[zaloguj się]
[pdf]

CZŁOWIECZEŃSTWO (670) sb n sg t

Wszystkie samogłoski jasne (Cn pierwsze e jasne, drugie pochylone).

Fleksja
sg
N człowieczeństwo
G człowieczeństwa
D człowieczeństwu
A człowieczeństwo
I człowieczeństw(e)m
L człowieczeństwie

N człowieczeństwo (100). ◊ G człowieczeństwa (254). ◊ D człowieczeństwu (25). ◊ A człowieczeństwo (115). ◊ I człowieczeństw(e)m (80). ◊ L człowieczeństwie (96).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Zespół cech fizycznych i psychicznych właściwych człowiekowi; natura ludzka; postać, ciało ludzkie; człowiek; humanitas, humana natura, humanum Cn (643): niebieſki pán ocietz twóy [Jezusa]/ ſtrzegl cie ód wſſytkié przygody zlé/ a iá ſlużyla cżłowiecżeńſtwu twému OpecŻyw 33, 49, 51v, 65, 101v; gotouany zwyecznoſzczy twoye [Panny Maryji] wnąthrznoſzczy ogarnącz boſtwo y twoye przeczyſte pyerſzy uychouacz czlouyeczenſtwo ſyna bozego PatKaz II 35v; pouyſſzona teſch zwyecznoſzczy [Panna Maryja] nath [wſzytkyego] wſzelkyego czlouyeka oprocz czlouyeczenſthwa/ yezuſa PatKaz II 53, 31, 32, 34v, 43v; PatKaz III 103, 108, 117v, 130; TarDuch D5v; Gdi przyſzedł [pan Jezus] pirwym przyſcim, prziſzedł taiąc boſtwa ſwego pod człowiecżeńſtwem WróbŻołt Q3v, C4, I6v, L5v, 11 7v [4 r.]; RejPs 130v, 188v, 209v; SeklKat O4; KromRozm I K4; KromRozm II r2v, r3v; BielKom E4v; GliczKsiąż H4v; LubPs B6v, H3, V, X2 marg, Z2; KrowObr 185v; Leop Ps 30 arg; OrzRozm H3, Tv; Jáko też nie może być pokazáne prawdźiwſze cżłowiecżeńſtwo Kryſtuſowe/ iedno gdy on z prawdźiwego cżłowieká cżłowiekiem ſię prawdźiwym vrodźił GrzegRóżn C3, C2v, L [3 r.], L4 [2 r.]; LeovPrzep F4; OrzQuin Z2v; SarnUzn E5v; Też było zábito tylko cżłowiecżeńſtwo/ ále Boſtwo z nim złącżone było żywo ná wieki: RejAp 52v; Figurá ná niebie cżłowiecżeńſtwá Páńſkiego. RejAp 161 marg [idem Dd4], BB7, 7v, 33, 156v, 199v (37); więc iż cżłowiecżeńſtwo prędkie ieſth ku grzechowi/ á dyabeł nigdy nie ſpi. GórnDworz Q2v; HistRzym 69v; A ták tu obácz/ ieſli to przyſtoi cnotliwey krwi twoiey/ á pocżćiwemu cżłowiecżeńſtwu [!] twoiemu/ wziąwſzy rozlicżne dobrodzieyſtwá od niego/ á poſlubiwſzy mu wiárę ſwoię/ odſtępić od niego: RejPos 39v; A ten ſznur cżyrwony krwią iego [Chrystusa] sfárbowány/ ktorym było związano cżłowiecżeńſtwo iego. RejPos 215; Cżłowiecżeńſtwo káżde chce mieć o ſobie piecżą. RejPos 322 marg, 116, 137v, 178v marg, 204, 271 (114); przedśię iednéy/ to ieſt/ człowieczey nátury byli: iednégo/ iż ták mam rzec człowieczeńſtwá: vnum byli in natura humana. Tákieć vnum między Oycem/ Synem/ y Duchem świętym [...] Kácérż powiádał być/ kłádąc trzy Bogi BiałKat 111, 31, 86, 161, 328v; boć Bogá nie zwano Iezuſem Kriſtuſem iedno cżłowiecżeńſtwo Páná náſzego RejZwierc 12, 8v [2 r.], 56v, 75, 197; A iż ieſt Pan Chriſtus iedná perſoná w obudwu náturach/ tedy tu wſzytká cżeść która ſie iego Cżłowiecżeńſtwu dźieie ściąga ſie y ná Boſtwo iego. WujJud 45v, 44v, 45 [3 r.], 45v [4 r.], 57v (14); WujJudConf 69v, 70, 176v; iż muśiał być ſyn Boży przed Máryą/ choć ſie potym z niey wedle cżłowiecżeńſtwá cżáſu ſwego vrodził. CzechRozm 29v, 16V [3 r.], 19, 26v, 27 [3 r.], 59v [2 r.] (13); SkarJedn 306 [2 r.], 314; KochPs 189; SkarŻyw 203b, 384 [2 r.], 583; gdy przyſzło do śmierći/ tedy ſámo cżłowiecżeńſtwo ćierpiáło/ boláło/ vmárło/ y wzbudzone było/ y do niebá ieſt wźięte/ á boſtwo tego nic nieućierpiało [!] CzechEp 75; iż Bogá/ Meſyaſzá (żydowſzcży przełożeni) y páná ſwego właſnego/ ná śmiertelnym tylko cżłowiecżeńſtwie iego hániebnie zámordowáli. CzechEp 142; Iż Apoſtołowie Boſtwá w Pánu Chriſtuśie/ cżłowiecżeńſtwem iáko obłokiem/ ábo iáko wędá chrobacżkiem zákryta bywa/ zátáionego/ ábo iáko ſzátą przyoblecżonego nie vpátrowáli/ oprocż cżłowiecżeńſtwá zmyſłom podległego. CzechEp 185, 144 [3 r.], 149 [7 r.], 200 [4 r.], 205 [3 r.], 344 (80); NiemObr 107, 139 [3 r.]; GórnRozm 13; ReszPrz 78, 79, 80 [2 r.], 85; ArtKanc A5v, B2, E3v, N9v, N15, S17v; LatHar 106, 358, 484, 635, 666 (10); Ze cżterech żywioł ludźie cżłowiecżeńſtwo máią. Ktorym záś ich właſnośći po śmierći wracáią. Ziemiá bowiem odbiera/ źiemię álbo ćiáło/ Wodá krew/ á wiátr oddech/ [...] Ogień teſz ćiepło bierze KołakCath B4, A3, C4v; WujNT 67, 147, 314, 765, 841 (32); Pátrzyſz ná człowieczeńſtwo/ ſynaczká ſwoiégo: Ktoré ón wźiął zczyſtéy krwie pánieńſtwá twoiégo. SiebRozmyśl K4v, D2v [2 r.], E2; SkarKaz 243a [3 r.], 276b [2 r.], 487a, b, 488, 516a [2 r.], b (17).

