[zaloguj się]
[pdf]

DZIĘKOWANIE (189) sb n

dziękowanie (183), dziekowanie (4), dziękowanie a. dziekowanie (2); dziekowanie SeklKat, MurzNT; dziękowanie : dziekowanie Leop (1 : 1), BibRadz (6 : 1).

o oraz a jasne, e pochylone; w dziekowanie pierwsze e jasne.

Fleksja
sg pl
N dziękowanié, -é, -(e) dziękowaniå
G dziękowaniå
D dziękowaniu
A dziękowanié dziękowaniå
I dziękowaniém, dziękowanim
L dziękowaniu

sg N dziękowanié (82); -é (2), -(e) (80). ◊ G dziękowaniå (10). ◊ D dziękowaniu (14). ◊ A dziękowanié (28); -é (1), -(e) (27). ◊ I dziękowaniém (23), dziękowanim (10); -ém RejPs, Leop, BibRadz (3), RejPos, RejZwierc (2), WujJudConf, BudNT (2), ModrzBaz, ActReg, SarnStat; -im CzechRozm, NiemObr, WujNT (6); -ém : -im LubPs (8 : 1), LatHar (1 : 1); ~ -ém (1), -(e)m (22). ◊ L dziękowaniu (10). ◊ pl N dziękowaniå (8). ◊ A dziękowaniå (4).

Sł stp notuje, Cn s.v. dzięka, Linde XVII w. (z Cn).

1. Wyrażanie wdzięczności, składanie podziękowania; grates Mącz, Cn; regratiatio Mymer1; gratiarum actio, gratulatio Cn (187): OpecŻywSandR 3v; Regratiatio. Danckſagung. Dziękowanie. Mymer1 13, 7v; że znich nieprzyiacioły maią/ ktorzy miaſto dziekowaniá kędy mogąc/ radzi iem zaſzkodzą i potem é [errata: ié] o wielkići cięſzkości przyprawią MurzNT 46; Grates, Dzięki/ dziękowánie. Mącz 148d, 148d; RejPos 146v; aby nietylko dziekowaniem ale aliqua extraordinaria gratitudine, aby mu to pokazali ze grati sunt prace iego ActReg 59.

dziękowanie komu (1): Iezuſá milégo ſwé milé matuchnie pokorné dziękowanié. OpecŻyw 87v.

dziękowanie z czego [= za co] (1): były tám[...] dziękowánia/ dárowánia/ z tey stałey obrony BielKron 251.

Zwroty: »dziękowanie odnieść« = otrzymać podziękowanie (1): Ale ieſli tho [gniew] w ſobie ſam záhámuieſz/ [...] pátrz iákie dziękowánie odnieſieſz. Bo ten przypadek nie może być iedno z możnieyſzym álbo s podleyſzym. [...] A ieſli z mnieyſzym/ thedy y on y wiele ludzi z nim będąć dziękowáć żeś go w pokoiu zoſtáwił RejZwierc 79v.

»[komu] dziękowanie uczynić« (1): Záś im Krol dźiękowánie ſam krotko vcżynił StryjWjaz A4.

a. Dziękczynienie składowe Bogu, wielbienie Boga; modlitwa dziękczynna, hymn; cantio, hymnus, laus Mącz; grates, gratia, gratiarum actio, gratulatio Cn (175): RejPs 33v; ten Pſalm ma w ſobye cżęſcią dzyękowánie/ cżęſcyą modlitwę/ cżęſcią też nápominánie ku ſtátecżnośći wiáry prawdziwey o Pánu Bogu. LubPs Hv; I nápomina nas ku dzyękowániu/ ábychmy będąc tego wdzyęcżni/ że nas Pan do niego powołáć racżył/ okázowáli mu tę wdzyęcżność LubPs V5, F2 marg, G4 marg, P2v, Y4v marg, Y6 [2 r.]; KrowObr 157, 198; BibRadz 2.Cor 4/15; Mącz 160c; KuczbKat 400 [2 r.]; BudNT 2.Cor 4/15, 1.Tim 4/3; ModrzBaz 52v; SkarŻyw 207; NiemObr 79; Naléży też do dźiękowánia Hymn B. Pánny Máryey/ Wielbi wielce duſzá moiá Páná LatHar 575, 58 [2 r.], 70, 261, 486, 559 (12); A porubſtwo y wſzelka nieczyſtość/ ábo łákomſtwo/ niechay nie będźie áni pomieniono miedzy wámi/ [...] áni ſproſność/ ábo głupia mowá/ ábo żártowánie ktore nie przyſtoi ále ráczey dźiękowánie [gratiarum actio]. WujNT Eph 5/4, 1.Cor 14/16, 2.Cor 4/15, Col 2/7, 4/2; SkarKaz 351b marg.

