Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: EWANJELIJSKI

Następne hasło: EWANJELIK »

EWANJELIJUM (44) sb n

-ie- (31), -ge- (10), -ye- (3).

Oba e prawdopodobnie jasne (tak w ewanielija); a jasne.

Fleksja

	pl
N	ewanjelija
A	ewanjelija
I	ewanjelijåmi
L	ewanjelijåch
inne	sg indecl - ewanjelijum

sg indecl ewanjelijum (34). ◊ pl N ewanjelija (2). ◊ A ewanjelija (2). ◊ I ewanjelijåmi (1). ◊ L ewanjelijåch (5).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Dobra nowina, wiadomość; nauka Nowego Testamentu głoszona przez Chrystusa, apostołów i kościół katolicki (24)
- a. Nauka chrześcijanska głoszona przez niekatolickie wyznania chrześcijanskie (3)
2. Działalność i nauka Chrystusa spisana przez apostołów w 4 pierwszych księgach Nowego Testamentu lub w księgach zwanych ewangelidmi apokryficznymi (14)
- a. Wybrany ustęp z Ewangelii św. przypadający na określone święto kościelne, czytany w czasie Mszy św., perykopa (3)
3. Książka zawierająca cały tekst lub fragmenty Ewangelii albo cały Nowy Testament (6)

1. Dobra nowina, wiadomość; nauka Nowego Testamentu głoszona przez Chrystusa, apostołów i kościół katolicki [evangelium, Latine bonum nuntium – dobre, wesołe, a wdzieczne poselstwo a oznajmienie albo zjastowanie Mącz 109α; evangelium — wesołe zwiastowanie Calep, ewanjelija ‒ τὸ ε᾽υαγγέλιον proprie sonat bonum nuntium sic vulgo Evangelium dicitur historia de Christo Domino, cuius initium ducitur a nuntio caelesti Cn] (24): LAtá dwunaſtego pánowánia Tyberyuſá Ceſárzá/ był Ian poſłem przed Pánem każąc ná puſzcży Ewányelium BielKron 137; WujJud 78v, Mmv; Abowiem y ná on cżás ieſzcże zá Apoſtołow Pánſkich iuż byli fáłſzywi Prorocy/ ktorzy Ewángelium z náuką zakonną pomieſzawſzy/ obłędliwie náucżáli WujJudConf 80, 78v; CzechRozm 1, 94v, 186v, 191; CzechEp 174.

ewanjelijum kogo, czyje (7): iż też niektorych [Pan Bóg] przez Ewánielium ſyná ſwego/ od niecżyſtośći y ſplugáwienia [...] odłęcżáć racży. NiemObr 12, 8, 16, 21. Cf »ewanjelijum Chrystusowe«.

Zwrot:»ewanjelijum przepowiadać, opowiadac« [szyk zmienny] (3 : 1): CzechRozm 188v; Iż oni/ gdy pan od nich wźięty był do niebá/ y vśiadł po práwicy Bożey/ poſzedſzy przepowiedáli wſzędy Euangelium CzechEp 125; iáko ſam Pan Chriſtus o ſobie piſmo. Ezái. 61.1. przywodźił mowiąc: Duch páńſki ná demną dla tego mię pomázał/ ábym opowiedał Ewánielium vbogim etc. CzechEp 314, 208.

Wyrażenia: »nauka ewanjelijum« (1): Także y wſzyſtkich Apoſtołow náuká ná piſmie zoſtáwioná [...] názywána bywa náuką Ewángelium Kriſtuſowego. WujJudConf 80.

»ewanjelijum (Pana) Chrystusowe« (3): WujJudConf 80; A Ewánielium Chriſtuſowe ieſt tákie/ w ktorym ſie ſpráwiedliwość Boża pokázuie CzechRozm 94v; Może to komu być dźiwno/ dla cżego Ewánielium Páná Chriſſowe/ ktore pokoy duchowny y wiecżny ludźiom przynośi/ ná świećie zá ſobą tákie rozruchy y niepokoie ciągnie? NiemObr 9.

a. Nauka chrześcijanska głoszona przez niekatolickie wyznania chrześcijanskie (3):

Wyrażenie: »ewanjelijum Pana Chrystusowe, pańskie« (2 : 1): WujJudConf 86; to co ſie dźiáło/ zá onych pierwſzych cżáſow/ y dźiś ſię pokázuie/ gdy z łáſki przeyrzenia Boga Oycá náſzego/ Ewángelium Páná Chriſtuſowe obiáśniáć ſię pocżynáło NiemObr 4, 16.

2. Działalność i nauka Chrystusa spisana przez apostołów w 4 pierwszych księgach Nowego Testamentu lub w księgach zwanych ewangelidmi apokryficznymi (14): Iákie ſą one Ewánielia/ Iakobá/ Thomy/ Bártłomieiá/ Nykodema/ y inych. BudNT przedm b8; Rozdział śiodmy tego Ewánielium dziśieyſze kśięgi ták końcżą. BudNT Hh6v, przedm b7 [2 r.], przedm d3; CzechEp 129 [2 r.].

Tytuły: »ewanjelijum Johana św., ewanjelija Łukaszowe« (2 : 1): Owo ćię też niech nie obraża áni trwoży/ żem po Márku położył Ewánielium Iohaná ś. á po nim dopiro Lukaſzá. BudNT przedm d3, przedni C, Hh6v.

Wyrażenie: »ewanjelijum święte« (1): A wſzak wierzymy iż Ewan-ielia [!] święte Duchem Bożym ſą nápiſane. BudNT Hh4.

a. Wybrany ustęp z Ewangelii św. przypadający na określone święto kościelne, czytany w czasie Mszy św., perykopa (3): Ná ktorym ſynodzye [w Konstancyjej] ſam Ceſarz oblokſzy ſie w kápłáńſkie odzyenie/ ſpiewał Ewányelium: Exijt edictum á Ceſare Auguſto etc. BielKron 188, 188 marg, 283.

3. Książka zawierająca cały tekst lub fragmenty Ewangelii albo cały Nowy Testament (6): Ten gdy cżáſem Ewánielia cżytał/ bárzo ſię fráſował ná słowá Ebreyſkie/ Syrſkie/ Greckie/ Lácinſkie (ktore tłumácż Słowieńſki pozoſtáwił w przekłádzie ſwoiem) że iych nierozumiał. BudNT przedm b7; CzechEp 239.

Wyrażenia: »greckie ewanjelija« (1): One też słowá do Modlitwy páńſkiey przydáne/ Iż twoie ieſt kroleſtwo rć. we wſzech Greckich Ewánieliach ſą a Lácinſkie (mowię o ſtárych) tey przyſády prożne. BudNT przedm c4v.

»ewanjelija słowieńskie« (1): Przedſię ieſzcże wpiśmie Apoſtolſkiem/ to ieſt y wliśćiech y w Ewánieliach Słowieńſkich ná Moſkwie Drukowánych [...] ieſt wiele y omyłek y przyſad. BudNT przedm c6.

»święte ewanjelija« (1): przypomnię tu krociucżko co ſię zá moiey pámięći ná Podláſzu nad świętemi Ewánieliami od tákiego mędrcá zſtało. BudNT przedm b7.

Zestawienie: »ewanjelija przestołowe« = księga liturgiczna w kościele prawosławnym, spoczywająca stale na ołtarzu (npecmoл) zawierająca tekst czterech ewangelii (1): A ták wyſkrobawſzy one słowá w Ewánieliach przestołowych (iáko v nich zową) napiſał ſwey głowy słowá. BudNT przedm b7.

Cf EWANJELIJA, EWANJELIJON