc ſie nic nad ſpráwy przodkow ſwych/ Owſzem celuiąc onych w poſtępkách vczćiwych. MycPrz I A2v, [A3]; Przypatrzmyſz ſie iuż temu ieſli celuiemy Przodki ſwe w powinnośćiách WierKróc A3; PaprPan E2, G3, I3, S3, Z, Z2; CzechEpPOrz **2; Krześćiáńſtwo náſze co rzecże? ktore nietylko w tákiey Małżeńſkiey miłośći pogáńſtwá nie celuie WysKaz X2v; o którym wiém pewnie, że niewiele ich iest, coby W.M. mogli célowáć in profeſsione iuris Polonici SarnStat 228.
Synonimy: przewyższać, przodkować, przodować.
Formacje pochodne: ocelować, scelować.
KW