[zaloguj się]
[pdf]

EWANJELIJA (2525) sb f

ewanjelija (2519), ewanjeleja (3), awenjelija (1), wanjelija (2); ewanjeleja BielŻywGlab; ewanjelija : ewanjeleja Leop (81 : 1), BielKron (13 : 1); ewanjelija : awenjelija BiałKat (14 : 1); ewanjelija : wanjelija SkarŻyw (97 : 2) [formy awenjelija i wanjelija mają znaczenie pejoratywne].

-ge- (1234), -ye- (761), -ie- (428), -gie- (24), -gye- (2); skróty: ew. (13), ewan. (23), ewang. (38), ewange. (2), ewangel. (4), ewaniel. (1), ewangeli. (1).

Oba e oraz pierwsze a jasne, końcowe a pochylone; w ewanjeleja trzecie e prawdopodobnie pochylone; w awenjelija pierwsze a jasne.

Fleksja
sg pl
N ewanjelijå ewanjelije
G ewanjelijéj, ewanjel(e)ji, ewanjelije ewanjelij, ewanjel(e)j
D ewanjelijéj, ewanjeliji
A ewanjeliją ewanjelije
I ewanjeliją
L ewanjelijéj, ewanjeliji ewanjelijåch

sg N ewanjelijå (848). ◊ G ewanjelijéj (778), ewanjel(e)ji (1) BielŻywGlab, ewanjelije (1) OpecŻyw: ~ -éj (22), -(e)j (756). ◊ D ewanjelijéj (70), ewanjeliji (2) BierRaj, SeklKat; ~ -éj (3), -(e)j(67). ◊ A ewanjeliją (381). ◊ I ewanjeliją (61). ◊ L ewanjelijéj (309), ewanjeliji (13); -i OpecŻyw (6), OpecŻywPrzedm; -éj :-i SeklKat (1 : 2), KromRozm I (8 : 1), KrowObr (8 : 3); -éj (5), -(e)j (304). ◊ pl N ewanjelije (28); -e SarnStat (1), -é MurzNT (2), -(e) (25). ◊ G ewanjelij (12), ewanjel(e)j (2); -ij TarDuch, KromRozm II, LatHar, WujjVT (7), SarnStat, -(e)j (1) BielKron; -ij : -(e)j Leop (1 : 1). ◊ A ewanjelije (8); -e (1), -(e) (7). ◊ L ewanjelijåch (11); -åch (8) KromRozm II (5), KromRozm III, BielKron, RejPos, -ach WujNT (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Dobra nowina, wiadomość; nauka Nowego Testamentu głoszona przez Chrystusa, apostołów i kościół katolicki; evangelium Vulg, PolAnt; τό ε᾽υαγγέλιον proprie sonat bonum nuntium sic vulgo Evangelium dicitur historia de Christo Domino, cuius initium ducitur a nuntio caelesti Cn [Evangelium, Latine bonum nuntium – dobre, wesołe, a wdzieczne poselstwo a oznajmienie albo zjastowanie Mącz 109a; evangelium – wesołe zwiastowanie Calep] (1108): TarDuch B6; łgać nie ſłuſza nam [...] wiedząc iż nam wſzelka łeż zapowiedziana przykazanim Ewangeleij BielŻywGlab nlb 11; WróbŻołt Q5, V6, Z6v, gg8, nn5, tt3v; SeklKat X2; KromRozm I H2v [2 r.], Iv [2 r.], Lv; MurzHist G3v, R4v [2 r.], S; MurzNT 43v, Mar 1/15; Toć yeſt Ewányelia ktorą Apoſtołowye y potomkowye ich [...] biſkupi y kápłani wſſyſtkyemu śwyátu y wſſem wyekom yákoby przez ręce podáli z pomocą Páńſką KromRozm II c; A nic inego nye yeſt tá to Ewányelia yedno dobre á zbáwyenne poſelſtwo od Bogá KromRozm II c3, c2, c2v [4 r.], c3, g2, n2v [4 r.], t2v [2 r.]; [Apostołowie] chcąc ewányelią ſwyát nápoić/ częſci ſwyátá myędzy ſobą rozdźyelili byli KromRozm III N7v, B7v marg, B8, E, F3, F5 (8); LubPs F2v marg, F4 marg, G4 [3 r.], G4v marg, L (11); Tu ſlyſzyſz/ co ieſt Ewánielia. Barzo krotki ortel/ ále wiele w ſobie zámyká/ s ktorego możeſz obátzyć iż Ewánielia nie inſzego nieieſt/ iedno moc Boża/ ku zbáwieniu/ wſzelkiemu wierzącemu KrowObr 43, B, 43 [2 r.], 45, 46, 48v (17); Leop Mar 1/15, Rom 10/16, 16/25, Gal 1 arg, Eph 3/6 (8); A wedle tey Ewánieliey przez zbáwićielá náſzego nam podáney/ tákże náuk Apoſtolſkich/ y Ceremoniy tákowych będźiem vżywáć BibRadz I *2v, *4, 436 marg, II 64v marg, AcZ 12 arg, 1. Cor 9/23 (14); OrzRozm B [3 r.]; wierzy ten Krol w Kryſtuſá y Ewángieliey/ wſzákże nie po Rzymſku. BielKron 462, 143, 157, 202 [2 r.], 203, 210 (10); GrzegRóżn J4v; OrzQuin N3v [2 r.], N4, S2v; SarnUzn G8; RejAp 87v, 120v [2 r.], 121 [2 r.], 168v, Ee (9); RejPos 118v, 128v, 214v, 302v [2 r.]; BiałKat 171, 178v; GrzegŚm 10, 56; Ewángelia wſzyſtká Kroleſtwem śie niebieſkim końcży: y dla niego bywa kazána. KuczbKat 385 marg, 10, 210, 285, 290, 305 (8); Widzęć ia iż iednáż Ewányelia ieſt/ ále ią roznie wykłádáią/ á ták niewiem komu wierzyć. RejZwierc 259, 259, Bbb2; Náoſtátek ieſli Trádycye odrzucaćie/ tedy y Ewángelią vtráćićie: ábowiem ni ſkąd inąd iedno z Trádyciey á z podánia Kośćielnego wiedźieć możećie że to á nie inſze ieſt práwe ſłowo Boże. WujJud 43v; ále rewokuiąc Berengáryus ſwoie odſzcżepieńſtwo/ ták wierzy y wyznawa iáko y Papież Nicolaus/ y święte Concilium świádectwy z Ewángeliey y z Apoſtolſkiey náuki iemu deklárowáli y podáli WujJud 171, 28, 43v marg, 62, 68v [2 r.], 79v (38); WujJudConf 78, 79, 232; RejPosRozpr b4 [2 r.]; RejPosWstaw [1433]; A rozność tá nie tylko ieſt miedzy zakonem á Ewánielią/ ále też miedzy ſámym Chriſtuſem y Moyżeſzem. CzechRozm 94v; Cokolwiek ſie z zakonu z Pſálmow y Prorokow z Ewánielią zgodzi/ to wſzyſtko wiernym ſłuży/ y vżywáć togo máią. CzechRozm 96, 82v [2 r.], 83 [2 r.], 83v, 91, 93 (41); Coż to tedy zá wolność będźie/ ktora ieſt [...] y przećiwko Ewánieliey? ModrzBaz 141; áby Piotr ś. ná wzor P. Iezuſá (ktory tylo żydom kazał/ ktorym pierwey Ewánielia poſłaná ieſt) od żydow nie odchodził SkarJedn 95, 45, 95, 111, 342; A gdy Apoſtołowie roznośić mieli Ewánielią y zbáwienie świátu wſzytkiemu: Philippowi świętemu doſtáłá ſię Azya y ziemiá Tátárſka SkarŻyw 385, 40, 71, 114, 180, 364 [4 r.] (12); [Chrystus] kazał Ewánielią przepowiedáć/ nie morduiąc/ áni prześláduiąc tych ktorzy Ewánieliey nie byli poſłuſzni/ ále ſię od nich odłęcżyć. CzechEp 336, *2, 14, 32, 79, 306 (8); nie do dźieći bowiem Chriſtus Pan z Ewánielią poſłał vcżnie ſwoie: ále do tákowych/ ktorzyby mogąc ſłucháć/ wierzyć/ y poſłuſzni być mogli. NiemObr 146, 5, 12, 14, 16, 35 (16); ReszPrz 23, 48 [2 r.], 49, 55 [2 r.], 57 (11); ReszHoz 123, 124; iuż ſię tu ludźi rozmáitych przeminęło [...] ktorzy [...] áni inſzey Ewángeliiey znáią/ okrom tey/ ktorą im ś. Piotr y ś. Páweł Apoſtołowie Boży opowiádáli ReszList 189, 154; ArtKanc E13v, K, L3; y dwoie cudá w pięćiorgu y śiedmiorgu chlebá/ dla tey wiáry vtwierdzenia w Ewángeliey vcżyniono. LatHar 188, 90, 127; Przez Ewángelią nie rozumiey tylko piſmá czterzech Ewángeliſtow: ále wſzytkie piſmá Apoſtolſkie/y cokolwiek iedno Pan Chriſtus wowił [!] ábo czego vczył. WujNT 155; A temu ktory może was vtwierdźić/ według Ewángeliey moiey y przepowiedánia Ieſu Chriſtuſowego WujNT Rom 16/25, s. 40, 63, 103 [2 r.], Mar 8/35, s. 155 [3 r.] (66); Vtwierdzćie Confederácią y Proces iey: odwoływáiąc ſie też w tym ná Bogá/ y Ewángelią iego. PowodPr 43, 22, 23, 43, 49, 66; o czym y pierwſzy káznodźieiá Ewángeliey Ian Krzćićiel ludźie vpewniał SkarKaz 1b, 83a, 122b, 240a [3 r.], 241b, 311a (17); SkarKazSej 665b, 686b.

