[zaloguj się]
[pdf]

NACZYNIE (760) sb n

naczynie (759), naczenie (1); naczynie : naczenie CzahTr (1:1).

a oraz końcowe e pochylone; naczenie z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg pl du
N nåczynié nåczyniå nåczyni(e)
G nåczyniå nåczyniow
D nåczyniu
A nåczynié nåczyniå nåczyni(e)
I nåczyniém, nåczynim nåczyniami, nåczyńmi
L nåczyniu nåczyniåch
V nåczynié

sg N nåczynié (210). ◊ G nåczyniå (129). ◊ D nåczyniu (7). ◊ A nåczynié (175). ◊ I nåczyniém [w tym zapis: naczyiniem (1) BudBib 3.Esdr l/44[45]] (74), nåczynim (18); -im OpecŻyw, KrowObr, KwiatKsiąż, OrzQuin; -ém : -im Leop (3:1), BibRadz (17:1), BielKron (1:3), CzechRozm (4:5), SkarŻyw (2:2), WujNT (3:2); ~ -ém (2), -(e)m (72). ◊ L nåczyniu (33). ◊ V nåczynié (2). ◊ pl N nåczyniå (27). ◊ G nåczyniow (1). ◊ A nåczyniå (75). ◊ I nåczyniami (1) SkarKaz, nåczyńmi (1) KwiatKsiąż. ◊ L nåczyniåch (5); -åch (2), -ach (1), -(a)ch (2); -åch BudNT; -åch : -ach SkarŻyw (1:1). ◊ du N (cum nm) nåczyni(e) (1) Leop 2.Reg 16/1. ◊ A (cum nm) nåczyni(e) (1) Leop 1.Reg 25/18.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Narzędzie, sprzęt, wyposażenie, przedmioty potrzebne do wykonania jakiejś czynności; instrumentum Mymer1, BartBydg, Mącz, Vulg, Modrz, Cn; organum Mącz, Modrz, Cn; vas Mącz, Vulg, Modrz; arma, machina, supellex, utensilia Mącz, Cn; armamenta Vulg, Cn; supellectilis Vulg; apparatus Cn (424): ZapMaz II Ł 1/34v [2r.]; OpecŻyw 153v, 154; Mymer1 14; BartBydg 14b, 75; FalZioł V 32v, 33v; LibMal 1547/137v; HistAl 17; Y owſſem nye tylko Prorocy/ ále y ſlużbá Boża w koscyelę nic nye pocżnye bez tego nacżynia/ ktore cżynią á gotuyą rzemyęsnicy. GliczKsiąż G6v, G5v, H3v; Wſſyſtká wagá Lichtarzá że [!] wſſyſtkim nacżyniem iego [cum universis vasis suis] będzie miáłá czętnar złothá naiczyſtſſego Leop Ex 25/39, Ex 30/27 [2r.], Lev 8/10, Num 7/1, 4.Reg 7/15, 25/16 (14); Y włożą nań [na ołtarz] wſzythki naczynia ktore do niego przyſłuſzáią/ to ieſt/ Lopáty/ Widełki/ Miotły/ y Miednice BibRadz Num 4/14, Ex 30/27 [2r.], 28, 31/8, 9, 35/13 (22); BielKron 33 [2r.], 33v [3r.], 37, 37v [2r.], 77v, 116, 272; Delphicus gladius, proverbium, Miecz álbo/ ynſze naczynie ktore ſie ku rozmáytému używániu przygodźyć może. Mącz 81a, 10d, 247d, 307b, 361d, 374a, 423a, 463c; niechay cżeka tákiey diſputáciey/ gdzie żołnierzom będzie wolno vżywáć ſwego nacżynia/ á vcżonym przećiwko nim takież/ vźrzy to ná oko/ iż żelázo wygra/ á kſięgi przegráią. GórnDworz G7v; Y wieſzáć będą ná niem wſzytkę sławę domu oycá iego/ wnukowie y wnucżki/ wſzelákie nacżynia máłe/ od nacżynia cżaſz áż do wſzego nacżynia harf. BudBib Is 22/24, Ex 25/9, 37/24, 38/3, Num 4/10, 14 (23); iáko ptakom ſkrzydłá do latánia/ ták cżłowiekowi dáne ſą cżłonki do roboty/ iáko nacżynie [membra pro instrumentis sunt ad laborandum]. ModrzBaz 37; Bo ieſliże dobrym nacżyniem káżda robotá bywa dobrze robioná [instrumentis bonis opus cuiusque artis bene perficiatur]: tedyć też do woyny trzebá koni dobrych ModrzBaz 110, 32, 45v [3r.], 63v, 83v, 111v, 113; Przetoſz zá mocą iego [Boga] zniſzcżegoſz/ bez nacżynia/ bez máteryey/ bez pomocy y roboty budownicżey ſtánął ten świát SkarŻyw 258, 165; MWilkHist H3v; StryjKron 265, 442; Przy grobie maſz naczynie wſzytko poſtáwioné/ Koń/ ſtrzały/ pſy/ potyczy/ śieći rosćiągnioné. KochFr 119; BielRozm 27; GostGosp 144 [2r.]; WujNT Mar 11/16, s. 167, Luc 17/31, Act 10/11, 16, 11/5, 27/17; Item, kto w leśie drzewo ná naczynié iákié vtenſilia ſobie czyniąc, diſcursy piękné znaydźieſz ex iure ciuili o tákich rzeczách w Státucie Przyłuſkiégo SarnStat 1277.

W połączeniu z określeniem materiału wyrażonym: ai (55), G sb (1), z(e) + G sb (9), zdaniem przydawkowym (1) [naczynie + określenie (62), określenie + naczynie (4)] [w tym: naczynie drzewiane, miedziane (6), słoniowe [= z kości słoniowej], srebrne (21), złote (20), żelazne (6); kości słoniowej; z drzewa (2), z kamienia, z marmoru, z miedzi (2), ze złota (2), z żelaza; ktore z żelaza robią] (42): GliczKsiąż H2; Konwie też á gárnce miedźiáne/ y kielle y widły/ y czáſſe/ y możdżerzyki/ y wſſyſtko naczynie miedźiáne ktorych vżywáli ná poſludze/ zábráli. Leop 4.Reg 25/14, 1.Par 18/8, 1.Esdr 5/14, 6/5, 3.Esdr 2/14, 6/18 (9); Sellá też porodźiłá Tubálkainá kowalá wſzytkiego naczynia miedźiánego y żeláznego. BibRadz Gen 4/22, Ios 6/19, 1.Reg 6/7, 2.Reg 8/10, Ier 52/18, 19 (9); BielKron 30 [2r.], 33, 33v, 77, 78, 367v, 441v; Pegma et pecma, Nieyákie drzewiáne naczinie álbo budowánie w ktore obrázy ſtáwiano/ Puzdro álbo száfá obrázná może być zwáne Mącz 286c, 265a, 360a; RejAp 151; BudBib Ex 11/2 [2r.], 3.Reg 6/7, 4.Reg 12/13, 3.Esdr 6/18, 26; SkarŻyw 455; StryjKron 717; [nikt nie kupi] iedwabiu/ y kármázynu/ y wſzelkiego drzewá Thyinowego/ y wſzelkiego naczynia Słoniowego/ y wſzelkiego naczynia z kámienia koſztownego/ y z miedźi/ y z żelázá/ y z mármoru WujNT Apoc 18/12; SkarKaz 456a.

