[zaloguj się]
[pdf]

DONICA (22) sb f

donica (15), dunica (7); donica FalZioł (6), BielKron, BielSat, RejZwierc (2), BielSjem, Calep (2); dunica BartBydg (2), RejWiz (3), Mącz; donica : dunica SienLek (2 : 1).

Teksty nie oznaczają ó (Cn o jasne); a jasne.

Fleksja
sg pl
N donica
G donice
A donicę
I dunicami
L donicy donicåch

sg N donica (5). ◊ G donice (1). ◊ A donicę (1). ◊ L donicy (13). ◊ pl I dunicami (1). ◊ L donicåch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Naczynie najczęściej gliniane, dość głębokie, misa; caprunculum Mącz, Calep, Cn; vas fictile capax Calep, Cn; sagana Calep; labellum fictile Cn (18): Caprunculum, Gliniáne naczinie/ Dunicá. Mącz 37b; Iáko proch dziáłáć. [...] Stłucż to [saletrę, siarkę, węgiel] ſpołu w Możdżerzu/ álbo zwierć w donicy BielSat N3 [idem] BielSjem 39; Caprunculum – Donica. Vas fictile, sic dictum quod capax sit. Calep 162b; Sagana, Vas in quo aliquid teritur. ‒ Donicza. Calep 937b.

W charakterystycznym połączeniu: zwiercieć w donicy (2).

Wyrażenie: »donica gliniana« (1): Támże w Cerkwi chowaią w Donicach gliniánych nowych iábłká BielKron 465.
a. Naczynie służące do przygotowywania i podawania potraw (3): A grzanecżká w dunicy przed nim w piwie pływa/ Iuż wſzytkiego zápomni iáko pan vżywa. RejWiz 13v; A przodkowie náſzy [...] poſtáwiwſzy donicę ná ſtole pieprzem nátárthą s piwem á z grzankámi/ vźywáli wolnych á weſołych myſli ſwoich RejZwierc 190v, 7.
b. Naczynie służące do przygotowywania lekarstw (9): przyłoż [...] korzenia czenturziey, miodu przeſnego á trochę ocztu, ſtłucż thy rzecży weſpołek w możdżerzu albo w doniczy á zmieſzay FalZioł I 61a; Vſuſzywſzy liſcie tey ſoldanelle á ſtłucż w możdżerzu albo w doniczy zwiercieć FalZioł I 141b, 108c, II 20a, V 91v, 108; ſpal grząnkę chlebową á zetrzy ią ná proch w dunicy z dobrym winem álbo małmázyą rzadko SienLek 189v, 40v, 130.

W charakterystycznych połączeniach: stłuc, zetrzeć (3), zmieszać (2), z(u-)wierci(e)ć (4) w donicy.

2. Naczynie napełniane ziemią służące do hodowania roślin ozdobnych; wazon (2): A pod nimi [szczepami] [...] s chroſtu ſklepy. Ná ktorych rozne zyołá ſtoią z dunicámi/ A drugie ták po brozdach roſtą ná nich ſámy. RejWiz 56; Lilium konwálium w nadobney ſklenicy/ Stoi pyęknie ná ſtole/ á Roża w dunicy. RejWiz 109.
3. Naczynie używane przy dojeniu, skopek; mulctrale BartBydg (2): Mulctrale, dvnycza BartBydg 93b; Mutrale [!], dvnycza BartBydg 95.

Synonimy: 1. naczynie; 3. »szkopiec dojowny«.

LZ