dziękowanie komu [w tym: komu za co (14)] (50): RejPs 49; SeklKat S; YEſt dzyękowánie Pánu Bogu zá dobrodzyeyſtwá yego. LubPs dd4v, C2 marg, D marg, N marg, Vv, Z5v (14); KrowObr 105; Leop 1.Tim 2 arg; RejAp 66; RejPos 48, 83, [203], 298; áno iágniątká wrzeſzcżą/ áno proſiątká biegáią/ áno rybki ſkacżą/ tylko ſobie mowić/ vżyway miła duſzo maſz wſzytkiego dobrego doſyć/ á wſzákoż z boiáźnią bożą á z wiernym dziękowániem iemu. RejZwierc 109v, [193] v; CzechRozm 223v; ArtKanc N16v; LatHar 26, 67, 99, 397, 545 (16); liſt kończv dziękowánim Bogu. WujNT 573, 615, 2.Cor 9/12, Apoc 7/12. Cf »czynić dziękowanie«.

dziękowanie z czego [= za co] (3): PatKaz III 137v; Za dźiękowánie z Egiptu/ zoſtáwił [Pan Jezus] nam pámiątkę y dźiękowánie zá mękę ſwoię y wybáwienie z mocy piekielney. SkarKaz 157b. Cf »czynić dziękowanie«.

dziękowanie za co [= z powodu czego] [w tym: komu za co (14)] (48): RejPs 150; SeklKat S; GOdny ku pámiętániu ieſt ten Pſalm/ ktorego pirwſza cżąſtká zámyka w ſobye dzyękowánie zá wybáwienie przeſzłe. LubPs G2, Cv [2 r.], C2 marg, E2 marg, H marg [2 r.], Mv marg (31); Mącz 109a, 363e; RejPos 48, [203]; CzechRozm 223v; LatHar [+12], 26, 99, 397, 558 [2 r.] (8); SkarKaz 157b. Cf »czynić dziękowanie«.

dziękowanie za kogo [= na czyjąś intencję] (3): Vpominam was áby nádewſzytko były prozby/ modlitwy y dziękowánia/ zá wſzyſtki ludzi [obsercationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus Vulg 1.Tim 2/1]/ zá Krole/ y zá wſzyſtki ná zwierzchnośći poſtánowione KrowObr B3 [przekład tego samego tekstu ReszHoz, WujNT]; ReszHoz 115; WujNT 1.Tim 2/1.

Ze zdaniem przyczynowym [iż (18), że (3)] (21): A ták tu ieſt oſobliwe dzyękowánie/ iż wſzytki thy ſtany dziwnie Pan Bog z łáſki á z miłoſierdzya ſwego podpomágáć/ wybáwiáć/ y ze wſzytkiego miłośćiwie wywodzić racży. LubPs Y4, B6v marg, Cv marg, D marg, D4v marg, G4v (18); KrowObr 105; A nietylko tá rzecż zruſzy Chrześcijány ku chowániu Przykazánia Boſkiego/ ále też y ku dźiękowániu pobudźi/ że wżdy Pan Bog ſam wolą ſwoię w ktorey się náſze zbáwienie zámyka/ nam oznáymić racżyl. KuczbKat 265; ArtKanc N16v.