W połączeniu z określeniem wyglądu [naczynie + określenie (2), określenie + naczynie (1)] [w tym: naczynie czworogranne, lane, o ośmi stron] (3): Mącz 139c, 328c; Szeminith znácży ośm/ podobno to było nacżynie o ośmi ſtron. BudBib I 292d marg.

W połączeniu z określeniem przeznaczenia wyrażonym: ai (22), G sb (19), do + G sb (12), ku + D sb (17), zdaniem przydawkowym typu: ktorym [co robią] (24), na ktorym [co robią] (1) [naczynie + określenie (89), określenie + naczynie (6)] [w tym: naczynie ciesielskie, kapłańskie, kowalskie, malarskie, szyrmirskie, ślosarskie; naczynie czyściące; naczynie boże [= kościelne], domowe (6), kuchenne (3), [leśne], pańskie [= kościelne], płużne, polne, wozowe, w okręcie potrzebne; naczynie świętej ołtarznej ofiary, głupiego pasterza, rzemiosła (2), służby (świętej) (3); naczynie domu (Bożego a. Pańskiego) (9), miejsca św., ołtarza, świątnice; naczynie do lutniej, do ołtarza, do prasowniej; naczynie do czynienia [czego], do gaszenia (ognia) (2), do obrażenia [= zranienia], do ochędożenia, do rzazania, do skrobania, do strugania; naczynie ku ołtarzowi, ku przybytku, ku rzemiosłom, ku ktorej rzeczy; naczynie ku biciu oleju, ku budowaniu, ku chwale [= chwaleniu], ku gaszeniu ogarków, ku oraniu, ku pogrzebowi, ku posługowaniu, ku rąbaniu, ku sprawianiu rolej, ku używaniu, ku walce, ku wyprożnieniu żołądka, ku zejmowaniu] (89): MetrKor 59/77; OpecŻyw 154; Ku ktorey rzecży lekarze maią mieć pewne nacżynie/ Iako noże Kleſzcże, haki/ y nożycze FalZioł V 34, IV 52b, 53c; KromRozm III K7v; GroicPorz cc4v; Y rzekł Pan do mnie: Ieſzcże ſobie weźmi nacżynie głupiego páſterzá [vasa pastoris stulti] Leop Zach 11/15; trzećiego dniá ſwemi rękomá nacżynie w okręćie potrzebne [armamenta navis] wymiátywáli. Leop Act 27/19, Ex 25/38, 4.Reg 25/14, 2.Par 36/7, 18, Ier 28/3, Dan 5/23; WyprKr 119; Pozbieráią też wſzytki naczynia ktoremi poſługuią ná mieyſcu ſwiętem BibRadz Num 4/12; Pobrał też Acház naczynia Domu Páńſkiego y potłukł ie BibRadz 2.Par 28/24, Ex 31/7, Num 4/14, 31/6, l.Par 23/26, Ier 52/18 (9); Látá przed národzeniem Páńskim 1240. DEdálus [...] budowáć y przykrywáć domy y nacżynie cieſielſkie wymyſlił. BielKron 23v; było złotá tyſiąc y ſiedḿ ſet ſyklow/ s ktorego ſpráwił odzyenie y nacżynie kápłáńſkie BielKron 50v; Nábrał też Kolumbus s ſobą rozmáitego nacżynia żeláznego ku budowaniu Miáſtá BielKron 441v, 37v; Też y to pomoże nięco ięſliże wtych gmachach gdzie [...] ſię vczemy/ przed oczyma naſzymi takowe nacżynia poſtanowiemy/ ktorymi godziny y czaſy rozmierzaią KwiatKsiąż L4v; Craticula. Roſt/ Kuchenne naczynie. Mącz 67c; Lima, Naczynie kowálskie álbo też ſlioſárskie którym piłuyą/ Trą/ Piłká/ Tárká Mącz 193c; Machina, Wſzelákie náczinie ku rzemiosłom służąċè. Mącz 202d; Organum [...] per excellentiam dicitur instrumentum musicum, Orgány/ y wſzelákie ynſze naczinie ná którym grawayą. Mącz 268c; Cithare instrumentum, Nieyákie naczinie do lutniey którym ſtruny przed czáſy náciągano y w ſtruny nim bito. Mącz 285c, 3a, 16a, b, 22b, 30c (36); SarnUzn B; RejZwierc 64v; Vcżynił teſz wſzytko nacżynie (do) ołtárzá/ kotly kleſzcże/ niecki/ wárzechy/ łopáty BudBib Ex 38/3; Y włożą do niego wſzytko nacżynie iego/ ktorym mu służą łopáty/ widełki/ miotły/ y miednice/ y wſzytko nacżynie ołtarza BudBib Num 4/14, Num 4/12, 18/3, 2.Par 36/7, 3.Esdr 13/8, 9, Ez 4/2; BudNT Hebr 9/19[21]; Miecże/ y inſze wſzelákie nacżynia do obráżenia vcżynione [et instrumenta alia ad laedandum comparata]/ niemáłą [!] być noſzone w Rzecżypoſpolitey ſpokoyney. ModrzBaz 63v, 2, 35v, 84, 141; gdy mu pieniędzy y dochodow Biſkupich nie zſtáło: ſzáty/ boty/ ſpekuły ſwoie/ y nacżynia domowe/ dawał SkarŻyw 413, 249; z Xiążęty z Pány/ [...] ty naczynia ktorymi oni z roboty żywnośći nábywáli/ y co ku ich ſtanowi należało/ palili StryjKron 155; Calep 1090b; GostGosp 152; WujNT 98, Hebr 9/21; [co ſie tycze lasów jmć, iż ich poddani ku szkodzie jmci, a na swoj pożytek używają, k temu że też naczynie leśne po te czasy zdrożały, tedy postanowił, aby leśne każdy płacił, który jedno lasów używa OrdynWiej 1576 nr 49].

W połączeniu z określeniem wykonawcy [to tym: naczynie budownicze, teszarskie] (2): Intestinum opus, Nieyákie naczynie Teſzárskie w dóm potrzebne/ yáko yeſt ſtół/ łóże/ skrziniá/ ſzafá. Mącz 173b; SkarŻyw 277.

