« Poprzednie hasło: DOSTAWIĆ | Następne hasło: (DOSTĄPIĆ SIĘ) » |
DOSTĄPIĆ (265) vb pf
o jasne.
W inf: dostąpić (69), dostępić (20), dostąpić a. dostępić (3); dostąpić GliczKsiąż (3), BibRadz (2), Mącz, OrzQuin, GórnDworz, WujJud (2), WujJudConf (4), RejPosWstaw, RejRozpr, BudBib, CzechRozm (4), KarnNap, ModrzBaz (5), SkarŻyw (3), StryjKron (2), CzechEp (2), KlonŻal, ReszPrz (2), ArtKanc (7), KochWr, LatHar (2), KołakCath, KołakSzczęśl (4), WujNT (4), SkarKaz (2), PaxLiz; dostępić OpecŻyw (2), OpecŻywPrzedm (3), ForCnR, BielŻyw, RejPs (8), ZawJeft, SarnStat; dostąpić : dostępić KwiatKsiąż (5 : 1), RejPos (5 : 2); dostąpić a. dostępić PatKaz II, PatKaz III (2). W pozostałych formach: dostąp-.
inf | dostąpić, dostępić |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | dostąpiłem, -m dostąpił | m pers | -śmy dostąpili, dostąpiliśmy |
f | -m dostąpiła, dostąpiłaś, -ś dostąpiła | m an | ||
2 | m | dostąpiłeś | m pers | -ście dostąpili |
3 | m | dostąpił | m pers | dostąpili, dostąpili są |
f | dostąpiła | m an | ||
n | dostąpiło | subst | dostąpiły |
plusq | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | był dostąpił |
imperativus | |
---|---|
sg | |
3 | niech dostąpi |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | -bych dostąpił, dostąpił bych | m pers | -byśmy dostąpili, -bychmy dostąpili, -by my dostąpili, -by dostąpiliśmy, dostąpilibychmy |
2 | m | -byś dostąpił | m pers | |
3 | m | -by dostąpił, dostąpił by | m pers | -by dostąpili |
f | -by dostąpiła | m an | ||
n | subst | -by dostąpiły |
inf dostąpić (72), dostępić (20) [cf też DOSTĘPIĆ SIĘ]. ◊ fut 1 sg dostąpię (2). ◊ 2 sg dostąpisz (5). ◊ 3 sg dostąpi (20). ◊ 1 pl dostąpiémy (2) KochPs, RejPos, dostąpiem (1) KochWr; ~ -émy (1), -(e)my (1). ◊ 2 pl dostąpicie (2). ◊ 3 pl dostąpią (11). ◊ praet 1 sg m dostąpiłem, -m dostąpił (4). f -m dostąpiła (1). ◊ 2 sg m dostąpiłeś (1). f dostąpiłaś, -ś dostąpiła (3). ◊ 3 sg m dostąpił (17). f dostąpiła (5). n dostąpiło (1). ◊ 1 pl m pers -śmy dostąpili (2), dostąpiliśmy (1); -śmy dostąpili OpecŻyw, StryjKron; dostąpiliśmy PatKaz I. ◊ 2 pl m pers -ście dostąpili (1). ◊ 3 pl m pers dostąpili (23), dostąpili są (1) KlerWes. subst dostąpiły (2). ◊ plusq 3 sg m był dostąpił (1). ◊ imp 3 sg niech dostąpi (1). ◊ con 1 sg m -bych dostąpił (3), dostąpił bych (2); -bych dostąpił RejPs, MurzHist, RejPos; -dostąpił bych OpecŻyw (2). ◊ 2 sg m -byś dostąpił (2). ◊ 3 sg m -by dostąpił, dostąpił by (12). f -by dostąpiła (2). ◊ 1 pl m pers -byśmy dostąpili (13), -bychmy dostąpili (4), -by my dostąpili (2), -by dostąpiliśmy (1), dostąpilibychmy (1); -byśmy dostąpili PatKaz III, TarDuch, KrowObr, SiebRozmyśl; -bychmy dostąpili RejPos; -byśmy dostąpili: -bychmy dostąpili : -by my dostąpili : -by dostąpiliśmy LatHar (9 : 2 : 2 : 1); -bychmy dostąpili : dostąpilibychmy RejPs (1 : 1). ◊ 3 pl m pers -by dostąpili (13). subst -by dostąpiły (1). ◊ part praet act dostąpiwszy (10).