W charakterystycznych połączeniach: człowieczeństwo Chrysta Pana, Chrystusa, Chrystusowe (9), Jezusa, Pana Jezusa (Jezusowe) (3), Pana (28), Pana Chrystusowe (12), pańskie (17), syna bożego (7).

Wyrażenia: »ciało człowieczeństwa« (2): RejPos 136; teraz też poiednał [was Chrystus] w ćiele człowieczeńſtwá ſwego [in corpore carnis eius] przez śmierć/ áby was wyſtáwił święte [...] przed oblicznośćią ſwoią. WujNT Col 1/22.

»krewkie człowieczeństwo« (10): LubPs Fv marg, ddv; A racż [Boże Ojcze] wſpomoc á potwirdzić niedoſtátek krewkiego cżłowiecżeńſtwá moiego: RejPos 202v, 54v, 183, 206v, 211, 246v, 248, 315.

»krewkość człowieczeństwa« = fragilitas humana; fragilitas generis humani; humanitas; saepe vox Polonica significat facilitatem peccandi Cn (19): a iz krewkoſc człowieczeńſtwa naſſego wytrwac nigdy niemoze: aby nieobrazilo ſwiętego mageſtatu twoiego otworzyles nam obfity skarb miloſierdzia ſwoiego RejPs 220v, 42; LubPs Y2v marg, aa5 marg; mam zá wymowionego tego/ kthory da ſie zwyciężyć tey źwirzęcey miłośći/ ku ktorey s krewkośći cżłowiecżeńſtwá ták bárzo ieſt ſkłonny: GórnDworz L13v; Przeźrzy moy miły Pánie nędzney krewkośći cżłowiecżeńſtwá mego/ która ſie nigdy bez łáſki twey ſwiętey od grzechu á od vpadku obronić nie może. RejPos 133v, 14, 40, 42, 292, 312 (12); SiebRozmyśl E2v, I2.