W połączeniach szeregowych (22): MiechGlab [89]; KromRozm II k4; KromRozm III K7v; Leop 2.Par 20/25; BibRadz 1.Reg 15/15; zbudowáli dom Boży/ do ktorego wnieſli Arkę/ ſtoł/ ołtarze/ lichtarz/ nacżynia/ ſzáty BielKron 35v, 35v, 77 [2r.], 147v; Utensilia domus, Státki narzędy naczynie domowe/ ſprzęt domowy. Mącz 511a; RejPos 348v; BielSat C3; BudBib 2.Par 15/18, 32/27, 2. Esdr 13/5; ModrzBaz 84; SkarŻyw 412, 480, 502; BielRozm 20; Dopiero zátym ſą rozmáići vrzędnicy y pomocnicy/ ktorzy żagle/ wioſłá/ kotwie/ y inſze nacżynia zákłádáią. PowodPr 2.

W porównaniach (3): BibRadz I 1c marg; wydworne ſzáty/ y zlote [!] łáńcuchy/ [...] wiele złośći z ſobą ćiągną/ nie ſáme z śiebie ábo z przyrodzenia ſwego/ ále przez nie/ iáko przez iákie nacżynie/ w chodźi on podſzcżuwácż ná złośći ModrzBaz 50v; GrabowSet Q2.

Wyrażenia: »ciężkie naczynie« (1): Mącz 458d; Kowal/ tákież Płátnerz/ álbo Sloſarz/ ćieſlá/ y ći wſzyſcy ktorzy ćięſzkim nacżyniem robią BielSpr 2v, 2v [2r.].

»gędziebne naczynie« (1): Psalterium, Czworogránne gędziebne naczinie álbo Iſtrument o dźieſiąći ſtrunach. Mącz 328c.

»naczynie kościelne, kościoła bożego« = vas sacrum Vulg; vas templi (Dei) Vulg, PolAnt [szyk 19:1] (17:3): Leop 1.Esdr 5/14, 6/5, 2.Mach 4/48; BibRadz 2.Par 4 arg; Dał im też Cyrus cżęść nacżynia kościelnego ku ſłużbie Bożey/ ktorych było w licżbie 540. BielKron 110v, 33 marg, 90v, 94v, 95v, 110v (12); Acerra, vulgo Thurribulum, Turybulars kadzidlnik/ kośćielne naczinie ktorym kádzą. Mącz 2b; BudBib 2.Mach 4/32; SkarŻyw 58; StryjKron 140.

»naczynie muzyckie, rozmaitej muzyki« = instrumentum cantici PolAnt (1:2): Nechyloth nacżynie muzyckie podobno co dziś domrą zowiemy. BudBib I 291d marg, l.Par 16/42, Am 6/5.

»naczynie ręczne« (1): Organum, Nieyákie naczinie ręczne ktorym co pobiyáyą/ Potłukáyą/ buduyą álbo ſpráwuyą. Mącz 268c.

»naczynie na to sprawione (a. przyprawione), przygotowane« (2:1): A gdyby ty lekarzſtwa nicz nie pomogły: tak Iżeby płod vmarły nie chciał wynidz. Tedy iuż więtſzey pracze y pilnoſci potrzeba y nacżynia na tho przyprawionego. FalZioł V 33v, V 32v; CzechRozm 179v.

»naczynie święte, poświęcone« = vas sacrum Vulg, PolAnt; sanctum vas, vas sacrorum PolAnt [szyk 11:1] (8:4): Leop 1.Par 26 arg, 3.Esdr 2/10, 6/18, 26; Ochędożył mieyſcá ſwięthe/ y nacżyniá poświęconego wiele przycżynił. BibRadz 1.Mach 14/15, 3.Esdr 6/26, 2.Mach 4/48; BielKron 43; A po roku posłał Nábuchodonozor krol Bábilońſki/ y zágnał do Bábilonu z świętymi nácżyiniem [!] Páńſkim. BudBib 3.Esdr 1/44 [45], 3.Esdr 1/40 [41], 6/26, 2.Mach 9/16.

»naczynie wojenne« = armatura Mącz; vas belli PolAnt; instrumentum belli a. bellicum Modrz [szyk 8:7] (15): Armentarium, Dóm/ álbo Plác/ ná którym Dziáłá/ Ruſznice/ Zbroye Tarcze/ Drzewá/ y yne woyenne ruſtunki á naczinia chowáyą. Mącz 16c, 16c, 307b, 452d, 458d, 498a; BielSpr 9; BudBib 1.Reg 8/12; Gdy záraz gniewánim y nienáwiśćią ſercá/ ktemu iákim żelázem/ ábo woiennym nacżyniem lub kijem/ pięśćią/ ábo kámieniem ku morderſtwu kto przychodźi: to pewny znák ieſt/ iż to iuż z Szátáná kłamliwego mężoboyſtwo to pochodźi CzechRozm 239v, 112v, 235, 240, 242; ModrzBaz 112v, 116v.

Szeregi: »naczynia i apparaty« (1): Przyprowádził też z ſobą kośći S. Klimunta/ obrázy/ kſięgi y inſze nacżynia y apparaty Kościelne StryjKron 140.

»instrument a (albo) naczynie« (2): Mącz 131a; Są tedy Inſtrumentá álbo Naczynié rozmáité/ których mądrzy Miſtrzowie do miáry vżywáią Strum Bv.

»naczynie albo (a, i) przyprawa« [szyk 2:1] (3): BibRadz Num 4/32; Solea, Nieyákie naczynie álbo przipráwá ku bićiu oleyu należąca. Mącz 398d; RejPos 348v.

»naczynie i rzemiosło« (1): nyeprzeto dobre yeſt zburzenye morzá/ álbo walká/ iż tá rycerze/ á ono żeglarze ktemu przywodźi/ áby [...] ſwego ſye naczynya y rzemyoſlá yęli. KromRozm I L2.

»naczynie a (i, albo) sprzęt« [szyk 4:1] (5): A Dawid káżde naczynie á ſprzęth Złothy/ Srebrny/ Miedziány [vasa aurea et argentea et aenea] poświęćił Pánu Bogu Leop 1.Par 18/11; BielKron 37; Armamenta, Naczinie á ſprzęt rozmáyitych rzeczy. Mącz 16c, 65c; BudNT Matth 12/29.

»statek a(l)bo (i) naczynie« [szyk 2:1] (3): Pan ma pozywáć nie kmieć/ gdy mu naczynie álbo ſtátki iákié pobiorą ná rzéce/ w leśie/ w páśiekách SarnStat 677, 278; PowodPr 53.