ewanjelija kogo, czyja (83): Ktora ieſt wedle chwalebney Ewánieliey błogoſłáwionego Bogá/ ktora mnie ieſt zwierzoná. BibRadz 1.Tim 1/11, I*2v; WujNT Rom 1/9, 1.Tim 1/11. Cf »ewanjelija Boża«, »ewanjelija Chrystusowa«, »ewanjelija pańska«, »ewanjelija Rzymskiej Konfesyjej«.

ewanjelija czego [= o czym] (21): idzcie/ po wſzyſtkim ſwiecie/ powiedaicie ewángelią łaſki moiei wſzyſtkim lvdziam [Vulg Mar 16/15] SeklWyzn d3; LubPs Bv; Leop 1.Tim 1/11; RejAp 136; WujJud 87v; CzechRozm A6v; CzechEp 381; NiemObr 84; WujNT Act 20/24, Eph 6/15, 1/13, 2.Cor 4/4; SkarKaz 637a. Cf »ewanjelija krolestwa«.

ewanjelija o kim (1): A iżby vporem/ przeſládowániem/ á okrucieńſtwem ſwym/ mogli záwſciągnąć od opowiedánia prawdziwey Ewányeliey o Pánie Kriſtuſie/ ony wierne káznodzieie RejPos 21v.

W porównaniach (3): machometh w ſwych kſyągach ktore przeſzwal alchoran kthore v turkow ſą yako Ewanyelya tak mouy PatKaz I 10; BiałKat 326; WujJud 158.

W charakterystycznych połączeniach: ewanjeliją objawiać (2), oznajmować (2), zanieść, zwiastować; ewanjelijej objawienie (3), szafowanie; ewanjelija uczy (5).

