[zaloguj się]
[pdf]

1. DOŹRZEĆ (21) vb pf

doźrzeć (11), doźreć (1), dozdrzeć (1), dojźrzeć (3), dojrzeć (3), dordzeć (1); doźrzeć BierEz, FalZioł, GlabGad, RejZwierc, Calag, KochFr, GórnRozm; dojźrzeć KlonFlis, KlonWor; dojrzeć RejAp, WujNT; dordzeć KochJez A2; doźrzeć : dojźrzeć : dojrzeć FalZioł (4 : 1 : ‒), PudłFr (1 : ‒ : 1); doźreć : dozdrzeć Calep (1 : 1; 358b).

-ź- (6), -ż- (1).

-zrz- a. -źrz- (6) FalZioł (4), GlabGad, Calag; -zr- a. -źr- (1) Calep; -jzrz- a. -jźrz- (1) FalZioł; -zdrz- a. -źdrz- (1) Calep; -źrz- a. -żrz- (1) GórnRozm.

o jasne; e z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
inf doźrz(e)ć
praet
sg pl
1 m -m doźråł, dozdrzałém m pers
3 m dojrzåł m pers
f dordzała m an
n subst dojrzały
plusq
sg
3 m był doźrzåł
conditionalis
sg
3 n by doźrzało

inf doźrz(e)ć (1). ◊ fut 3 sg doźrz(e)je (9). ◊ 3 pl doźrzeją (3). ◊ praet 1 sg m -m doźråł, dozdrzałém (2).◊ 3 sg m dojrzåł (1). f dordzała (1). ◊ 3 pl subst dojrzały (2). ◊ plusq 3 sg m był doźrzåł (1). ◊ con 3 sg n by doźrzało (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Stać się dojrzałym, osiągnąć końcowy stan rozwoju; maturescere Calag, Cn; ematurescere, permaturescere Calep, Cn; coqui, devenire ad maturitatem, maturare, maturitatem trahere, mitescere, percoqui, pervenire ad maturam frugem Cn (21): Tho ziele zbieraią ku lekarſthwam kiedy iuż naſienie wnim dozrzeie FalZioł I 36c; Zaſię gdy będą białe/ albo rumiane [pęcherze na ciele]/ Thedy nicz nie cżynić aże ſie zbiorą á doyzrzeią FalZioł V 41v, I 85a, 87c, 121d, 122d; Cżemu owoc niżli dozrzeie bywa nie ſmacżny á gorzſki GlabGad C7; RejAp 125; Calag 394b; KochFr 62; PudłFr 8; Calep 358b, 785a; Zápuść ten twoy śierp oſtry/ á zbieray groná winnicę źiemie: boć doyrzáły [maturae sunt] iágody iey. WujNT Apoc 14/18.
Szereg: »doźrzeć a porość« (1):ázaſz nie roſkoſz gdy ono wſzytko coś ná wioſnę robił kopał nadobnieć doźrzeie á poroſcie RejZwierc 109.
W przen (5): Aniś ty wieku czekał ſłuſznégo do zbroie/ Piérwéy dźiélność dordzáłá/ niżli látá twoie. KochJez A2; Wierſzów ći ſwoich garść niemáłą nioſę/ Któré/ byś wdźięcznie przyiął/ o to proſzę. Owoc/ iáko znam/ nie doyrzał do końcá/ Lecz téż podobno niémiał zpotrzeb ſłońcá. PudłFr 15; A młodźi ludźie ſą iáko źiárná pośiáne/ z ktorych gdy vrośćie zboże/ y dożrzeie żąć Rzeczpoſpolita będźie GórnRozm F3.
Szeregi: »dostać i dojźrzeć« (1): Proſzę tedy pokornie/ nie rácż W. M. tym nowym zádátkiem poſług moich pogardzáć áż ſię owdźie co poważnieyſzego y oſoby W. M. godnieyſzego doſtoi y doyźrzeie. KlonFlis Bv.

»urość i dojźrzeć« (1): Więc ſię ieden w chytrośći nád drugiego ſádźi: Y ná złą rzecż rad oſzuſt łgarzowi porádźi. Aż vrośćie niecnotá y práwie doyźrzeie KlonWor 8.

a. Zestarzeć się, dojść do kresu życia (o człowieku); canescere Cn (1): Stárzec ieden gdy był doźrzał/ A śmierć nádchodzącą widział: Prośił iey by pocżekáłá/ A ieſzcże go nie vmarzáłá. BierEz S2v.

Synonim: porość.

Formacje pochodne cf ŹRZEĆ.

Cf 1. DOŹRZENIE

BZ