[zaloguj się]
[pdf]

DUŻOŚĆ (22) sb f

o jasne.

Fleksja
sg pl
N dużość dużości
G dużości
A dużość
I dużością
L dużości

sg N dużość (9). ◊ G dużości (5). ◊ A dużość (2). ◊ I dużością (3). ◊ L dużości (2). pl N dużości (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Moc, siła, krzepkość, tężyzna fizyczna; vis Calag, Mącz, Cn, Modrz; fortitudo Calep, Cn, Vulg; robur Calag, Cn, Modrz (22): Niebędzie ſie kochał w dużości ſzkápiey [Non in fortitudine equi voluntatem habebit]: áni ſie mu vpodoba w golęniách męſkich. Leop Ps 146/10; W zdrowiu w świeżośći/ krzepkośći/ dużośći/ záchowawam/ ochłádzam/ vweſelam. Mącz 477a, 495d, 498d; też wiele do tego pomaga vrodá/ kſthałthowne ciáło/ dużość/ męſka ćirpliwość/ y ine dobre przymioty. GórnDworz E6; Tym źwierżętom [...] ktore dużośći mieć nie mogły/ tym záśię prędkość dał. GórnRozm N; Calep 421a.
Wyrażenia: »dużość ciała« [szyk 2 : 1] (3): Bo ieden chce przewyżſzáć głádkośćią/ drugi ćiáłá dużośćią [viribus corporis] inſzy náuką/ á inſzy rozumu oſtrośćia. ModrzBaz 56, 118, 136v.

»dużość rąk, w ręku« = virtus manuum Vulg, vis in manibus Mącz (1 : 1) (2): A Theraz poſmiewáią ſie zemnie młodſſy niżli ia [...] Ktorych dużośći rąk zá nicem ſobie miewał [quorum virtus manuum mihi est pro nihilo] y zdáły mi ſie tego żywotá być niegodni. Leop Tob 30/2; Vis in manibus, Moc/ dużość w ręku Mącz 499b.

Szeregi: »moc(ność), (i, abo) dużość« [szyk 4: 1] (5): Mącz 499b; mierny cżłowiek/ nie dużoſcią/ nie moczą ſtrzymawa ſie od złego GórnDworz Ff6; Bog Izráelow ten dawa moc y dużość ludowi BudBib Ps 67/36; około ſłowká tego zoſobná Máhuſim, to ieſt mocy/ ábo dużośći [...] zatrudniać ſie ná ten czás nie będę CzechEp [410]; Calep 431b.

»siła, (a) dużość« (2): kiedyby śiłá/ á dużość ſámá płáćiłá/ był by záwdy żołnierz kthory ſie biye/ w więtſzey wadze/ niż Hetman ktory ludzie przywodzi. GórnDworz X6; Calag 465b.

W przen (1):
Szereg: »władza y dużość« (1): duſzá náſza [...] w ciele iáko w ciemniczy ſiedząc [...] muśi wſzythkiego z rąk od ſmyſłow pátrzáć/ [...] y zá nimi gdzie racżą idzie: zwłaſzcżá kiedy máią tyle władzey/ y dużośći/ iż onę niebogę ledwe nie iáko nieprzyjacielá zhołduią. GórnDworz L12.
Przen: Pełnia sił, wiek męski (1): [w starości] będzieſz vżywał roſkoſzy ſwoiey/ pátrząc ná ony ſpráwy ſwoie/ ktoreś ſobie ſpráwił y poſtánowił zá czáſow dużośći ſwoiey. RejZwierc 172v.
a. Niezłomność, męstwo, siła duchowa (2): Tenacitas, Dużość/ nie ciągłość/ też skąpość/ skępſtwo/ twárdość. Mącz 446c.
Wyrażenie: »dużość nieprzemożona« (1): muſic chrześcijanin być mocny i nieiaką duſzością nieprzemożoną/ niezwyciężony MurzHist H3.

Synonimy: krzepkość, moc, siła.

Cf [DUŻNOŚĆ], NIEDUŻOŚĆ

TK