Zwroty: »kazać ewanjeliją; kazanie ewanjelijej« =praedicare Vulg [szyk zmienny] (14; 11): Ián Ewanjelista/ bo Ewanielią nápirwey kázál. OpecŻyw 48, 173 [2 r.]; WróbŻołt Q3; KromRozm II x2v; KromRozm III Ev, N3v; KrowObr 43, l09v; Leop *2v, Eph 3 arg; KuczbKat 385; WujJud 87v; Pierwſze kazánie Ewánieliey niſzli piſanie. SkarŻyw 363 marg, A4, 310, 407, 435, 517 (9); ArtKanc G16v; WujNT Mar 16/15; SkarKazSej 687a.

»powiadać (a. powiedać, powiedzieć, opowiadać itp.) ewanjeliją; powiadanie itp. ewanjelijej« = evangelizare, praedicare Vulg [szyk zmienny] (114; 70): TarDuch B2v; SeklWyzn d3; MurzHist L4v; MurzNT Matth 24/14, 26/13, Mar 1/14; KromRozm II b3, c, c2v, v4v; KromRozm III D2; LubPs A2, Dv, D4v, F2v marg, L (11); Nie rzekł im [Chrystus]. Idąc po wſzyſtkim ſwiećie/ przepowiedayćie/ vſtáwy/ Reguły/ Dekretały/ y inſze ludzkie wymyſly/ ále Ewánielią. KrowObr 43, C4v, 4, llv, 20, 43, 44v (14); Leop *2v, Mar 1/14, 14/9, Luc 4/18, Gal 1/8 (9); y w wielu miaſteczkách Sámárytháńſkich Ewánielią opowiedáli. BibRadz Act 8/25, I 303v, II 64v marg, Act 8/40, Gal 4/13, l.Thess 2/2 (9); BielKron 233v; RejAp 16v, 77, 120; idźcieſz po wſzytkiemu ſwiáthu roſpowiedáiącz Ewányelią/ to ieſt to nowe/ zyáwienie miłoſierdzia Bogá oycá niebieſkiego/ y to nowe á wdzięcżne poſelſtwo/ ktorem ia wſzemu ſwiátu przynioſł od niego. RejPos 118v, 21v, 136v, 206v, 234v, 261v (11); BiałKat 166, 258v; Bo tu Páweł S. nie niemowi o klucżách/ álbo mocy odpuſzeżánia grzechow/ iedno tylko o kazániu y przepowiádániu Ewángeliey WujJud 88, 220 [2 r.], 245v [5 r.], Mm8v; WujJudConf 49v, 188, 245v; Idźcie po wſzytkim ſwiecie/ á przepowiádaycie Ewányelią káżdemu ſtworzeniu [Vulg Mar 16/15]. RejPosRozpr c2, cv, c2, c3 [2 r.]; RejPosWstaw [1433]; CzechRozm 97, 187v, 188v, 257v, **2v, **4; SkarŻyw 231, 536; CzechEp 116, 208, 217, 331, 336; NiemObr 38 [3 r.], 39 [2 r.], 65, 86, 90 (10); tákże zdrożnie Ewángeliją powiádano/ zdrożnie wierzono/ fałſzywie chrzcżono ReszPrz 98; LatHar 330, 689; WujNT 13, 40, 103 [2 r.], Matth 4/23, 9/35 (69); PowodPr 38; SkarKaz 240a.

»ewanjeliją (nie) przyjąć (a. przyjmować)« = evangelizari Vulg [szyk zmienny] (9): MurzNT Luc 7/22; KrowObr 223; Ieſliże Króleſtwo Polſkié z Królem ſwym Ewányeliéy ieſzcze nieprzyięło/ tedy Bogá nie zna OrzQuin N4; RejPos 11; Może y Pogánin przyiąć álbo nieprzyiąć Ewángelią/ y nátchnienie Duchá świętego WujJud 66; RejPosWstaw [1434]; NiemObr 114; Iż ślepi widzą/ chromi chodzą/ [...] vbodzy Ewángelią przyimuią WujNT Luc 7/22, Matth 11/5.

»ewanjeliją rozgłaszać (a. rozgłosić); rozgłaszanie (a. (roz)głoszenie) ewanjelijej« [szyk zmienny] (4; 5) : Piotr z Páwłem miáł zmowę/ áby on tylo żydom á Páweł pogánom Ewánielią rozgłaſzał. SkarJedn 95; NiemObr 8; BOże/ ktoryś błogoſłáwionego Márká Ewángeliſtę twego/ łáſką rozgłaſzánia Ewángeliey twoiey wſławił LatHar 429, 571, 704; PowodPr 4; SkarKaz 240a [2 r.], 241b.

»roznosić (a. roznieść) ewanjeliją; rozniesienie ewanjelijej« [szyk zmienny] (4; 1): bo oni po świećie roſproſzeni roznieśli Ewánielią po rozmáitych kroleſtwách SkarŻyw 536, 517, 536; ReszList 182; po rozgłoſzeniu/ y roznieśieniu Ewángeliey po świećie vſtáło báłwochwálſtwo WujNT 479.

»ewanjeliją rozsiewać (a. rozsiać); rozsiewanie ewanjelijej« [szyk zmienny] (4; 3): BielKron 144v; Krol Gránátſki Máchomá [...] piſał liſt do niego/ proſząc áby do iego páńſtwá przyſzedł/ á Ewánielią wolnie ludu iego rozśiewał. SkarŻyw 310, 113, 362 [2 r.]; Apoſtołom w rozśiewániu Ewángeliey pomagał P. Bog SkarKaz 241b; SkarKazSej 679b.

