[zaloguj się]
[pdf]

CHŁOPSTWO (38) sb n

Oba o jasne.

Fleksja
sg
N chłopstwo
G chłopstwa
D chłopstwu
A chłopstwo
I chłopstw(e)m
L chłopstwie

sg N chłopstwo (15). ◊ G chłopstwa (10). ◊ D chłopstwu (5). ◊ A chłopstwo (3). ◊ I chłopstw(e)m (4). ◊ L chłopstwie (1).

Przydawka zawsze w sg. Orzeczenie w sg (9) MiechGlab, OrzList, BielKron (6), SarnStat, w pl m pers (1) Mącz.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. coll. Kmiecie, stan chłopski; lud wiejski; agrestes, rusticitas Cn (37): chocia zamek zepſowan ieſt [...], wſzakoż we wſi ieſt Chłopſtwo ięzyka Słowienſkiego. MiechGlab 42; KromRozm I Dv; A tho zwoleńſtwo themu chłopſtwu dał był Ceſarz wielki Kárzeł/ iż ſie pierwey pokrzćili niż pánowie z ſláchtą. BielKron 275; Roſterk chłopſthwá o wolnosć. BielKron 284 marg; áż przyſzło na Zyſzkę/ kthory [...] zbunthował ſie z chłopſtwem á z Práżány przećiw panom á kſiężey BielKron 327, 201v [3 r.], 202, 203 [2 r.], 203v [2 r.], 204v (15); Discus, [...] Okrągła ſziba kámienna/ [...] którą przed tym grawáli młodzi ludzie/ yako u nas przed czaſy chłopſtwo krąg w poſród wśi zwykli gráwáć Mącz 90c; Czego niemogąc ſcierpieć Sláchtá Mázowiecka zebráli ſię z chłopſtwem we wśi Długoſiedli StryjKron 335; iż tylko máło co chłopſtwá z nich zoſtáło/ ktorzy ſię potym z Litwą zmieſzáli StryjKron 340; WerGośc 219; SarnStat 919.
Wyrażenia: »grube chłopstwo« (1): thák iżby był Rzym rychło vpadł/ á lud w grube chłopſtwoby ſie przemienił. BielKron 187.

»chłopstwo sielskie« (1): y w Kurlandſkiey ziemi chłopſtwo ſielſkie/ ktorzy ſą wſzyſcy Zmodżinowie StryjKron 160.

Szeregi: »chłopstwo i poddani« (1): Skąd vroſłá roſpuſtnoſć [...]/ rozruchy á burzenya chłopſtwá y poddánych przećiw vrzędom y pánom ſwym KromRozm I D.

»ślachectwo i chłopstwo« (1): áni w pánowániu/ áni w poddánośći nietrzebá mieć bacżenia ná śláchectwo y ná chłopſtwo [nobilitatem et plebeitatem] ModrzBaz 143.

»ubostwo, chłopstwo« (1): A przetoż mocarze/śláchtá [...] máią być ćiężey karáni/ niżli vboſtwo/ chłopſtwo/ y ludźie od vrzędow wolni [quam imbelles, plebeii, privati] ModrzBaz 70.

a. Pospólstwo, plebs, motłoch; petrones, rupices, rupicones, vari Cn (10): OrzList f4; á gdy kazáli do zbroie/ chłopſtwo/ to ieſt lud poſpolity/ niechciał BielKron 107; ábowiem náſzło ſie chłopſtwá rozmáitego ze wſzech tron [!] doſyć/ thák rzemieśnikow iáko mnichow BielKron 412v; GórnDworz I8; CzechRozm 157v; A gdy Chryſtus vſłyſzał zgiełk á grzmot chłopſtwá z włocżniámi/ [...] wyźrzał z kárcżmy WerGośc 219, 221; Ták ieſt/ iż plebs v nas nie záżywá Wolnośći/ ále iey też chłopſtwu nie trżebá GórnRozm B; Nie o chłopſtwie ſię tu mowi [...] ále ſię mowi o ſtánie Szlácheckiem GórnRozm B, B marg.
2. Chłopskie pochodzenie (1): Ignobilitas, Chłopſtwo. Mącz 248d.

Synonimy: 1. kmiectwo; a. motłoch, plebs, pospolstwo.

DM