Sł stp notuje, Cn s.v. dostępny, Linde XVI – XVII(XVIII) – XVIII w.
dostąpić z czego (2): KwiatKsiąż K4v; ćiáło y krew moię maćie/ ktora dla was ieſt wylaná/ wſzyſtkim ku pićiu daná/ áby iuż nic nie wątpili/ w tym, cżego z niey doſtąpili. ArtKanc N9.
dostępić ku czemu (1): Chceſſli ku bogu myſlnoſcij doſtępitz/ a namilowatz ſie oblubientza twégo/ iezuſa milégo? modl ſie. OpecŻyw 54.
dostąpić przez co (11), przez kogo (6): Przez ty rzecży/ cżlowiek nárychley może doſtępitz ſerdecżné cżyſtoſci OpecŻyw 37, 154; PatKaz I 13v; á nas przesnie [przez dary] od grzechow náſzych otzyść/ ábyſmy przes thy Swiętá wietznego wesela doſthąpili. KrowObr 173; A zaż to nie okrutna rzecz ieſt/ [...] áby ták przez ſzkodę poſpolitą/ ſwego właſnégo pożytku Poſeł doſtąpił. OrzQuin C3v, H4; RejPos 138, 141v, 142v; SkarŻyw 533; CzechEp 20; ReszPrz 105; Przetoż kto iuż miłuie to zbáwienie wiecżne/ może go iuż doſtąpić przez Kryſtá beſpiecżnie ArtKanc N16, Cv, E8v; LatHar 388, 482.
dostąpić za co (1): ſnać to mamki były Iowiſzowé/ y zá to niebá doſtąpiły. KochPhaen 2.
dostąpić czym = za pomocą czegoś (6): ktorzyſmy iéy pomotzą doſtąpili wſſytkiégo tzożkoli mámy/ anieli ſwégo naprawieniá/ a my zbawieniá. OpecŻyw 181v; PatKaz III 153; RejPs 34; ktorych [rzeczy] prziſzłym Xiążętom woiſk/ y zwycżaiem y rozumem potrzeba ieſt doſtąpić y ie wybornie vmieć/ to ieſt ktorymi kuńſtami ma być prowadzone woiſko KwiatKsiąż O3v; RejPosRozpr c4; ReszPrz 87.
dostąpić czym = jako co (1): Bog zbawioną vcżyni ſyon/ á bedą budowane miaſta Iude. Y będą mieſzkać tamże/ dziedzictwem doſtąpią iey [hereditate adquirent eam Vulg Ps 68/36]. TarDuch A7v.
dostąpić w czym (6), w kim (1): CzechRozm 74v, 168, 174; ModrzBaz 133; powieda iż miał być názwány Emánuelem, to iest Bogiem známi. Ktorego też y Pátryárchowie widzieć żądáli, vpátruiąc błogosłáwieństwo, ktorego w nim dostąpić mieli. CzechEp 415; oblubienico Chryſtuſowá: omierzłyć świeckie márnośći/ doſtąpiłáś Anyelſkiey/ w chwale wiecżney/ ſpołecżnośći LatHar 471, 400.
dostąpić za czym (4): SkarŻyw 567; ábyſmy zá iego modlitwą tego doſtąpili/ cżego ſobić [!] záſłużyć nie możemy. LatHar 447, 88, 660.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (10); co (6); o co (3), iż] (13): OpecŻyw 181; RejPs 165v; BielKom D6; OrzQuin H4; RejPos 138; y doſtąpiłá tego cżego prágnęłá. SkarŻyw 141; CzechEp 41; iż Pan Chryſtus zaſługámi ſwymi tego doſtąpił/ áby był poſtánowiony ſędźią narodu ludzkiego ReszPrz 87; Rácżże nám BOże vżycżyć/ tego z miłośći doſtąpić [...] ábyſmy tobie godnie/ poddáli ſię pokornie. ArtKanc S4v; day to miłośćiwie/ ábyſmy tego z łáſki twey doſtąpili/ o co do iego ſię przycżyny vćiekamy. LatHar 431; á iżbyſmy tego coś obiecał doſtąpili/ ſpraẃ to LatHar 636, 88, 447, 620.
cum inf (1): A ſtey żądliwoſći gdy by mi ſie trefiło iż bych doſtąpił widzieć pożądanego oblicza twego obrocił by mi ſie on płácz w kochánie RejPs 63.