»rozszyrzyć (a. rozszyrzać) ewanjeliją; ewanjelija rozszyrza się; rozszyrzenie ewanjelijej« [szyk zmienny] (4; 2; 2): Rozſzyrzenie Ewányeliej przez Apoſtoły ſwyęte/ y przez wierne káznodzyeie. LubPs E3 marg, E2V marg; RejAp 63, 135; RejPos 259v [2 r.], 260v; ſnadź z zrządzenia Boſkiego/ áby ſie ták Ewángelia tym więcey rozſzerzyłá WujJud 128v.

»ewanjelijej uczyć (a. nauczać)« = evangelium praedicare Vulg [szyk zmienny] (24): WróbŻołt Vv; SeklKat L3v, Z3; By też Anioł zniebá ſtąpił/ y inſzey Ewánieliey vtzył/ ma to być przeklęſtwo [Vulg Gal 1/8] KrowObr 85v, C4v, 75v, 87, 89v, 93 (8); WujJudConf 151; iż też Ewánielia ktorey on náucżał/ y náucżáć roſkazał/ ieſt ſłowem Bożym? CzechRozm 186v, 257, 257v [2 r.], 267, *3; NiemObr 18; ArtKanc G14, G16v; Ewángelia vczy y wierzyć y czynić. WujNT 431 marg, 126, 1.Cor 9/18.

Wyrażenia: »ewanjelija Boża« =evangelium Dei Vulg (11): coſz zá koniec będzie tych kthorzy nie wierzą Ewángieliey Bożey? Leop 1.Petr 4/17; BibRadz 1.Thess 2/2, 8, 9; WujNT Rom 1/1, 15/16, 2.Cor 11/7, 1.Thess 2/2, 8, 9, 1.Petr 4/17.

»ewanjelija (Pana) Chrystusowa (a. Krystusowa); Krystusa Syna Bożego (a. Pana Zbawiciela naszego); Pana naszego Jezusa Chrystusa; Jezusa Krystusa; Chrysta Pana« = evangelium Christi, evangelium Domini nostri Iesu Christi Vulg [szyk 61 : 1] (55; 2; 2; 2; 1): KromRozm II c2; Opowyedánye Ewányeliey Kriſtuſá Páná zbáwicielá náſzego. LubPs Lv marg; KrowObr 55v, 161v; Leop Gal 1/7; BibRadz I*2; BielKron 266v; BiałKat 56; GrzegŚm 29, 46, 48, 58; WujJud B5v, 78v, 79v‒81 żp; WujJudConf 88v, 151, 156; Nic mię nie wſtyd Ewányeliey Iezuſá Kryſtuſá/ gdyż ieſt mocą Bożą ku zbáwieniu káżdemu wierzącemu. RejPosRozpr c4, c2; Rozność zakonu Moyżeſzowego á Ewánieliey Chriſtuſowey. CzechRozm **4v, A7, 93, 93v, 94v [4 r.], 252 (12); SkarŻyw 364; CzechEp 116, 153, 168, 169, 336; NiemObr 18, 114; CEcylia Pánná wielebna/ záwżdy Ewángelią Chryſtá Páná w ſercu ſwoim nośiłá LatHar 467; Rozgłaſzáiąc wſzędy Ewángelią Páná Chriſtuſowę. WujNT 571, 431, 444, 521, Rom 1/16, 15/29 (20); SkarKaz 83a.

»głos ewanjelijej« (4): WujJudConf 156, 220; á głoſu Bożego/ głoſu pokoiu y Euángeliey/ y miłośći Chryſtuſowey vſłuchayćie. SkarJedn 366; ArtKanc L3v.

»jasność ewanjelijej« (1): Iáſność tedy Ewánieliey ś. prawdźiwie świeći w ſercách wſzytkich wierzących NiemObr 84.

»ewanjelija krolestwa (Bożego)« =evangelium regni Dei Vulg (8): przyſzedł Ieſus do Gálileiéi/ przepowiedaiąc Euangelją kroleſtwa Bożego MurzNT Mar 1/14, Matth 24/14; KromRozm III Ev; Leop Mar 1/14; Y obchodźił Ieſus wſzytkę Gálileą/ náuczáiąc w bożnicách ich/ y przepowiádáiąc Ewángelią kroleſtwá WujNT Matth 4/23, Matth 9/35, 24/14, Mar 1/14.

»nauka ewanjelijej« (37): WróbŻołt H3v, V8, Z4, tt2; Szczyra á zdrowa náuká Ewányeliey/ á práwe vżywánye ſwyątoſći. KromRozm III B7v, Cv, C2, C2v, E7v, E8v (9); LubPs C2v, V2v, aa4v, bbv marg; KrowObr 48v [3 r.], 71, 78, 119, 126v, Tt2v; BibRadz II 120v marg; BielKron 198; WujJudConf 22; RejPosRozpr b4v; RejPos [1433]v; SkarŻyw 462; CzechEp 130; WujNT [482], 476 marg, 671 marg; SkarKaz 83a, 241 marg.

»nowina ewanjelijej« (l): A tać ſprawiedliwość ieſt naweſelſzé poſelſtwo a nowina Ewangeljiéi S. MurzNT 3v.

»owoc ewanjelijej« (1): Tym ie nápomina áby czekáli áż ſię okaże owoc Ewánieliiey. BibRadz II 9v marg.

»ewanjelija pańska« (5): tedy thu ſłyſzymy iż Ewányelia Páńſka ieſt wiecżna RejAp 119v, 165v; RejPos 259v, 262v; LatHar 75.

»poselstwo ewanjelijej« (3): MurzNT 3v; vmárli wſtawáią/ á vbodzy weſołe poſelſthwo Ewányeliey prziymuią [pauperes evangelizantur Vulg Matth 11/5] RejPos 8, 1.