W przen (87): Bo iuż rozuwiem [!] yż ſędzia Z gotował wſſytky naczyna RejKup v8; GliczKsiąż L4; KrowObr C; LeszczRzecz A6v; BibRadz I 2d marg; OrzQuin X4; Bo on [Krystus] nie iesth żadnym nacżyniem iáko Moiżeſz áni podrzeńczym v Oicá ſwego/ ále zárowne z Oicem ſwym ieſt ſtworzycielem niebá y ziemie. SarnUzn C5v, C6; RejPos 251; RejPosWiecz3 96; poććiwy cżłowiek/ gdy ſobie nadobny wárſtát s cnoty ſwiętey á z rozumu vważnego zbuduie/ iuż mu łácno o wſzytko ine nacżynie co im ſławę á poććiwość ná tym ſláchetnym wárſtácie ſnádnie ſobie vkowáć może. RejZwierc 74v; BudBib Prov 20/15; A nacżynie to Chriſtiáńſkich żołnierzow/ ieſt naprzod Wiárá/ Potym Nádźieiá/ z nią Miłoáć CzechRozm 240v; wſzelkie kroleſtwo/ tákimże nacżyniem bronione bywa/ przez iákie z pocżątku powſtáło y iáko nábyte było. CzechRozm 254v, 239v, 240 [2r.], 240v, **5v; KarnNap E3v; ći ktorzi ſámi nieumieią nic/ ázaż nierádſzey bywáią nacżyniem tych/ od ktorych bywáią rządzeni [an non potius instrumenta sunt eorum]? ModrzBaz 45v, 64; Nálaſł ſwey myſli ſłużących wiele y wrádzie ſwey y miedzy kápłany/ Ianá nieiákiego dyabelſkie nacżynie/ y miedzy mnichy Leoncyuſzá nieiákiego y Zoſyma. SkarŻyw 299, 118, 402, 535; ten inſtrument ktoryby ſam káżdą robotę odpráwił/ byłby Bogu niż nacżyniu podobnieyſzy CzechEp 182, 64, 72, 135, 354; Ten zacny mąż známienićie piſmo ś. záleca y zá iedyne nacżynie wyſtáwia/ przez ktore y prawdźiwey wiáry ſię vcżyć: [...] mamy. NiemObr 81; SkarKaz 6a.

naczynie czego (20): BielŻyw 137; A w tym łuku nagotował nacżynie ſmierći [paravit vasa mortis]/ á w ſtrżały ſwey pomſty ogień nałożył. WróbŻołt 7/14, C5v; Leop Ier 50/25; BielKron 18v; [pism ćwiczenia] czeſtokroć wzákaniałych [!] ludziach/ ſą albo znakami wynurzenia á odkrycia głupośći/ albo naczyńmi ſzkodliwſzey krzywdy. KwiatKsiąż F3v, K; WujJud 101v, 219; KarnNap A3; tedy bogáctwá y inſze rzecży nieinácżey ſą policżone miedzy dobrá/ iedno iż ſą nacżynia cnot [nisi quod instrumenta sint virtutum] ModrzBaz 39; koſztowne á roſkoſzne ſzáty/ y názbyt wydworne/ ſą nacżynia pychy [Superbiae sunt instrumenta ostentationis et insolentiae fomenta]. ModrzBaz 50v; SkarJedn 157; KochPs 155; Krzyż ten iż był naczyniem náſzego odkupienia y ołtarzem nawyżſzey ofiáry WujNT 382; PowodPr 8, 13; PaxLiz A2v; SkarKazSej 85a; SzarzRyt C2v.

naczynie do czego (2): Bog wſzechmocnym będąc/ nacżynia do vcżynkow ſwych nie potrzebuie CzechEp 182; SkarKazSej 661a.

naczynie ku czemu (6): złośnicy ſą iáko nacżyniem Bożym ku trapieniu wiernych BibRadz I 293c marg; Instrumenta multa habet homo ad adipiscendam sapientiam, nempe animum et ingenium, Człowiek ma wiele naczinia ku oſięgnieniu mądrośći/ zwłaſzczá umysł y dofćip. Mącz 423a; KuczbKat 85, 115; CzechRozm 85; Phil S4v.

W połączeniu szeregowym (1): Krzeſt záśię/ á potym Pokutá ſą iáko inſtrumentá álbo ſtátki á nacżynie/ ktorymi vſpráwiedliwieni bywamy. WujJud 100v.

Szeregi: »członki i naczynia« (1): kiedy święći przez reliquiae ábo ſzáty ſwoie cudá czynią/ łáſká y moc ich pochodzi od Chriſtuſá: gdyż oni ſą iáko członki y naczynia iego. WujNT 143.

»instrument a naczynie« (1): [szatan] z dopuſzcżenia Páńſkiego wzburza inſtrumentá á złe naczynie tego ſwiátá RejAp 23. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»materyja i naczynie« (1): cżłowyek gdy ſie imowáć roſkoſſy pocżął/ tych rzemyęſl ſobye przycżynił ku pirwſſemu rzemięſlu orányu/ áby myał máterye tákowe y nacżynya ná roſkoſz. GliczKsiąż Hv.

»naczynie abo (i) sługa« [szyk 1:1] (2): CzechEp 277; on [Bóg] ieſt przednieyſzy ſprawcá/ y pirwſza przyczyná ſkutku tego: á ludźie tylko ſłudzy y nacżynia iego WujNT 38.

»sposob i naczynie« (1): te wſzytkie rzeczy pomienione ſą pewne ſpoſoby y nacżynia/ przez ktore chce Pan Chriſtus/ áby krew iego w nas ſkuteczna byłá. WujNT 817.

»naczynie i statki« [szyk 1:1] (2): Sákrámentá wſzytkie nietylko ſą vpominkiem/ ále też nacżyniem y ſtátkámi łáſki Bożey WujJud 219, 101v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»naczynie a (i) śrzodek« [szyk 1:1] (2): gdyby był [Jezus] tylko ſrzodkiem á nacżyniem przy ſtworzeniu/ nie mogłby go był názwáć właſnie Apoſtoł ſtworzycielem SarnUzn C6; KochJez A4.

Wyrażenie przyimkowe: »przez naczynie« (17): A wſzákoſz Dyabeł przeſz Papieżá y Mnichy Mniſſki natzynie ſwoie niechćiał tego zániecháć/ áby był piſmá Swiętego niemiał s fáłſzowáć KrowObr 151, 155v, 234v; BibRadz *5; GrzegRóżn F4; LeovPrzep a2; RejPos 338 [2r.]; CzechRozm 2v, 222; Z Dopuſzcżenia Bożego może Cżart/ [...] ſzkody ludziom cżynić/ y trudnośći/ y niemocy przez nacżynie ſwoie Cżárownice álbo cżárowniki zádawáć SkarŻyw 36, 559; [Arryjanie] twierdźili iż Bog oćiec przez ſyná/ iáko przez doſkonáłe nácżynie wſzytko ſtworzył (co był błąd bezrozumny [...]) CzechEp 181, 232 [2r.].
~ Szeregi: »przez narzędy a naczynie« (1): Ktore [posługi święte] nye kápłani/ ludźye grzeſſni/ ſwą mocą/ ále pan Kryſtus wyeczny kápłan przez nye/ yáko przez narzędy á naczynye ſwoye ſpráwuye KromRozm III K7v.