Połączenia szeregowe (7): RejAp 66; ReszHoz 115, 116; ktoremu [Bogu] przyſtoi chwałá y wielmożność/ y wſzelka cżeść/ y ſławá/ y dźiękowánie/ z Oycem pocżątku nie máiącym LatHar 484, 561; Błogoſłáwienie/ y chwałá/ y mądrość/ y dźiękowánie/ cześć y moc/ y śiłá Bogu náſzemu ná wieki wiekow. Amen. WujNT Apoc 7/12 [przekład tego samego tekstu RejAp ], 1.Tim 2/1.

W charakterystycznych połączeniach: dziękowanie mnogie (2), nadobne (3), nieprzestajne (2), osobliwe (2), piękne, pokorne, radosne, rozliczne (3), trojakie, ustawiczne, wieczne, wielkie, wierne, zwierzchowne.

Zwroty: »czynić dziękowanie [komu]« [w tym: za co (1), z czego (1)] [szyk zmienny] (3): LubPs bbv; ále po wſzem krześćiáńſtwie ſthákiego zwyćięſtwá známienitego/ dźiękowánie Pánu Bogu w kośćielech cżyniono wſzędzie ſpiewáiąc BielKron 256v; ArtKanc N9v.

»dziękowanie odprawić« (1): Y dźiękowánie odpráwiwſzy [hymno dicto Vulg Matth 26/30]/ wyſzli ná gorę Oliwną. LatHar 691.

»na dziękowanie ofiarować« (1): Záś ten (ieſt) zakon ofiáry dziękowney/ gdy ią ofiáruią Iehowie. Ieſli ná dźiękowánie [pro gratiarum actione] będzie ią ofiárowáć/ tedy będzie ofiárowáć [...] plácki przáſne oliwą rozmieſzone/ y kreple przáſne/ oliwą mázáne BudBib Lev 7/12.

»z dziękowaniém przyjmować« (4): WujJudConf 198v; BudNT 1.Tim 4/4; Gdyżeſmy pokoiu wielkiego przez ćię wielmożny Felixie doſtáli/ [...] zawżdy y wſzędy to z wſzelákim dźiękowánim [cum omni gratiarum actione] przyimuiemy. WujNT Act 24/3, 1.Tim 4/4.

»z dziękowaniém używać« [szyk zmienny] (4): RejPos 83; vwárzył iágniątko/ á w pokorze á z dziękowániem Pánu Bogu ſwemu/ vżywał w ſkromnośći każdego dáru RejZwierc [193]v; CzechRozm 223v; ModrzBaz 52v.

»wysławiać z dziękowaniem« (1): y będę ie [imię twoje] wyſławiał z dźiękowániem [et collaudabo illud in confessione] BibRadz Eccli 51/15.

Wyrażenia: »chwalebne, sławne dziękowanie« (1 : 1): SLawne dzyękowánie Pánu Bogu wſzechmocnemu zá dobrodzyeyſtwá LubPs cc3; Chwálebne dzyękowánie Pánu bogu/ ktory dawa możnym krolom/ iż w pokoiu lud iego ſpráwuią LubPs ee5v marg.

»dziękowania godny« (2): KuczbKat 225; BYwa to ná pámiątkę dobrodźieyſtwá/ nieprzeſtáynego á wiecżnego dźiękowánia godnego/ wćielenia y národzenia SYná BOżego LatHar 12.

»dziękowanie po jedzeniu, u stołu, po stole« = modlitwa dziękczynna po jedzeniu (1 : 1 : 1): ſkoro po dziękowániu v ſtołu/ Kárynus záchorzał SkarŻyw 454; Zálecenie dźiękowánia po iedzeniu. LatHar 58 marg, 59.

Szeregi: »błogosławieństwo i (a) dziękowanie« [szyk 10 : 1] (11): RejPos 83; Błogoſłáwieńſtwo y dźiękowánie/ niechay będźie P. Iezuſowi Chryſtuſowi/ przedźiwnym ſwoim zmartwychwſtániem moc ſwoię znácżnie pokázuiącemu. LatHar 546, 545, 546 [4 r.], 547 [4 r.].