»prawda ewanjelijej« = veritas evangelii Vulg [szyk 35 : 1] (36): SeklKat M2v; LubPs Bv, E2v [2 r.], Gv, N2v [2 r.], P4v marg (19); KrowObr 99 v; RejAp 165; RejPos 1, 8, 260; KuczbKat 285; WujJud 117; RejPosRozpr c3; Obacżyſz wáſzá Kx. M. iż prawdá Ewánieliey y náuká bogonoſnych oycow S. przy nas ieſt SkarJedn A5v, 82, 224, 276; SkarŻyw 147; WujNT Gal 2/5, 14, Col 1/5.

»prawdziwa, prawa ewanjelija« (12 : 4) A tać ſprawiedliwość ieſt naweſelſzé poſelſtwo a nowina Ewangeljiéi S. i prawá Ewangeljá/ Do któréi nás wołá wſzyſtko piſmo S. MurzNT 3v; RejPos 21v [2 r.]; GrzegŚm 58; RejPos c4; ReszPrz 11, 72; WujNT 652; Prawdźiwa Ewángelia/ iednáka záwżdy y zgodna ná káżdym mieyſcu y zá morzem y w Indyách záwżdy iedná/ iáko prawdá iedná ieſt. SkarKaz 241b, 240a, b, 241b [3 r.], 242a, 0ooob.

»ewanjelija Rzymskiej Konfesyjej« (1): Tá tedy Ewángelia/ nie Augſpurſkiey ále Rzymſkiey Confeſſyey/ przepowiedána ieſt po wſzytkiemu świátu WujNT 103.

»słowo ewanjelijej« = verbum evangelii Vulg [szyk 27 : 1] (28): LubPs cv, G4, P4, R3v, T2v (8); á wſzakoſz nietzytánie ſlow Ewánieliey nas zbawia [...] Tylko ſam Kryſtus KrowObr 161v, 97v, 161v; BiałKat 258v, 298v; GrzegŚm 33, 48, 52; RejPosWstaw [1433]; SkarJedn 63, 74, 218, 303; Tákie y inne Ewánieliey S. ſłowá/ gdy chodząc po wśiách y miaſtách rozśiewał SkarŻyw 356; CzechEp 35; ReszList 154; ArtKanc L3; Ktorzy od Páwłá ś. przyiąwſzy ſłowo Ewángeliey/ ſtátecznie ie záchowáli WujNT 681, 440, Act 15/7.

»stara ewanjelija« [szyk 4 : 1] (5): y wolę ábyśćie mię od téy ſtáréy Ewányeliéy/ Krześćijáninem zwáli/ á niżli od onéy nowéy/ Ewányelikiem. OrzQuin B3v, B3y; WujJud 81 [2 r.]; SkarKazSej 682a.

»stroż ewanjelijej« (1): áni Ewángelija/ áni ſtroż Ewángelijey kápłan/ od Páná Chryſtuſowych cżáſow nigdy nie vſtał. ReszPrz 102.

»światłość ewanjelijej« = illuminatio evangelii Vulg [szyk 9 : 1] (10): WujJud 2v, 117; á zápal w wielu ludźi ſercách świátło Ewángeliey twoiey y prawdźiwą chwałę WujJudConf 243; gdzie náprzod Alexándryey/ Pentápolu/ Libiey [...] świátłość Ewánieliey wnioſł: y wiele duſz ludzkich pozyſkował. SkarŻyw 362; NiemObr 84 [4 r.]; WujNT 2.Cor 4/4; SkarKazSej 703a.

»ewanjelija święta« [szyk 157 : 23] (180): WróbŻołt H3, H3v, Vv, Z4, aa5v; SeklWyzn f4; SeklKat M2v; Chwitayacz ſię zynad Pjſmą Dawno ym s pamieczi wyſla Ich Swjęta Euangelia Pilny yey tez yako y yą Radſey by rady ná byli Aby ſię ſnych wylámili RejKup x5; MurzHist F2, L, L4v, P3v, S2v; MurzNT 3v, 58v, 178v marg; POważne á zacne prorocthwo o obiáwieniu prawdy Ewányeliey ſwyętey LubPs N2v, A2, Bv, Cv, C2v, E2v [2 r.] (33); Przeſto teſz S. Páweł Ewanielią Swiętą zowie/ przepowiedánie łáſki y mowá poiednánia z Bogiem. KrowObr 44, A4v, Bv, C4v, 4, 44v [2 r.] (34); BibRadz I *2v, II 77 marg; OrzRozm D4v, M3v; BielKron 3 [3 r.], 144v, 198, 203v; Y co inégo Nowy Zakón ieſt/ iedno nie Ewányelia święta/ ná pięćioch ránách Páná Kryſtuſowych zbudowána? OrzQuin N2; Prot Cv; Oto ſłuchay/ iż ſwiádectwo iego [Jezusa]/to ieſt Ewányelia ſwięta iego/ náuká/ wola/ y ſwięte poſtánowienie iego ma być v nas ták mocne RejAp 169, 87v, 165; RejPos 1 [2 r.], 8, 11, 12, 119 (17); KuczbKat 245, 290, 385; RejZwierc 258v; WujJud 2v; ábyſmy wedle Apoſtolſkiego podánia y náuki Ewángeliey ś. iedno Boſtwo/ Oycá y Syna y Duchá świętego w iednym á rownym Mágeſtaćie wyznawáli WujJud 22, 219v, 220; RejPosRozpr b4v, c [2 r.] c3; RejPosWstaw [1433], [1433]v, [1434]; SkarJedn A*, 74, 82, 218, 224 (10); SkarŻyw 80, 113, 147, 231, 297 (11); CzechEp 130, 340; NiemObr 65, 83, 84; ReszPrz 44, 55, 154; ReszList 182; ArtKanc G16v [2 r.], L3, L3v; LatHar 132, 199; WujNT 11, 440, 463, 522, 666 (9); SkarKaz 83a, 276a; ktorego [Boga naszego] nam świátłość ś. Ewángeliey y z niebá obiáwiona wiárá Chrześćijáńſka przynioſłá. SkarKazSej 703a, 682a, 703b.