W charakterystycznych połączeniach: dostąpić cnot (cnotliwości) (3), mądrości (3), miłości (2), nauki (4), pociechy (2), radości (5), sławy (sławności) (2), szczęścia (szczęśliwości) (3), usprawiedliwienia (2), wesela (3), wolności (2), zapłaty (4), zmartwychwstania, zwycięstwa (2); dostąpić prawdziwie, skutecznie, snadnie, wiernie, z łaski (2), z miłością, z weselem; (nie) moc dostąpić (25).
»chwały dostąpić« [szyk zmienny] (9): RejPs 37; HistAl Dv; Seth á Sem v ludzi chwały doſthąpili [gloriam adepti sunt] Leop Eccli 49/19, 50/5; wiele ich z Rzymskich młodziencżykow było/ ktorzy wielkiey chwały doſtąpili/ albo oſkárzywaiąc winne/ albo broniąc niewinne. KwiatKsiąż Iv; KarnNap C2; SkarŻyw 168; LatHar 460, 471.
»dostąpić krolestwa (bożego, wiecznego)« [szyk zmienny] (4): OpecŻywPrzedm C4v; po śmierći przyſzedſzy/ po docżeśnym páńſtwie/ wiekuiſtego chwały twoiey kroleſtwá doſtąpił. LatHar 626, 465; ktorzy tákowe rzeczy czynią/ kroleſtwá Bożego nie doſtąpią (marg) nie odziedziczą [regnum Dei non consequentur] (‒). WujNT Gal 5/21.
»dostąpić łaski« [szyk zmienny] (13): oni potym doſtąpiwſzy pańſkiey łáſki/ przed nim mie obwiniali y potwárzali ForCnR A4v, C2; PatKaz II 49v; PatKaz III 97v, 152; MurzHist I3v; A z tego wywiodł mężá miłoſiernego/ ktory doſtąpił łáſki [invenientes gratiam] v wſzytkich ludźi. BibRadz Eccli 44/25 [27]; RejPos 162, 266; Modlitwámi ſię báwiły/ y do tych ſię rzecży chętnie miáły/ ktoremiby y naywyżſzego Bogá łáſki doſtąpiły [gratiam demereantur]/ y ludźiom ſię vpodobáły. ModrzBaz 11v; Gdyż to nawyżſze ſzcżęśćie cżłowieká káżdego/ Kiedy doſtąpi łáſki Bogá wſzechmocnego. KołakSzczęśl A3v; WujNT 520; SiebRozmyśl Bv, M2.
»miłosierdzia dostąpić« [szyk zmienny] (15): y doſtąpyſch boſzkyego myloſzerdzya. PowUrb Iv; TarDuch ktv; MurzHist I3v; alem miłoſierdźia Bożego doſtąpił/ żem to cżynił zniewiádomośći w niewiernośći. [misericordiam Dei consecutus sum] Leop 1.Tim 1/13; Dla tego powiada doſtąpiłem miłośierdzia/ w wielkich grzechach moich/ áby na mnie Chryſtus pokazał/ iáko ieſt ćierpliwy SkarŻyw 82, 80, 141, 533, 567; Błogoſłáwieni miłośierni/ ábowiem doſtąpią miłośierdzia. Vulg Matth 5/7] LatHar [+10]v [przekład tego samego tekstu KołakSzczęśl B2], 599; KołakSzczęśl B2; WujNT 520 [2 r.], 1.Cor 7/25.
»dostąpić obietnic« (3): RejPos 209; ábyſmy ćię we wſzyſtkim y nád wſzytko miłowáli/ á potym doſtąpili onych obietnic twoich LatHar 89; Ktorzy przez wiárę zwalczyli kroleſtwá/ czynili ſprawiedliwość/ doſtąpili obietnic [adepti sunt repromissiones] WujNT Hebr 11/33.
