[zaloguj się]
[pdf]

CUG (22) sb m

-g (10), -k (2).

Fleksja
sg pl
N cug
G cugu cugów
A cug cugi
I cugi(e)m cugami
L cugu

sg N cug (9). ◊ G cugu (2). ◊ A cug (3). ◊ I cugi(e)m (1). ◊ L cugu (2). ◊ pl G cugów (1). ◊ A cugi (3). ◊ I cugami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zaprząg konny, składający się z kilku par koni; także jazda, konnica; equitatus Mącz; iugum Cn (5): Orbari equitatu, Być poſtrádán yezdeckiego cugu Mącz 267c, 107c.

cug kogo, czego (3): Mącz 25a; A przychodził cug woznikow [quadriga] z Micraimá zá ſześć ſet śrebrnikow BudBib 3.Reg 10/29; Quadriga – Cug koni poc zwormi [!]. Calep [882]b.

2. Nieprzerwana jazda; tractus Mącz (14): Tractus etiam, Ciągnienie/ śćie/ yechánie/ cug. Mącz 461a; Tedy zaſię tákiſz cuk ku domowi ſwemu/ Vbieżą bez żadnego gwałtu ſiodłowemu. CzahTr L2v, L2.
Wyrażenie: »jednym cugiem« (1): Tractim, Yednym cugiem/ pędem/ ſtrichem/ długo bes przeſtanku. Mącz 461a.
Przen: O życiu ludzkim (3): Niewdzięczny żywot ludzki/ w wſzytkim cugu iego/ Niémáſz nic odpoczynku/ niémáſz nic pewnego. GosłCast 24.

cug czego (2): To ſztuká przednia żeglowánia tego/ Którą płyniemy/ cug wieku náſzégo/ Ominąć ſkrité niebeſpieczné ſkáły/ Zákritych niecnót GosłCast 55, 42.

a. Odcinek drogi przeznaczony do przejechania w ciągu jednego dnia, bez postoju; iter, spacium, via Mącz (7): Cursu emetiri uno die ingens spacium, Wielki pąd álbo cug yednego dniá vczinić. Mącz 219d; Quot dierum est via, Wiele cugów mámy vczinić niżli dociągniemy do mieyscá. Mącz 492a, 337c.
Szereg: »cug a droga« (1): Extendere se magnis itineribus, Wielkie cugi á drógi czinić. Mącz 444d.
α. Odcinek drogi mniej lub więcej określonej długości; spacium Mącz; striga, versura, versus in arando Cn (3): Ne longiusa castris triduo absit, Aby nie dáley leżał od obzu [!] yedno przes trzy cugi. Mącz 429b, 429b.
Wyrażenie:»postski cug« (1): Stathmos, Poſtski cug/ to yeſt XXVIII. włoskich mil. Mącz 412a.
3. Oddział wojska [czego] (1): Stat sententia non minuere copias, Nie mam woley vmnieyſzáć cugu woyska żołnierskiego. Mącz 417b.
4. praw. Zrzucenie obowiązku przysięgi z oskarżyciela na obwinionego, co znane było w prawie niemieckim pod nazwą przysięgi odkazanej (2):
Zwrot: »puścić cug« (1): A ieſliby on czyie bydło záięté/ nie znał ſie do ſzkody/ [...] tedy ma ná ſwą ſzkodę ono poprzyśiądz [...] álbo temu który ſie niezna/ puśćić ten cug. SarnStat 1160.
W przen (1):
Zwrot: »cug puścić« (1): Lecż co ſię tknie karánia docżeſnego/ niech cug ſwoy puſzczą prawdźie. WysKaz 25.

Synonimy: 2. ciągnienie, droga, jechanie, pąd, strych, ście; 3. oddział; 4. sekwela.

MM