»tajemnica ewanjelijej« = mysterium evangelii Vulg (4) : Iezu ktorys Ianowi ku ſlodkiemu odpocżywaniu ſwięte pierſi dał, z ktorich wypływanie thaiemnicz Ewangieliy pocżerpnął. TarDuch B8v; LubPs Z3; Ná thę rękę Bożą pátrzáli záwſze y patrzą wierni/ w ktorey wſzytko to było co śię okazáło: Kryſtus Pan náſz naprzod/ táiemnicá Ewángeliey y powołánie Pogánow y ine rzecży. GrzegŚm 45; WujNT Eph 6/19.

»wiara ewanjelijej« (1): Gárdźili wiárą y náuką Ewángeliey świętey Zydowie SkarKaz 83a.

»zakon ewanjelijej (świętej)« (3): WróbŻołt ee3, pp7; A iż w Zakonie Ewángeliey świętey/ tęż rozność Kápłáńſtwá możemy obácżác KuczbKat 245.

Szeregi: »Bog i ewanjelija« (1): Nie może tedy wedle Bogá y Ewánieliey ſzkodźić żadnemu rzemięſło/ gdy ie y vmie y onego gdy trzebá vżywa. CzechEp 64.

»Chrystus i ewanjelija« (13): To wiem iż trzebá [...] vwierzyć cále Chriſtuſowi/ y Ewánieliey CzechRozm 259, A, 95v, 102v, 186v [2 r.], *v; SkarŻyw 59, 92, 150, 517; CzechEp 33; A toć ieſt duſzę kłáść dla Chriſtuſá y dla Ewángeliey. WujNT 155.

»ewanjelija i kościoł« [szyk 2 : 1] (3): WujNT 696 [2 r.]; Niewierni [...] płákáć y nárzekáć będą/ iż nie vwierzyli Ewángeliey y kośćiołowi SkarKaz 5b.

»ewanjelija to jest krześćijanstwo« (1): Dwá tyſiącá lat Z Ewangelią to ieſt S Krześćiáńſtwem BielKron A6v.

»ewanjelija a (i, albo, to jest) nauka (Krystusowa (a. Chrystusowa), o prawdzie Chrystusowej)« [szyk 8 : 3] (11): SeklKat M2v; KromRozm I E3v; A z kąd że tá vſtáwá? z Ewányeliey/ álbo náuki Kryſtuſowey? KromRozm II g2, k3, 14; KromRozm III B8v; Iż tá ſwiátłość prawdy/ á náuki/ á Ewányeliey s. ieſt iákaś dziwna moc ku zbáwieniu cżłowiekowi nędznemu RejPos 338, 259v, 260v; SkarJedn 11; OBácż iáko Ewánielia y náuká o práwdzie Chryſtuſa Páná náſzego [...] vſty y kazánim ſię Apoſtolſkim po świećie wſzytkim ſzerzyłá SkarŻyw 363.

»ewanjelija, (i) dobra (a. wesoła) nowina« [szyk 2 : 1] (3): Toć ieſt twoiá Ewángelia y dobra nowiná/ Kolędá/ y Nowe láto twoie/ Narodzie nieſzcżeſnego ládámá SkarŻyw 1, 1; ArtKanc G16v.

»(ani) ewanjelija i (a, ani) obietnice Boże« (4): MurzHist P3v; nye yeſteś vczeſtnikyem ewányeliey á obyetnic bożych. KromRozm III F3v, F3v; KrowObr 157v.

»ewanjelija, (a, to jest) dobre (a. nowe) poselstwo (miłości)« [szyk 5 : 1] (6): KrowObr 44; oświećił go Pan Bog rozumem przez dobre poſelſtwo/ to ieſt Ewányelią BielKron 143, 3; Otho nieboracżku cieſz ſie tym/ iżem ia iuż przyſzedł vzdrowić ſlepotę y chromotę twoię/ á iżemći przyſzedł s tą Ewányelią á s tym nowym poſelſtwem RejPos 10, 305v; Thákże Ewánielia poſelſtwo miłośći/ oznáymuie [Pan] národom ku wielkiey rádośći ArtKanc N15.

»ewanjelija to jest to mocne (a. nowe) postanowienie moje (a. jego) [ =Chrystusa]« (2): áby nic inſzego nie powiedáli/ áni więcey przycżyniáli iedno Ewányelią ſwiętą/ to ieſt/ to mocne á iuż práwie vgruntowáne poſtánowienie iego. RejPos 291v, 302v.

»ewanjelija i prawda (Boża a. Chrystusowa) [szyk 3 : 1]« (4): KrowObr 146; RejPos 259v; WujJud A6; To ſą ſłowá Ewánieliey y prawdy Chryſtuſowey SkarJedn 63.

»reguła to jest ewanjelija święta« (1): ktorą [regułę] Kryſtus Syn Boży z niebá przynioſl. Wkthorey Regule/ to ieſt/ Ewánieliey ſwiętey/ ieſt doſkonále opiſána náuká KrowObr 138.

»ewanjelija a (albo, i, to jest) słowo (Boże)« [szyk 12 : 3] (15): KromRozm I M; Gdźyeſz tey Ewányeliey álbo ſlowá bożego ſſukáć mamy? yedno w piſmye S. KromRozm II c3, a3v, f4, n2v; KromRozm III B7v, B8, Cv, F4, F4v, F5; RejPos 302v; My ácż wyznawamy/ że Ewángelia álbo ſłowo Boże nietylko ſie w Piſmie/ ále też y w Trádycyach álbo Podániu Apoſtolſkim zámyka WujJud 29; Dwie żywe żenie mieć á rozwody węzłá małżeńſkiego cżynić/ to ieſt przećiw Ewánieliey/ y iáſnemu ſłowu Bożemu. SkarJedn 240, 78.