»dostąpić odpuszczenia grzechow (a. nieprawości)« [szyk zmienny] (5): a potym przez záſlugę twé męki niewinné/ doſtąpil bych z onym lotrem na prawicy twé wiſſącym/ grzechow odpuſſcżeniá OpecŻyw 154; LatHar 88, 183, 660; Nie ták rozumiey/ żeby ći ktorzy pokrzćie w grzech śmiertelny wpadáią/ nie mogli záś powſtáć przez pokutę/ y doſtąpić grzechow odpuſzczenia. WujNT 762.
»sprawiedliwości dostąpić« [szyk zmienny] (3): ſpráwiedliwośći przed Bogiem nikt doſtąpić niemoże. WujJudConf 80v; CzechRozm 211v; Pogáni ktorzy nie ſzukáli ſpráwiedliwośći/ doſtąpili ſpráwiedliwośći [apprehenderunt iustitiam] WujNT Rom 9/30.
»zbawienia dostąpić« [szyk zmienny] (9): A przetoż wſzytki rzecży ćierpię dla wybranych/ áby y oni zbáwienia doſtąpili/ [ut et ipsi salutem consequantur] ktore ieſt w Kryſtuſie Iezuſie z chwałą więcżną. BibRadz 2.Tim 2/10 [przekład tego samego tekstu WujNT]; WujJud 137; WujJudConf 137v; Bárzo zgrzeſzyło/ wſzyſtko ludzkie pokolenie/ nie mogło doſtąpić zbáwienia/ prze ćiężkie záwiedźienie. ArtKanc E8v, D19; Kto tedy chce zbáwienia doſtąpić/ ták ma o Troycy świętey wierzyć LatHar 373; WujNT 32, 2.Tim 2/10, Hebr 1/14.
»dostąpić (dziedzictwa, uczestnictwa, wesela itp.) żywota (wiecznego)« [szyk zmienny] (13): ktorzy niewierza w Ieſu Chriſta ſyna bożego nie doſtąpią wiecznego zywota SeklKat P; GliczKsiąż G8; Miſtrzu czobych ia miał cżynić/ ábych doſthąpił żywothá wiecżnego? RejPos 208; WujJud 24; RejPosRozpr [c4]; CzechEp 20; ArtKanc Cv; KochWr 23; prośimy ćię/ ábychmy przez rodźićielkę iego Pánnę Máryą/ doſtąpili weſela żywotá wiekuiſtego. LatHar 482, 388; Náuczyćielu/ co czyniąc doſtąpię dźiedźictwá wiecznego? [quid faciendo vitam aeternam possidebo?] WujNT Luc 10/25, s. 233, 1.Tim 6/19.
»(nie) dostać i (a, ani) dostąpić (a. dostępić)« [szyk 2 : 1] (3): od oycá pocżątek życia wzyął/ á od Ariſtoteleſá yáko od náucżycyelá nye proſtego ale dobrego życya doſtąpił á doſtał. GliczKsiąż N7v, N5v; A gdyż tego doſtáć áni doſthępić nie możemy/ oprocż rády/ pomocy/ á podpárcia Ducha ſwiętego. RejPos 143.
»nie dowieść abo nie dostąpić« (1): [Rzeczpospolita] w obycżaie y práwá thak będzie ſporządzona/ żeby żaden o to do cżegoby go iego chćiwość y pożądliwość ciągnęłá/ nie kuśił ſie/ á by ſie też y kuśił/ żeby nie dowiodł ábo nie doſtąpił. Phil R.
»nigdy otrzymac ani dostąpić« (1): Cżego/ iáko ſłyſzyſz/ wſzyſcy mędrkowie ſwiátá tego/ ći ktorzy tylko położyli nádzyeie ſwe w rozumiech/ w náukach/ á w bogáctwach ſwoich/ nigdy otrzymáć áni doſtąpić nie mogą. RejPos 289v.
»użyć i dostępić« (1): day nam tego miłoſciwie vzyc y doſtępic co nam on v ciebie wyſluzyl pokorną cierzpliwoſcią ſwoią RejPs 165v.
dostępić ku czemu (1): ilekroć to rozmyſla duſſá má práwie od pámięći odchodzi ráduiąc ſie themu ieſliże iey też kiedy przydzie ku niem doſtępić. RejPs 125.
Synonimy: 1. osiągnąć, otrzymać; 2. dojść, przystąpić.
Formacje pochodne cf STĄPIĆ.
Cf DOSTĄPIENIE, DOSTĄPION
JW