[zaloguj się]
[pdf]

CENSOR (6) sb m

e oraz o jasne (tak też Cn).

Fleksja
sg pl
N censor
G censora
A censory
I censor(e)m censory

sg N censor (1). ◊ G censora (1). ◊ I censor(e)m (2). ◊ pl A censory (1). ◊ I censory (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. W starożytnym Rzymie wysoki urzędnik zajmujący się m.in. sprawami gospodarczymi i mający nadzór nad moralnością i obyczajami [censor ‒ oszacownik też szacownik a omowca ludzkich obyczajów Mącz 47a; censor – dozorca spraw, ochmistrz Calep; karzący; obyczajów poprawiacz, stróż, naprawca publiczny, urzędowy; popisowy abo czynszowy urzędnik; szacownik, szperownik, publiczny abo urzędowy ‒ censor Cn] (3): Fulwius Cenſor w Rzymie zebrał dáchowkę s kościołá Iunony BielKron 25; GórnDworz R2v; Nágrodźiło mu ſię to gdy Radźiectwá doſtał: Choćia Cenſorem Rzymſkim/ choć Praetorem zoſtał. KlonWor 13.
2. Krytyk, oceniający, arbiter; arbiter, Aristarchus, censor, criticus, existimator, iudex, spectator Cn [probierz, rozsądnik – censor Cn] (3): y ieden nád drugiégo [...] nie mieli [...] rzeczy ſwych cenſorá wiernieyſzégo y przednieyſzégo. KochCzJan A2v.
a. W terminologii kościelnej duchowny orzekający o zgodności jakiegoś zdania, twierdzenia lub nauki z głoszonyrni przez Kościół zasadami (2): kto tu was ták niedawnemi Cenſory álbo Sędźiámi vſtáwił y ſkąd tę moc maćie/ iż ſpráwy nie ludzkie ále Duchá Swiętego poſądzaćie WujJud 72v; tedyćby ſię przyſtoyniey X. K. gniewáć miał ná ſwe właſne Theologi Sorboniſty y Lowánieńſkie cenſory CzechEp 75 [Aluzja do dokonanego przez J. Henteniusa przekładu tzw. Biblii Lowańskiej.]

Synonimy: 1. dozorca, omowca, ochmistrz, oszacownik, szacownik; 2. poprawiacz, rozeznawacz, rozsądca.

FP