»Nowy Testament, (i) ewanjelija« (2); tákże y Teſtament nowy Ewánielią Páná Kryſtnſowę/ na Polſką mowę dawſzy przełożyć/ do cżego Pan Bog podpomoc á poſzcżęśćić mi w tey ſpráwie racżył BibRadz I *2; CzechRozm 82v. 5

»ewanjelija i wiara« [szyk 1 : 1] (2): A záś moc Ewángeliey y wiáry zowie duchem wolnośći y przyſpoſobienia. GrzegŚm 56; CzechRozm 188v.

»nauka ewanjelijej abo wiara chrześcijańska« (1): Drogą Pánską zowie nánkę Ewángeliey, ábo wiárę Chrześćiánską. WujNT 476 marg.

»ewanjelija i wyznanie Krystusowe« (1): Muśi ſye záburzyć gdźye yeſt ewángelia y wyznánye Kryſtuſowe. KromRozm I Dv.

»ewanjelija i (a. albo) (nowy) zakon (boży a. chrześcijański)« [szyk 2 : 2] (4): KromRozm I H2v; A gdyż tákyeż yeſt ſlowo boże [Stary Zakon]/yáko Ewányelia álbo zakon náſz krzeſciyáńſki KromRozm II n2v; SkarKaz 310b; áby Chrześćijánom wolno było wſzędźie kośćioły budowáć/ y wolno zakon Boży y Ewángelią rozśiewáć SkarKazSej 679b.

»ewanjelija święta to jest nowe zwiastowanie« (1): ſrodze im to przykázuiąc/ áby idąc po ſwiátu nic inego nie powiádáli/ iedno Ewányelią ſwiętą/ tho ieſt/ tho nowe zwiáſtowánie iego/ á nowe á wdzyęcżne poſelſtwo RejPos A6.

W przen (22): SeklKat L3v; Abowiem dla thegoć y vmárłym Ewángielią przepowiádano/ áby byli ſądzeni wedłng ludzi w ćiele/ a żeby żyli podług Bogá w Duchu. Leop 1. Petr 4/6; Tákżeć też y Pan (Iezus) poſtánowił/ áby przepowiadácże Ewángeliey/ żyli z Ewángelie. [Vulg 1.Cor 9/14] LatHar 127 [przekład tego samego tekstu: SeklKat L3v, WujNT, PowodPr 22]; WujNT 1.Cor 9/14, 1 Petr 4/6; PowodPr 22.
Zwroty: »służyć w ewanjelijej« (1): iż iáko ſyn oycu/ [Tymoteusz] zemną ſłużył w Ewángeliey [mecum servivit in evangelio]. WujNT Philipp 2/22.

»trzymać z ewanjeliją« (1): Trzymáłemci iá teſz z Euangelją/ chciáłemci ią wyznawać i inſzych iéi nauczac MurzHist H3v.

»w ewanjelijej walczyć« (1): pomagay tym ktore w Ewánieliey ſpołu ze mną walczyły [qui in evangelio simul certarunt mihi] BibRadz Philipp 4/3.

»wziąć ewanjeliją« (1): Páweł S. nie od człowieká/ ále od ſámego Chriſtuſá wziął był Ewángelią WujNT 487.

Wyrażenia: »klucze ewanjelijej« (1): (Pan Piotra św. posłał] iáko Hetmáná woyſká ſwego: ktory napierwſzy w Rzymie/ klucżmi Ewánieliey ſwoiey wrotá kroleſtwá niebieſkiego otworzył SkarŻyw 361.

»mleko ewanjelijej« (1): á tę ſtárą Mátkę ſwoię [Kościół rzymski]/ v ktorey mleko Ewánieliey S. zſali/ vcżćili. SkarJedn 326.

»perły ewanjelijej« (1): (Bo do onego cżáfu żaden nieśmiał Grekom to ieſt pogáńſtwu pereł Ewánieliey wieprzom/ y chlebá ſynowſkiego pſom miotáć) [Vulg Matth 7/6] SkarŻyw 536.

»sieć ewanjelijej« (1): wielkość ludzi w tey lieći Ewányeliey ſwiętey ieſt zágárniona Pánu temu RejPos 277v.

»zarze ewanjelijej świętej« (1): iáko ná ſkońcżeniu zakonu miał ten Pan vmrzeć/ gdy ſie zarze Ewányeliey ſwiętey rozſwitáć miáły. LubPs F.

»żniwo świętej ewanjelijej« (1): y wierną á mądrą pracą/ wiele dnſz Pánu ná żniwie S. Ewánieliey pozyſkował. SkarŻyw 462.

»żywa ewanjelija« (5): Zywą Ewángeliią ná tych maſz przykładziech/ ktorać zá piſmo święte ſtánie. SkarŻyw A4 marg; ále ktore ieſt słowo Boże á ktore nie ieſt: ktore z ludzi piſmo ieſt/ á ktore z Bogá [...] to podległo rozſądkowi kośćielnemu y żywey Ewánieliey: to ieſt vrzędnikom kośćielnym/ á zwłaſzcżá Piotrowi SkarŻyw 364, A4, A4v, 16.