»matka człowieczeństwa« [tylko o Marii jako matce Syna Bożego] (9): syn bozy obral matką czlouyeczenſtwa ſwego dzyeuyczą maryą PatKaz II 45v, 30v, 51; RejAp 99; RejPos 269v, 303 marg, 307, 322v; Pátrz iáko nádzieią ieſt dziwnie pocieſzoná oná ſwiętha pánná mátká człowieczeńſtwá Páná náſzego RejZwierc 129.

»mdłe człowieczeństwo« (9): LubPs ddv; A thák náſz miły á wſzechmogący Pánie/ gdyż nędzne krewkośći náſze wytrwáć nie mogą/ áby ſie nie vnośiły z myſlámi ſwemi zá tym mdłym cżłowiecżeńſtwem náſzym/ podeprzy [...] tych mdłych krewkośći náſzych RejPos [356]v, 54v, 182, 183, 207v, 236v (8).

»narodzone człowieczeństwo, narodzenie człowieczeństwa« (3 : 1): ieſli mocno będzyem wierzyć ſwiętemu Boſtwu iego złącżonemu s tym ſwiętym národzonym cżłowiecżeńſtwem iego. RejPos 15v, 15v [2 r.]; A ták y to błąd będzie co mowią o wćieleniu ábo národzeniu cżłowiecżeńſtwá ſyná Bożego. CzechRozm I6v.

»nátura człowieczeństwa« (4): OpecŻyw 101v; pyſchą doctorowye yze criſtus był podobyen mathcze ſwey przeto yſz yey naturą czlouyeczenſtwa przyyąl PatKaz II 41; WujJudConf 254; SiebRozmyśl G2v.

»nędzne człowieczeństwo, nędza człowieczeństwa« (21 : 1): á choćby [wierny wyznawca] vpadł w nędzy cżłowiecżeńſtwá ſwego/ choćby ſie obłądził/ wſzędy on [Pan Bóg] zágląda zá nim okiem miłoſierdzia ſwego RejPos 121; Jákoż ſie tu nie maſz vlęknąć niewierniku/ ieſliże cie przeſtrzeże á vſtráſzy tym ſumnienie twoie/ iż nie wedle powinnośći ſwey/ á nie wedle wiáry ſwey/ záchowywaſz to nędzne cżłowiecżeńſtwo ſwoie/ á ten nędzny á mizerny krotki żywot ſwoy temu Pánu ſwemu. RejPos 292v, 33, 81, 115v, 178v, 326v (22).

»niewinne człowieczeństwo« [tylko o Chrystusie] [szyk 3 : 2] (5): inácżey nie mogł być zbáwion narod ludzki/ iedno rozlaniem krwie niewinnego Cżłowieczeńſtwá Páńſkiego. RejAp 52; ták był ná tey puſzcży oćiążon y vdręcżon [Chrystus]/ iż iuż ono cżłowiecżeńſthwo niewinne/ wiſząc ná onym ſrogim drzewie krzyżowym wytrwáć nie mogło RejPos 103, 19v, 104; RejZwierc 12.

»nikczemne człowieczeństwo, niczemność człowieństwa« (1 : 1): Opiſuie niczemność człowieczeńſtwá/ przyrownywáiąc ie liſtowi y źdźbłu. BibRadz I 278d marg; RejPos 182.

»przyrodzenie człowieczeństwa« (5): RejPs 172; LubPs Dv; RejPos 83v, 241v; IVżechmy ſie náſłucháli iákie ſą wády á przymioty przyrodzenia cżłowiecżeńſtwá náſzego/ y iáko ſą ſzkodliwe RejZwierc 82.