»przez naczynie i pomocniki« (1): iżbyśćie też vmieli vchodźić chytrych ſámołowek ſzátáńſkich: ktorych on bárzo wiele/ á máło nie bes licżby ná wſze ſtrony/ przez nacżynie y pomocniki ſwe nábudował. CzechRozm A7. ~

2. Pojemnik z różnego materiału, różnego kształtu i różnego przeznaczenia; vas Mącz, Calep, Vulg, PolAnt, Cn (252): FalZioł II 1d [2r.], 3a [3r.], III 42a, V 63v [2r.], 70 [6 r.] (19); ludzie á nacżynie ſklane iednako rozeznawamy, nacżynie zaiſte po zwięku, ale ludzi po mowie. BielŻyw 83; MiechGlab *5v; LubPs hhv; Ani też leią młodego winá w ſtháre nacżynie/ [...] Ale wino młode/ zlewáią do nowego nacżynia/ tedy ták oboie bywa w cále. Leop Matth 9/17, Lev 14/15, 4.Reg 4/3, 5, Matth 9/17; WyprKr 118; BibRadz Gen 43/11, Deut 23/24, 2.Reg 4/3, 4, Ez 4/9, Matth 13/48, Luc 8/16; [król kalekucki] nie pija też dotknąwſzy ſie wárgámi nacżynia/ ále záwieſzony ma Kubek iáko ántwos/ leie ſobie w gębę potroſze. BielKron 453v, 96, 276; Lenticulae etiam, Nieyákie mákułki poćielie/ też nieyákie naczinie bárzo máłe/ miſeczká. Mącz 188d; Vas, Fáſá/ beczká/ kłodá Est enim nomen generale omnium vasorum, Naczinie. Mącz 476a, 8a, 65c, 102a, 140b, 471a, 476a; SienLek 121v; Y iáko ma rzec nacżynie zdunowi miſtrzowi ſwemu/ Cżemuś mie ták vlepił? RejPos 74, 337 [2r.], [340]; y rzekł/ przynieś mi proſzę (ćię) trochę wody w nacżyniu/ że ſię nápiję. BudBib 3.Reg 17/10, Ruth 2/9, I 394b marg, Ier 40/10, Ez 4/9; HistHel B2v; BudNT Matth 25/4; ModrzBaz 84; Oczko 20v [2r.]; Wodá wrzekach wſzytkich y nacżyniách/ w krew ſię obroćiłá SkarŻyw 480, 103, 249 [2r.], 250, 329, 452, 497 [5r.]; Calep 68a, 73b, 357b, 1103a [2r.]; LatHar 735; A żaden zápaliwſzy świecę/ nie nákrywa iey nacżyniem/ ábo kłádźie pod łoże WujNT Luc 8/16; A było naczynie poſtáwione octu pełne [vas ergo erat positum aceto plenum] WujNT Ioann 19/29, Matth 13/48, 25/4; CzahTr K3v, K4v.

naczynie czego (4): FalZioł V 118; Pośpieſſyłá ſie tedy Abigáil/ y wzięłá dwieśćie chlebá/ dwoie naczynie winá [duos utres vini] Leop 1.Reg 25/18, 2.Reg 16/1; NiemObr 139.

W połączeniu z określeniem materiału wyrażonym: ai (82), z + G sb (1) [naczynie + określenie (51), określenie + naczynie (32)] [w tym; naczynie cenowe (2), drzewiane (drewniane) (8), gliniane (34), kamienne (2), miedziane (10), mosiądzowe, ołowne, skorupiane (2), srebrne (śrzebrne) (7), śklane (3), ziemne, złote (8), żełazne (3); naczynie z czyrego srebra] (65): BartBydg 13b; Ty wodki maią być z lane do iakiego nacżynia ſrebrnego FalZioł II 17b, II 1d, 15a, b, 19c, V 113; BielŻyw 83; HistAl H2, K5; A iednego z onych wroblow każe zábić w naczyniu gliniánym [in vase fictili]/ nád wodámi żywemi Leop Lev 14/50, Ier 22/28, Ez 27/13; BibRadz Lev 14/50, 15/12 [2r.], Prov 26/23, Is 30/14, 2.Tim 2/20, Apoc 2/27; [Antypater] przypráwił krolowi trućinę/ták mocną/ iż iey żadne nacżynie żelázne/ ſrebrne/ y złote zdzyrżec nie mogło BielKron 126v, 37, 38, 120, 441v; Aquarium vel Aquariolum, Naczinie kamienne w którym wodá ſtawa/ yákie przi kościelech kropidlnice bywáyą. Mącz 13b; Ignia quaedam vasorum fictilium vitia quae coquendo contrahuntur Przepalenie/ przegorzenie/ gárncow y ynſzego naczinia glinianego. Mącz 165a; Orca, Wſzelakie naczinie drzewiáne w którym słone rzeczy chowáyą/ Ceber/ Fáská/ Korito/ Niecki/ etc. Mącz 267d, 5a, 32b, 37b, 57a, 81a (23); SienLek 69; RejPos 47, 103v, 214v; BudBib Ex 7/19, Lev 6/28 [2r.], 14/5; BudNT 2.Tim 2/20; SkarŻyw 354; CzechEp 41; Calep 278b, 415a; LatHar +4; Lecz w wielkiḿ domu/ nie tylko ſą nacżynia złote y śrebrne/ ále też drzewiáne y ſkorupiáne [non solum sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea et fictilia] WujNT 2.Tim 2/20, Mar 7/4; krol Agátocles gdy ſwoim część [lege: cześć] ſpráwiał/ Miedzy złote naczynie záwſze glinę ſtáwiał SzarzRyt D3.

W połączeniu z określeniem wyglądu [naczynie + określenie (11), określenie + naczynie (2)] [w tym: naczynie czworogranne, krotkie, niskie, małe (2), podługowate, wąskie a wysokie, wielkie; naczynie o dwu uszach, o trzech nogach, o trzech wargach; naczynie z ciasnym nosem, z szpiczastym dnem, ze złotemi obrączkami; naczynie na kształt [czego]] (13): Futile, Nieyáki ſtátek álbo naczinie s ſzpiczáſtym dnem które muśy záwżdy ná bok leżeć. Mącz 141c, 52c, 76b, 89c, 221c, 240d (9); Guttulus ‒ Nączinie małe z cziaſnim noſsem, nąlieweczka. Calep 467a, 1087b, 1103a; LatHar 189.