»(cześć), (i) chwała (a. chwalenie), (i, a) dziękowanie« = gloria et honor et benedictio Vulg [szyk 3 : 4] (12): Namowá ku wierney chwale y dzyękowániu. LubPs ffv marg, ff4v; RejPos 298, 345v; BiałKat 348v; KuczbKat 225; SkarŻyw 51; Thobie chwałá Boże moy, Ty też dźiękowánia/ iżeś náwiedźił lud ſwoy z ſwego śmiłowánia. ArtKanc N16v; LatHar 99; WujNT 267, 615, Apoc 4/9.

»Eucharystyja to jest dziękowanie« (1): y ſtąd że tá Swiątość ieſt rzetzoná Eucharyſtia/ to ieſt dziękowánie. KrowObr 179.

»modlitwa (i żądanie) (i) z dziękowaniém; modlitwa a (i) dziękowanie« = oratio cum gratiarum actione Vulg (5; 4): GliczKsiąż C3 [2 r.]; MA w ſobye ten Pſalm nápoły modlitwę z dzyękowaniem zá wybáwienie od przeſládowcow. LubPs Cv, D4v, V4 marg, ee3v marg; KrowObr 141v; Przełozeni máią inſſe ludzie nápomináć ku modlitwie y ku dźiękowániu Bogu ktory chce wſſyſtki zbáwić. Leop 1.Tim 2 arg, Philipp 4/6.

»ofiara to jest dziękowanie« (1): Sacrificium Eucharisticum. Ofiárá/ to yeſt dźiękowánie zá okazáne dobrodźieyſtwo. Mącz 363c.

»prośba z dziękowaniem; prośba i (a) dziękowanie« [szyk 3 : 2] (3; 2): Proźbá z dzyękowániem zá wybáwienie s pośrodku nyeprzyacioł. LubPs E2 marg, I3v marg, Q2, aa6 marg, bb2 marg.

»modlitwa i prośba z dziękowaniém; prośba, modlitwa i dziękowanie« (2; 1): KrowObr B3; BibRadz Philipp 4/6; Nie troſzczćież ſię niocz: ále w káżdey modlitwie y prośbie z dźiękowánim [in omni oratione et obsecratione, cum gratiarum actione] niech żądánia wáſze będą v Bogá oznaymione. WujNT Philipp 4/6.

»śluby i dziękowanie« (1): Obiecuie vprzeymym ſercem dufáć Pánu ſamemu. Y oddáć mu ſluby/ y dźiękowánie. BibRadz Ps 116 arg.

»wdzięczność a dziękowanie« (1): myaſto ſpouyedzy [miała Maryja] wdzyącznoſcz a dzyąkouanye zlaſky bozey PatKaz III 137v.

»dziękowanie z wysławianiem (a. wysławieniem); dziękowanie i wysławianie« [szyk 4 : 2] (4; 2): Nadobne wyſławienie z dziękowánim zá ty cudá/ ktore pan możnye okázował LubPs X5 marg, N marg, Q3 marg, X5, ccv marg; O błogoſłáwiona Márya/ á ktoż tobie godnie może oddáćdźiękowánia y wyſławiánia? ktoraś oſobliwym twym onym zezwoleniem/ rátunku dodáłá świátu zágubionemu. LatHar 486.

»wyznanie i dziękowanie« (1): gdy komu otworzy [...] vſtá ku wyznániu y dzyękowániu iemu zá ty dobrodzyeyſtwá iego. RejPos [203].

2. praw. Kwitowanie, potwierdzanie odbioru należności (2): a tak przy tych slachetnych panow stal ſzyę kup myędzy Tomaſzyem tuchlynſkym, a myędzy Criſtopheff [!] dvrliſzyem [...] Gdze dzyękuię Tomaſz tuchlynſky supelny ſzaplaty Cristophowy dvrliſzowy paſzyerbowy swemu [...] Gdze przytym dzękowanyu bely slachetny Pánowyę Iako wdomu bartoſza swarky szoltiſza Koſczerſkego y przet wszytkemy przyſzyeſznyemy ZapKościer 1583/37; Iednę quártę od grzywny bráć dozwala práwo, y to z dziękowániém. SarnStat 696.

Cf DZIĘKA, DZIĘKOWAĆ

BZ