»święte człowieczeństwo« [szyk 34 : 12] [tylko o Chrystusie] (46): OpecŻyw 25; RejAp 29, 52v, 72; Pátrzayże á pilno pátrzay/ iż nád nim [miastem Jerozolimą] płácże ſwięte cżłowiecżeńſtwo iego [Chrystusa] RejPos 198v; iáko potym Ian s. krzcżąc ono ſwięthe cżłowiecżeńſtwo Páná tego poſwiádcżáć racżył/ iż głos z niebá ieſt pofłan do niego [Chrystusa] RejPos 274v; Ezáiaſz piſze/ iż on [Chrystus] thy niedoſtátki á wſzytki choroby ktorechmy my ćirpieć mieli/ thy on ſam nośić racżył ná ſwiętym cżłowiecżeńſtwie ſwoim RejPos 327, 1, 60, 75, 170, 208v (38); RejZwierc 11v; ArtKanc A11v; Boże móy/ [...] przez tę ſrogą boleść/ którą ná ten czás było vdręczoné naświętſzé człowieczeńſtwo twoie ná krzyżu/ nie ráczyſz mię téż opuſczáć SiebRozmyśl E, C3.

»wcielone człowieczeństwo, wcielenie człowieczeństwa« (2 : 1): CzechRozm 16v; Ale ták właśnie dobrze y przyſtoynie I. M. X. K. dowodźi tym podnożkiem wćielonego cżłowiecżeńſtwá Páná Chriſtuſowego/ iáko y botámi ábo trzewikámi/ ábo y kośćiołem CzechEp 171.

Zwroty: »przyiąć, przyjęte człowieczeństwo; przyjęcie człowieczeństwa« [szyk zmienny] (19 : 6; 2): Pyerue tą mylą panną uybral syn bozy zwyecznoſzczy yſch chczyal przyącz z yey czyſtoſzczy czlouyeczenſtwo PatKaz II 30v, 24v, 45, 72v; RejPs 105v, 129; Trzimać z Serwetem heretikiem niebic Chriſtuſſa wtorą perſoną przed prziyęcim naſię człowieczeńſtwá. SeklKat O 3v; KromRozm I K4; KromRozm II b2v, r2v; To wſſyſtko nam pan Yezus Kryſtus Syn boży/ człowyeczeńſtwo ná ſye przyyąwſſy/ á brátem ſye náſſym ſtawſſy/ ſpráwił. KromRozm III B2; KrowObr 51 v; SarnUzn F7, H4; HistRzym 83v; RejPos 178v; CzechEp 149, 161, 216, 292, 293, ReszPrz 79; LatHar 72, 466; Ktory [Chrystus] przez przyięte człowieczeńſtwo y mękę krzyżową sſtał ſię meco mnieyſzym niżli ániołowie WujNT 754, 92, 314.

»(w) człowieczeństwo przyoblec (się); przyobleczone człowieczeństwo; odziany człowieczeństwem« [szyk zmien] (2; 1; 2): Nie tylko według boſtwá/ ále też według przyoblecżonego cżłowiecżeńſtwá. [...] Przez ſyná Bożego przedwiecżnego (mowi) [X. K.] ćiáłem przyoblecżonego. CzechEp 142, 142, 174; Oświećże rozum moy/ ábym to [...] wyrozumiał/ coś ty/ BOg práwy/ práwym odźiany náſzym cżłowiecżeńſtwem/ dla mnie miłośćiwie vcżynić racżył. LatHar 395.

»wziąć, wzięte człowieczeństwo« [szyk zmienny] (13 : 1): PatKaz II 46v; Wſzakoż ią/ acżkolwie mi byli mierzieni wziąłem (dla nich) na ſię (cżłowiecżeńſtwo iakoby) włoſieniecz. WróbŻołt L7; RejPs 68v, 130v, 164v; SeklWyzn Bv; RejPos 13; CzechEp 178; NiemObr 144; By ludzka śmiertelność/ y káżda niewcżeſność/ w cżłowiecżeńſtwie ſwiętym/ z Pánny cżyſtey wźiętym/ byłá tá pokutá ArtKanc A11v, N7; LatHar 488, 573; Bo ácz Pánná boſtwá nie rodźiłá [...] ále tego nośi w żywoćie/ y ten ze krwie iey człowieczeńſtwo wźiął/ ktory ieſt práwym Bogiem. SkarKaz 579a.