W połączeniu z określeniem przeznaczenia wyrażonym: ai (8), do + G sb (13), od + G sb (1), ku + D sb (7), zdaniem przydawkowym typu: z ktorego [co robią] (3), przez ktore [co robią], ktorym [co robią] (11), w ktorym [co robią] (11) [naczynie + określenie (51`), określenie + naczynie (4)] [w tym: naczynie kaszne, octowe, oliwne, wodne (5); naczynie do mleka, do mokrzu, do wody; naczynie do dojenia, do picia (6), do przelewania, do uczynienia [czego], do zbierania wina; naczynie od napijania; naczynie ku czerpaniu, ku paleniu, ku poćciwości [ = czczeniu] (2), ku zelżywości [= zelżeniu] (2)] (51): Wſzakże Krzyſztał lepſzy ieſth na nacżynie ku piciu: niżli na inſze rzecży. FalZioł IV 51d, II 3b, IV 58b, V 1v; GlabGad 17; I wielé inſzych rzeczy ieſt/ ktoré przyięli dźierżeć/ iako téſz i omywanié náléwek/ i ſtatkow (marg) naczyniow ſktorych piią (–) drzewianych i miedzianych MurzNT Mar 7/4; Leop Rom 9/21; Chus, idem quod Congius faská álbo naczinie ku czerpániu Mącz 52c; Colum, Naczinie przes ktore cedzą/ Durſlak/ ſitko Mącz 59d; Cymbium, Naczinie od nápiyánia podługowáte/ ná xtałt czołnu álbo łódki. Mącz 76b; Hydria, Wodne naczinie/ Ceber álbo ſtągiew. Mącz 160a; Labria vinaria, Cebry/ ſzkopce álbo ynſze naczinie którym wino z winnic do práſi znaſzáyą. Mącz 180a; Nidus, Gniazdo/ ptaſze gniazdo/ też nieyákie naczinie do picia ná xtałt gniazdá vczinione/ czáſzá. Mącz 246d; Pultarius, Gárniec/ misá/ álbo ynſze naczynie káſzne. Mącz 331b; Scyphus, Kubek/ krużyk/ czáſzá/ náczinie zwłaſzczá z ktorego ſie nápiyáyą. Mącz 376d, 2c, 8c, 13b, 37a, b (39); BudBib Num 4/9, Eccli 50/3; Calep 467a, 951a; Zali gárncarz gliny w mocy nie ma/ áby z teyże bryły vczynił iedno naczynie ku vczćiwośći/ á drugie ku zelżywości [facere aliud quidem vas in honorem aliud vero in contumeliam]? WujNT Rom 9/21.

W porównaniach (12): LubPs B2; GliczKsiąż D6; Leop Ps 2/9, Ier 22/28; A pokruſzenie iego będźie iáko nacżynie gliniáne ſtłuczone BibRadz Is 30/14; Nápomina nas ábyſmy pilnowáli náuki y záchowywáli ią/ żebychmy nie byli iáko nacżynia dźiuráwe/ ktore nie mogą nic zátrzymáć w ſobie. BibRadz II 120c marg, Ier 25/34, 4.Esdr 6/57, Apoc 2/21; A bogáctwá ich przyrownałeś ku kropi która vpada znacżynia. BudBib 4.Esdr 5/57, B2; CzechEp 115.

Fraza: »pukają się naczynia« (1): Ani też leią młodego winá w ſtháre nacżynie/ bo ieſli inák vcżynią/ pukáią ſie więc nacżynia [alioquin rumpuntur utres]/ á wino ſie roſtacża/ y nácżynie ſie wniwecż obráca. Leop Matth 9/17.
Zwroty: »naczynie stłuc, stłuczono będzie, stłuczone« = vas contritum Vulg (1:1:1): Leop Ier 22/28; BibRadz Lev 15/12; mámka [..,] nacżynie iedno pożycżáne ſłukłá SkarŻyw 249.

»toczyć naczynie« (1): Powyada theſz yſch Lewek zid yeſth mv thoczyl naczynye LibMal 1554/191.

Wyrażenia: »naczynie dziurawe« (2): BibRadz II 120c marg; Trzebá nam tym więcey pilnowáć tego coſmy ſłyſzeli/ byſmy ſnadź iáko dziuráwe nacżynie nie przećiekali. CzechEp 115.

»garncarskie naczynie« = figulinum opus Mącz; vas figuli Vulg, PolAnt [szyk 3:1] (4): Leop Ps 2/9; Pięć doświádcza naczynia gárnczárſkiego/ á człowiek bywa doświádczan w myſli ſwoiey. BibRadz Eccli 27/5; Mącz 303b; Calep 420a.

»lane [= do nalewania] naczynie« (1): Gutturnium, Lane naczynie/ handfas álbo naliewká. Mącz 150c.

»naczynie polewane« (1): ſkray wſzytki drobno y włoż w czenowe nacżynie, albo w gliniane polewane FalZioł II 19c.

»naczynie k temu przyprawne« (1): pothym w naczyniach kthemu prziprawnych przez lekki ogień od tego plugaſtwa bywa oddzielona FalZioł I 70c.

»naczynie rzemieśnika« (1): Synowie Cyiońſcy śláchetni vbráni w cżyſte złoto/ iáko pocżytáni zá ſkorupy/ za robotę rąk gárncżarzá [opus manuum figuli] (marg) wł: zá nacżynie rzemieśniká. (–). BudBib Thren 4/2.

»służebne naczynie« (1): Ampulla ad mensam, służebne naczinie w którym wodę miewáyą/ Wánienká/ Też kruſz y czaſzá z którey piyáyą. Mącz 8c.

»naczynie (wy)palone« (2): Testula, Skorupká/ zbáneczek/ gárnuſzek/ krużyk álbo ynſze gliniáne palone naczinie. Mącz 452a, 43a.

»zduńskie naczynie« = figlinum, figmentum Mącz (4): A iák zduńſkye nacżynie potrzeſz myſl záplotłą/ Tych to ſrogich mocarzow LubPs B2; Mącz 127b, 303b [2r.].

Szeregi: »flasza albo naczynie« (1): wody poczérpnąwſzy/ we fláſzy álbo w nacżyniu zápráwiónym ią grzać/ y ták ćiepło pić Oczko 21.

»garniec albo naczynie« (1): wnętrze v mámki gdi ſie opiye/ cuchnąć będzye/ y [lege: by] gárnyec álbo nacżynye yáką plesnyą álbo ſmrodem zákáżone. GliczKsiąż D6.

»garnek albo naczynie« (1): zleyże tho [sok] w gárnek/ álbo w nacżynie miedźiáne álbo moſyędzowe SienLek 69.

