[zaloguj się]
[pdf]

DESPOT (55) sb m

despot (38), deszpot (17); despot KochSat (2), BiałKat, StryjKron; deszpot OrzRozm (5), OrzQuin (7), PaprPan (2); despot : deszpot BielKron (34 : 3).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N despot despotowie
G despota despotów
D despotowi despot(o)m
A despota
I despotem
L despocie

sg N despot (21). ◊ G despota (5). ◊ D despotowi (9). ◊ A despota (10). ◊ I despotem (4); -em (1), -(e)m (3). ◊ L despocie (1). ◊ pl N despotowie (2). ◊ G despotów (2); -ów (1), -(o)w (1). ◊ D despot(o)m (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Władca rządzący samowładnie, posiadający nieograniczoną władzę [despotus Łac śr] (4): Kśiążę Litewſkié/ iáko téż y Moſkiewſkié/ może być zwáné Deſzpotem/ álbo Dynáſtą: ále Kiranem/ iż ták rzekę/ to ieſt Królem/ zwáné być żadną miárą niemoże OrzQuin Pv; kożdé niewólſtwo/ iákoby rzekł Kśięſtwo/ przećiwko Deſzpotowi/ to ieſt/ przećiwko Kśiążęćiu ſwemu/ woynę wiedźie przyrodzóną. OrzQuin Qv.
Szereg: »despot i mocarz« (2): á ći Deſzpotowie y Mocarzowie ini/ w ſpráwách ſwych/ tą Zwiérzchnośćią zniewoleni nie ſą. OrzQuin S4v, T3v.
2. Tytuł władcy w Mołdawii, Wołoszech i w państwach bałkańskich (52): Oto Deſzpotá Koronowano w Wołoſzech theraz niedawno bes Pápieſkiey mocy. OrzRozm C, C3 [2 r.], S4, S4v; Miał też wypráwę Albrecht przećiw Turkom/ ktorzy byli Deſzpotowi oblegli Smederow BielKron 188v, 245v, 253v, 274, 274v, 304 (27); KochSat A3v [2 r.]; iáko teraz Wołochowie Deſzpotá ſądźili OrzQuin S3, Z4 marg; Przywabili Deſzpotá nań cżłeká mężnego/ Ktory tám był wprowádzon s pomocą Laſkiego. PaprPan Ee4v, Ee4v.

W połączeniu z imieniem [po imieniu (10), przed imieniem (1)] (11): Ierzyk Deſpoth widząc ſie wielekroć poráżonego/ vćiekł ſie do Włádziſłáwá krolá Węgierſkiego y Polſkiego BielKron 243, 240 [2 r.], 241, 242v, 245v, 258v, 305; Oto teraz niedawno Iákubá Deſzpotá/ [...] zámordowáli Wołochowie zdrádliwi. OrzQuin Z4; BiałKaz L2v; StryjKron 602.

Wyrażenia: »bosneński despot« (1): a Turek go był doſtał [zamku] zdrádą od Stefaná Boſneńſkiego Deſpotá BielKron 305.

»depot racki« (1): Włádziſław iáko pan nieſkwápliwy/ poſłał do Deſpotá Ráckiego BielKron 304.

»despot serbski, Serbijej« [szyk 3 : 1] (3 : 1): Wiechawſzy do wyżſzey Miſiey z Lázárzem Serbſkim Deſpotem bitwę ſtocżył BielKron 240, 240, Kkkk3v; StryjKron 602.

Synonimy: 1. mocarz, tyran.

AC