Szereg: »(ani, nie) bostwo i (a, abo, ale, ani) człowieczeństwo; bostwo z człowieczeństwem« [szyk 38 : 3] (40; 1): OpecŻyw 17; Leop AAa; GrzegRóżn K4v, L; SarnUzn E5v; RejAp 16 [2 r.], 24, 29 [3 r.], 46v, 71v, 75, Ddv; [apostołowie] poználi [...] wſzytko co ſpráwowáło dla zbáwienia nędznego narodu ludzkiego ono ſwięthe Boſtwo y cżłowiecżeńſtwo iego RejPos 208v, 82, 105, 156, 239, 234v; RejZwierc 11v; A iż tenże [anioł] teraz/ ze dwu kſztałtow ábo nátur/ to ieſt/ z boſtwá y cżłowiecżeńſtwá/ ábo z Bogá y cżłowieká/ ábo z kſztałtu Boſkiego y niewolnicżego/ ieſt iedynym ſynem Bożym. CzechRozm 57, 54v, 59; SkarJedn 18; CzechEp 148, 218, 230, 293 [4 r.], 308; LatHar 77, 188, 239, 242, 386, 641; WujNT 482 marg; Nápiſał [S. Epifanijusz] kśięgi wielkie przećiw kácerſtwom rozmáitym/ ktore ábo práwemu Boſtwu/ ábo práwemu cżłowiecżeńſtwu Páná náſzego vwłocżyły SkarŻyw 456, 358.

»ciało i (albo) człowieczeństwo« [szyk 3 : 1] (4): Bo Ociec ciáłá nie ma/ á Sin ciáło álbo cżłowiecżęńſtwo przyiął. SarnUzn F7; CzechRozm 157; CzechEp 302; od ćiáłáſmy y człowieczeńſtwá iego [Syna Bożego] poczęli: áleſmy boſtwem ſkończyli. SkarKaz 487b.

»człowiek abo człowieczeństwo« (2): ták y wćieliwſzy ſie [duch]/ nic przedſię ćierpieć przez ſámego ſiebie/ áni ocżysćienia grzechow ſpráwić nie mogł: ále przez kogo inſzego/ to ieſt wedle was/ przez cżłowieká ábo cżłowiecżeńſtwo. CzechRozm 55, 54v.

»krewkość a człowieczeństwo« (1): A ieſliby wyſtąpił s krewkośći á s cżłowiecżeńſtwá ſwego z iákiey powinnośći ſwoiey przećiwko mnie [Jezusowi] ábo przeciw bliźniemu ſwemu [...] á będzye mocno dufał obietnicam moim [...] to iuż tákiemu káżdemu to [...] poſelſtwo możecie powiedzyeć o demnie [!] [...] iż mu ſą grzechy odpuſzcżony. RejPos 302v.

»natura ábo człowieczeństwo« (1): Kryſtus Syn Boży ieſt iedno z námi/ náturą ábo cżłowiecżeńſtwem GrzegRóżn K4v.

»człowieczeństwo abo osoba« [szyk 2 : 1] (3): przeto też gdy mowią [niektorzy] o dáney mocy ſynowi od Bogá/ tedy to wykłádáią z ſtrony cżłowiecżeńſtwá/ ábo oſoby. CzechRozm 19, 20; cżłowiek z BOgiem złącżony/ ábo rádſzey [...] cżłowiecżeńſtwo/ ábo oſobá z vrodzenia ſwego cżłowiecża/ która ſię z Boſtwem ziednocżyłá CzechEp 346.

»człowieczeństwo a przyrodzenie« (1): ku przeſtrzeżeniu krewkiego á mdłego cżłowiecżeńſthwá á przyrodzenia náſzego RejPos 246v.

W przen (5):
Wyrażenia: »bryła człowieczeństwa« (1): miſterny ten á oſobliwym kuńſztem ſpráwiony związek ćiáłá mego w rychle ſię rozerwie/ y bryłá podległego ſkáźie cżłowiecżeńſtwá mego prędko ſię rozſypie LatHar 638.

»koń człowieczeństwa« (1): Rycerz ktory iáchał imo mię/ byłći ſyn Boży ktory wyiáchał ná ten świát ná koniu cżłowiecżeńſtwá/ á nád ludzkim rodzáiem lutość miał. HistRzym 106v.

»woł człowieczeństwa« (1): O wſzechmocny miły Pánie/ iákoż ty cżęſtokroć dzwigaſz s tego dołu tego nędznego wołu [Cuius vestrum asinus aut bos in puteum cadet, et non continuo extrahet illum die sabbati? Vulg Luc 14/5] cżłowiecżeńſtwá náſzego w tey proſtocie náſzey/ á tego márnego á leniwego oſłá/ ktory ieſt ták leniwy ku ſłużbie twoiey. RejPos 227.