»kubek (i krużyk) i naczynie« = calix et urceus et aeamentum Vulg (3): ſkoro bogáctwá we cżći/ kubki y ine nacżynia koſztownie vrobione [vasa caleata]/ [...] w sławie pocżęli mieć/ zá rázem ſię prawdźiwa zacność w pychę/ á wolnoáć w roſpuſtę obroćiłá. ModrzBaz 51 v; LatHar +4; WujNT Mar 7/4.

»miski i naczynie« (1): miedzy máłymi bráty kuchnią vmiáta: miſki y nacżynie vmywa: wodę nośi SkarŻyw 354.

»naczynie i sąd« (1): Zaliſz nacżynie gliniáne [vas fictile] y ſtłuczone mąż ten Iechoniás? y zaliż ſąd [vas] bezewſſey wdźięcżnośći? Leop Ier 22/28.

»naczynie i sprzęt« (1): Coctiatoria ‒ Naczinie albo ſprzęd warzęnni. Calep 258b.

»statek a (albo) naczynie« (2): Calpar, Nieyáky ſtátek/ á naczinie drewniane. Mącz 32b, 141c.

W przen (15): BielKom F2v; niewierzę/ áby ták wielkie nacżynie mogł ná ſwiecie náleść/ w ktoreby to wſzytko weſzło/ co w.m. chceſz áby było w tym dworzáninie. GórnDworz H; RejPos 337v, 338, 338v [2r.]; Bo komu da Pan ten funt/ to ieſt godność pocżciwą/ nie każe go w ziemię zágrzebáć/ áni ſwiecze iáſney ciemnym nacżyniem zákrywáć [nawiązanie do Vulg Luc 8/16: lucernam ... operit vase]. RejZwierc 40v; Nie báwiąc ſię tedy nacżyniem rozeſchłym przećiekáiącym [o pismach księdza Powodowskiego]/ áni ſtudniſkámi tymi/ ktore w sobie wody żywey/ iáko Prorok mowi/ zátrzymáć nie mogą: wolę ná zrzodłách wod żywych/ ſłowá Bożego/ przeſtáwáć. CzechEpPOrz **3; GrabowSet N4v; LatHar 221.
Wyrażenie: »na naczynie gliniane« = aluzja do bibl. Lev 14/5: in vase fictili (5): ten to ſwięty kápłan/ kreẃ zmieſzawſzy z wodą wypuścił z boku ſwego ná nacżynie gliniáne/ to ieſt/ ná nędzną zyemię: á pokropił ią onego záráżonego á vpádłego cżłowieká RejPos 103v, 47 [3 r.], 215.
a. Urna do głosowania (2): Cadiscus diminutivum a cadus, vasculum quo suffragia colliguntur. Miednica albo miſá/ álbo ktorekolwiek naczinie/ ná ktore zbieráyą głoſy á wotowánia od rádnych Pánów. Mącz 28d; Dicas vel dicam sortiri, [...] kłádźiono wſziſtkich tych ymioná którzy ſie práwowály ná kártkách w gárniec/ álbo zban y w ynſze naczynie/ a czyye ſię ymię naprzod wyyąć tráfiło tego ſtronę naprzod ſądzono. Mącz 85a.
3. Przen (66):
a) Ciało ludzkie (14): wiele ſię ich [niewiast chrześcijanskich] iuż w dziewictwie z ſtárzáło: całość cżyſtego ciáłá nie zprzymuſzenia/ ále znabożeńſtwa záchowuiąc/ [...] nie tylko ſercem/ ále y ćiáłem ſię poświęcaią. pocżytáiąc ſobie zá rzecż nieprzyſtoyną/ áby roſkoſzy ſłużyć miáło nacżynie ná przyimowánie mądrośći zgotowáne SkarŻyw 363.
Zwrot: bibl. »naczynie sw(oj)e chowac (a. trzymać, a. mieć) w świątobliwoáci (a. świątobności) (i uczciwości (a. czci))« = vas suum possidere in sanctificatione et honore Vulg [szyk zmienny] (6): RejPosWstaw [212]; BudNT 1.Thess 4/4; CzechRozm 221; tać ieſt wola Boża poświęcenie wáſze/ żebyście ſię powściągáli od wſzetecżeńſtwá/ áby vmiał káżdy z was nacżynie ſwe chowáć/ w świętobliwości. NiemObr 77; WujNT 1.Thess 4/4; Páweł S. nacżyniá náſze/ znácżąc ó Małżeńſtwie/ Każe mieć w vcżćiwośći/ y w błogoſłáwieńſtwie. PaxLiz Ev.
Wyrażenie: »naczynie gliniane, skorupiane« = vas fictilum PolAnt, Vulg [szyk 5:2] (4:3): Záſię gdy Pan vżywa ludzkiey ſpráwy w vcżeniu koſciołá ſwego/ y nas ſpołprácuiących w wykonániu zbáwienia/ iáſnie pokázuie iáko nas waży y miłuie/ kthory táki ſkarb kłádzye w gliniáne nacżynie/ y iáko zacne rzecży przez nas ſpráwuie RejPosRozpr c, c; BudNT 2.Cor 4/7; CzechEp 100; Nacżynia gliniáne ciáłá náſze. WujNT Aaaaaa2, 2.Cor 4 arg, 4/7.
b) Człowiek (52): RejAp AA3; cżáſem długo chowa nacżynie złe á długo mu ćirpi RejPos 74; Izali [Pan nasz] nie może ſobie ſtworzyć nacżynia iákiego chce wedle woley ſwoiey? RejPos 74; [Bóg św. Pawła] z Pháryzeuſzá/ Apoſtołá; z błędniká/ Doktorá: z wilká/ owcę vcżynić dziś racżył. Kto ſię tego ſpodziewáć mógł/ áby z ták podłego nacżynia/ ták wybráne ſtáć ſię miáło SkarŻyw 79; Wſzákże żadny cżás ták pogodny do cnot Chrześćiáńſkich/ y ku otrzymániu dárow Duchá S. nie ieſt/ iáko młode á nowe nacżynie SkarŻyw 136; NiemObr 3; Oświeć mnie/ chęć zápal/ poświęć/ twe nacżynie Ocżyść z złośći/ łáſki niechay twey nápłynie GrabowSet Q3v; PaxLiz E.
Wyrażenia: »naczynie Boże, Pańskie« [szyk 6:1] (4:3): RejZwierc 177v; RejPosRozpr b4; [o św, Pawle] Co zá miecż gárdło twoie przecinał? gárdło nácżynia Páńſkiego/ ktoremu ſię niebo dziwuie/ y we cżci ie ma. SkarŻyw 595, 249; Iuż was nie ſwymi ſłowy [...] ále Apoſtołá Páná Chryſtuſowego onego nacżynia Bożego wybranego/ ś. Páwłá/ ſłowy proſzę y nápominam ReszPrz 92; LatHar 127; SkarKaz 579b.

