Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DZIEWCZĘCY

Następne hasło: [DZIEWCZYN] »

DZIEWCZY (14) ai

dziewczy (13), dziewcy (1); dziewczy : dziewcy BielKron (4 : 1).

Teksty nie oznaczają é (Cn e pochylone).

Fleksja

sg
m	N	dziewczy	f	N	dziewczå
	A	dziewcy		A	dziewczą
	I			I	dziewcz(e)j
	L	dziewcz(e)m		L

pl
L		dziewczych

sg m N dziewczy (3). ◊ A dziewcy (1). ◊ L dziewcz(e)m (1). ◊ f N dziewczå (5). ◊ A dziewczą (2). ◊ I dziewcz(e)j (1). ◊ pl L dziewczych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „dziewka” ‘młoda dziewczyna, panna’; właściwy pannie, należący do panny (10)
2. Zestawienia w funkcji n-loc (4)

1. Przymiotnik od „dziewka” ‘młoda dziewczyna, panna’; właściwy pannie, należący do panny; puellaris Cn (10): LibMal 1550/153v; O opiekunách dzyewczych. [...] Gdyby kto miał w opiece dzyewki doroſłe/ á dla vżywánia ich imienia dácby ich zá mąż niechciał: tákowe dzyewki zá opieką Stryiow y Wuiow dálſzych mogą idź zá męże UstPraw B3, B4, G4; BielKron 319v marg [2 r.]; Nie idzie w poſłuch ludziom náſzá dziewcża rádá: Miáſto iákiey pomocy/ będzie więtſza wádá. BielSjem 17.

W porównaniu (1): NIedzwiadek ieſt robak ziemny/ poſtawę ma łagodną: iakby dziewcżą FalZioł IV 15c.

Wyrażenia: »dziewcy rodzaj« = dzieci płci żenskiej (1): Potym też tá Krolowa Sabá vſtáwiłá y dźiewcy rodzay obrzázowáć/ ná tym cżłonku ktory Doktorowie zową Nimfá. BielKron 462.

»dziewczy stan« (1): Przeto ſie dzyewcży ſtan chwieie/ Iż nie wie gdzye ſie podzyeie BielKom G4v.

2. Zestawienia w funkcji n-loc (4):

»Dziewcza Dziura« [iron. w nazewnictwie ludowym] (2): V Ieżyſk wielkich pytałem Mázurá/ Coby zá rzecżká? Rzekł mi Dźiewcża dźiurá/ Więc nie wiem tákli lecż rzecżká máluśiá/ Do wiſły śiuśia. KlonFlis G3v, G3v marg.

»Dziewczy Hrad« (2): á w iednym mieyſcu pewnym nád Libicą ná gorze zamek ſámy ſwemi rękomá [niewiasty] zmurowáły/ y dáły mu imię Dziewin/ dziś zową Dziewcży hrad. BielKron 319v, 319v marg.

Cf [DZIEWCZYN], DZIEWCZYŃSKI, DZIEWECZCZYN