»zbroja człowieczeństwa« (2): Potym woiował [Chrystus] mocnie ná polu tego świátá/ á przez iednę dziewicę Máryią/ był oblecżon w zbroię cżłowiecżeńſtwá. HistRzym 84, 106v.

2. Bycie człowiekiem, przebywanie w postaci ludzkiej (14): NAſz mily pán Iezus maiątz dwanaſcie lát ſwégo cżlowiecżeńſtwa/ chtzątz chowatz przykázanije ſwégo milego oyttza. Poſſel [...]/ na ſwięto wielkonotzné do Ieruzalem OpecŻyw 32, 150; PatKaz III 99v; RejPs 162v; RejPos 156v.
Szereg: »żywot a człowieczeństwo« (1): drży ono vpádłe á owrzedzyáłe ſumnienie ich/ pośći przez trzy dni/ tbo ieſt/ przez ony wſzytki trzy wieki żywotá á cżłowiecżeńſtwá ſwoiego/ przypátruiąc ſie z dáleká ſwiętemu Boſthwu RejPos 183.
Wyrażenie przyimkowe: »w człowieczeństwie« = jako człowiek, będąc czlowiekiem (8): BierRaj 17v; iużechmy ſie náſłucháli/ iáko [Chrystus] w cżłowiecżeńſtwie ſwoim to kroleſtwo ſwoie tu vcżył/ ſtánowił/ á iáką pilność około niego cżynił. RejAp 97, 20v, 178; [Pan a Zbawiciel] potwirdził to [małżeństwo] ſłowy ſwemi: Iż ći dwá będą iáko ciáło iedno. Gdzie tego potym y w cżłowiecżeńſtwye ſwoim potwirdzić racżył/ mowiąc: Iż dla tey ſpołecżnosći [małżeńskiej] opusći cżłowiek oycá y mátkę/ y przyſtánie wiernie ieden ku drugiemu. RejPos 42, 46v, 183; KołakSzczęśl B2.
3. Stan człowieczy, godność i powinność tego stanu (7): OpecŻyw 38v; Bog przemyſli y ſtworzy cżłowyeká/ ocyec go będzye myał/ á náucżycyel da mu rozum y ćwicżenye cżłowiecżeńſtwu przywoite GliczKsiąż N8; RejWiz 111v; Iuż nas też iáwnie vcży [miłować Pana] nie tilko zakon Páńſki/ ále ſámá cnotá á powinność cżłowiecżeńſtwá náſzego RejPos 209v; onym ſwiętym rozumem [danym od Boga] wſzytko w ſobie [Adam] hámował y ſtánowił/ gdzyeby go [...] ono iego záwikłáne przyrodzenie do cżego ciągnęło nieſłuſznego álbo nieprzyſtoynego cżłowiecżeńſtwu iego. RejZwierc 4v; Rácż wſpomnieć ná [...] wnętrzną żáłość/ ktorąś od pocżątku pocżęćia twego/ w náſzym cżłowiecżeńſtwie vćierpiał LatHar 289; KołakSzczęśl D.
4. Zbiorowisko ludzi, ludzkość (4): KochTr 21; Lecz trudno pałáiący gniewem lud hámowáć: Noc/ zwyćięſtwo nádęté/ nie da ſie kierowáć. [...] Pomſty doſyć odnioſłá [królewna]/ y zá náſzé ſtoi Aż názbyt/ człowieczeńſtwo [= pospólstwo] niech dźiwów nie broi. GórnTroas 24; Nieśmiertelni Duchowie [...]/ A źiemſcy mięſzkáńcowie [...] Vrząd ſwoy y powinność nioſą s przyrodzenia [...]. A zwłaſzcżá cżłowiecżeńſtwo/ o ktorym tu mowá/ Ktore ná kochánie ſwe ſam ſtworzył Iehowá. KołakCath B4; Tey głowy cżłowiecżeńſtwá Chryſtuſá ſámego/ [...] Stawamy ſię cżłonkámi/ y látoroślámi Tey máćiće/ iuż łáſki nie gniewu ſynámi. KołakSzczęśl C4v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Humanitas, Menscheit. Cżłowyeczenſtwo. Murm 44; Mymer1 22.

Synonimy: 1. ciało, natura, osoba, przyrodzenie.

Cf CZŁOWIECTWO, LUDZKOŚĆ

KK