bibl. »naczynie gniewu, zgotowáne na gniew, ktore on zgotował ku gniewu« = zasługujące na gniew; vas irae Vulg (6:1:1): Ach zginąłem/ i ieſtem wiecznego gniewu bożego nacżyniem MurzHist Q4; Leop Rom 9/22; chce ſąd ſwoy ſpráwiedliwy okázáć nád tym naczynim ktore on zgotował ku gniewu y ku potępieniu. BibRadz I 201b marg; RejPos 74 [3r.]; Bog znośił w wielkiey ćierpliwośći nacżynia gniewu/ ná ſtrácenie przypráwione. WujNT 557, Rom 9/22.

bibl. »mdłe (a. mdlejsze, a. słabsze) nacżynie (nie wieście)« = kobieta; infirmiorum vasculum muliebrum Vulg (4): wiem ia miła corko że wy białegłowki/ Będąc thák mdłym nacżyniem cżęſto vpadacie HistLan C4v; CzechRozm 241 v; Piotr S. náucża męże/ áby oni z żonámi ſpołem mieſzkáiąc/ wyrządzáli im cżeść iáko to mdleyſzemu nacżyniu niewieśćiemu. WerKaz 287; WujNT 1.Petr 3/7.

bibl. »naczynie miłosierdzia, łaski« = zasługujące na łaskę; vas misericordiae Vulg (3:1): áby okazał hoyność chwały ſwoiey/ nád nacżynim miłoſierdzia Leop Rom 9/23; RejPos 74 [2r.]; WujNT Rom 9/23.

bibl. »naczynie (ku uczciwości a. na cześć) poświęcone, piękne« = vas in honorem sanctificatum Vulg (4:1): BibRadz 2.Tim 2/21; BudNT 2.Tim 2/21; [św. Eufrozyna] daná ieſt nieiákiemu Agápiuſzowi/ cżłeku w rzecżách Boſkich biegłemu [...] żeby on iáko z grubey gliny nacżynie piękne y ſtołu Páńſkiego godne vcżynił. SkarŻyw 14; [kto by się od heretyków] á pewnie y od záráźliwey náuki ich ocżyśćił: że ten będźie nacżyniem poświęconym y pánu vżytecżnym. CzechEp 31; WujNT 2.Tim 2/21.

bibl. »naczynie szkarade, ku zalżywości« (1:1): że ſię żáden ná Bogá ſłuſznie ſkárżyć nie może/ iż z gliny rodzáiu ludzkiego niektore odrzuca/ ktorzy ſą nacżynie ku zelżywości. WujNT 556; SkarKaz 353a.

bibl. »naczynie wybrane, przebrane, obrane« [w tym o św. Pawle (13)] = vas electum Vulg [szyk 14:3 ] (11:5:1): Leop B2; Rácżże ſobie vcżynić z nas to przebráne nácżynie ſobie RejPos 286v, 74, 283, 284v; RejZwierc 177v; RejPosRozpr b4; mowił Piotr [do Pawła]: Zegnam ćię nacżynie wybráne/ Doktorze świátá wſzytkiego. SkarŻyw 601, 82, 168, 172, 196; ReszPrz 92; Do tego ćię y w nowym Teſtámenćie Páńſkim/ zá rękę práwie wiedźie wybráne nacżynie P. Chryſtuſowe/ Páweł Apoſtoł LatHar + 2v, 127; ábowiem ten mi ieſt nacżyniem wybránym: áby nośił imię moię przed narody y krolmi y ſyny Izráelſkimi. WujNT Act 9/15, Aaaaaa2.

Szereg: »naczynie a sąd« [szyk 2: 2] (4): A ták tu może być wielką pociechá tym/ ktorzy ábo w vpadkoch/ ábo w przygodach leżą/ [...] nádziewáiącz ſie/ iż ſą przeyrzeni ná ſąd á ná nacżynie miłoſierdzia Páńſkiego RejPos 74, 74, 284v, 285v.
4. fizjolog. Narządy, członki ciała ludzkiego (15): Przychodzi też ta niemocz ze mdłoſci y z wielkiey wilgotnoſci cżłonkow/ albo nacżynia: w ktorym bywa zachowawano męzkie naſienie. FalZioł V 11v, II 6b; [ręce] ſą nacżynie wſzytkim inſzim cżłonkom pożitecżne. GlabGad D3; ktore [białe głowy] długie nogi maią godnieyſze ſą ku rodzeniu, dla przeſtworu takowego nacżynia ktorego miarę połowicza ſtopy vkazuie. GlabGad P7, C4v, D6v.
Wyrażenia: »naczynie głosu« (3): Cżemu riby nie dzwięcżą. Odpo. Bowiem one nie maią ani płuc ani ſercza ani też inſzego nacżynia głoſu GlabGad D, C8, D.

»naczynie ku karmieniu« = piersi (1): CŻemu otroci nie miewaią wielkich ciczow Odpo. Bo wiem [...] im nie trzeba takowego naożynia [!] ku karmieniu płodu. GlabGad D7v.

»naczynie męskie« = priapus Murm, BartBydg; coles, mantula, muto, penis, pyga, veretrum Murm; membrum viri BartBydg (3): Murm 61; BartBydg 123; Nozdrze ſubtilne á niewielkie znamio: cżłowięka dowcipnego/ [...] iedno iż małe nacżynie męſkie miewa. GlabGad O.

»naczynie powonienia (a. powoniania)« (2): Cżemu ſą tak wielkie dziurki w noſie. Od. dla łacznieyſzego wychodu wiatru wonniaiącich rzeci do nacżynia powonienia GlabGad B7v, B8v.

5. Okręty łódź (3): BIedá źiemi cieniowi ſkrzydelnemu kthora ieſth zá rzekámi Murzyńſkiemi/ kthora ſle ná morze poſly: á w nacżyniu z ſitowia [in vasis papyri] ná wody. Leop Is 18/2.
Wyrażenie: »naczynie wodne« = instrumentum aquaticum JanStat (2): [Igor Rurykowicz] wielką mocą do Konſtantinopolá ćiągnął/ máiąc s ſobą po piętnaście kroć tyſiąc okrętow/ y inſzego nacżynia wodnego StryjKron 121; GDyby ſzláchćic [...] wźiąłby poddánym y kmiećióm cudzym rzeczy iákié/ álbo śiéći/ álbo iákié nacżynia wodné ná rzéce/ álbo ná innych mieyſcách. SarnStat 682.

Synonimy: 1. narzędzie, instrument, przyprawa, sprzęt, statek; 2. sąd, statek; 4. członek; 5. statek.

LW