Szereg: »ewanjelija i nauka« (1): Otoſz maſz Ewángelią y náukę tego Vrbaná Papieżá rzymſkiego. KrowObr 68v.
Przen (7):
a) Chrześcijaństwo (6): Tho mowi iż ſię nie mamy dziwowáć ieſli pierwſze pocżątki Ewánieliey ſą máłe. BibRadz II 9v marg.
Zwrot: »do ewanjelijej przyjść« (1): Dziwna rzecz/ iáko ten ktory karániem ćieleſnym do Ewángeliey przyſzedł z przymuſzenia/ więcey niżli oni wfzyścy ktorzy ſámym ſłowem powołáni byli/ w Ewángeliey prácował. WujNT 434.
Szereg: »ewanjelija i kościoł« (1): ták też nie poftánowił w Ewánieliey y w kośćiele ſwoim żadnych krolow áni pánow świeckich zá vrzędniki/ iedno tylo Apoſtoły y mnieyſze kápłany SkarJedn 203.
Wyrażenie przyimkowe: »pod ewanjeliją« (3): ktory onego Bogá Iednego (nie inſzego pod zakonem przez Moiżefzá/ á inſzego przez Kryftnſá pod Ewánielią obiáwionego) zowie Oycá Páná lezuſowego GrzegRóżn H3v; CzechRozm 96; Bo iáko ſię trudno práwem y ſtátutem Polſkim/ pod Ceſárzem bronić [...] także trudno y niepodobno Moiżeſzowſkimi/ pod Chriftuſem y Ewanielią. CzechEp 33.
b) Islam (1):
Wyrażenie: »turecka wanielija« (1): Tym [twierdzeniem, jakoby i dusza z ciałem umierać miala, heretycy] záwiązáli gorſzą niżli Turecką Wányelią ábo rácżey pogáńſtwo ſwoie niezbożnicy/ ktorzy wzłem ſmnieniu ſwem inż inſzey poćiechy nienáyduią. SkarŻyw A4.
a. Nauka chrześcijańska głoszona przez różnego rodzaju niekatolickie wyznania chrześcijańskie (82): Tá Ewángelia z gruntu niſſczy papyeſtwo y wſſyſtkye concilia. KromRozm I H4v; á tu ſie pocżęło thowárzyſtwo oſwiácżone [!] Luterow ktore zowiemy proteſtántes/ iż ſie przed Senatem oſwiádcżyli Ewángeliey nieodſtępowáć/ á nie iedno w Niemcech/ ále y po inyeh kráinach. BielKron 206, 218v, 219v marg, 223; OrzQuin B3; WujJud 17v.

Z zaimkiem dzierżawczym (9): ále tá wáſzá Ewángelia/ oney ſtárey przećiwna/ ktorą Lnter z ſtárych Kácerſtw wſkrześił/ ſłuſznie nowa y pokątna ieſt názwaná WujJud 81, 38v, 69v, 90, 245v; WujNT 44, 650 marg; Toć ich Ewángelia/ gdźie co błędom ich ſzkodźi/ wyrzućić z Ewángeliey. SkarKaz 382a, 384a.

Zwroty: »dzierżeć ewanjeliją« (1): rzekłem ia ſwámi dzierżeć [!] Ewángelią ſwiętą w Smálkáldyey/ według wyznánia wiáry Auſzpurſkiey BielKron 226v.

»ewanjeliją kazać« [szyk zmienny] (2): A wten tzás Ian Hus w Prádze Ewánielią potząl kázáć. KrowObr 39v, Rr4.

»przyjąć ewanjeliją« [szyk zmienny] (6): KromRozm I A3v; Tego też cżáſu záſię Auſzpurcżánie przyięli Ewángelią/ proſząc Luterá/ áby im dał káznodzieię dobrego BielKron 213v, 205v marg, 216V, 226v; [Kacerzowie wołają:] Królu z Króleſtwem twym/ Ewányelią przyymi/ Báłwochwálſtwá przeftań OrzQuin N4v.

Wyrażenia: »fałszywa ewanjelija« (1): A iż ſię tych wiekow náſzych złych námnożyło ludźi/ ktorzy fałſzywą Ewángelią wnoſzą y ludźie zárażáią SkarKaz 240b.

»insza ewanjelija« = aliud evangelium Vulg (4): Dziwno mi to/ że ſie ták prętko od thego ktory was wezwał/ ku łáſce Chryſtuſowey/ przenośićie do inſſey Ewángeliey Leop Gal 1/6; WujNT 103, 2.Cor 11/4, Gal 1/6.

»konfesyjonistow ewanjelija« (2): Confeſsioniſtow Ewángelia nie dawna. WujJud 38v marg, LL3v.

»luterska ewanjelija« (1): Melánchtoná Flácius nyeyáki ſlowak/ ktory w Máydeburku yeſt/ yáko ſlyſſę/ zá nowego pápiſtę ma/ y zá zbyegá od Luterſkyey ewángeliey. KromRozm I G2v.

»minister ewanjelijej» (2): Wierny poddány Stániſław Sárnicki Miniſter Ewányeliey Páná Kriſtuſowey. SarnUzn A3v; ActReg 16.

»nauka ewanjelijej« (4): KromRozm III E7v marg; [Luter prosił] áby Páná Bogá prośili/ áby im záchował náukę Ewángeliey/ ábowiem Papież w Trydenćie ſwoimi pomocniki/ okrutnie ſie przećiw iey náſádzili. BielKron 224v; WujJudConf 80v, 81.

»nowa ewanjelija« [szyk 21 : 8] (29): KromRozm I A3v, A4v, D4v; Tegoć nas náuczyłá tá Ewánielia nowa/ która nic nieuczy/ iedno łáiáć á háńbić ſtany Przełożone. OrzRozm K2v, K2v marg; OrzQuin K4 [3 r.], L2 [4 r.], L2v marg; BiałKat 371; okázuiąc ſáłſze y zdrády teyto Ewángeliey nowey/ ktora w Polſzce ieſt przycżyną nierządu wſzego WujJud B3, 81 [2 r.], 89v; [Jest wielki i wzięty doktor kościelny] godziło ſię obacżyć iáko vcżył: Ieſli ták iáko tá dziſieyſza nowa Wánielia: czyli iáko ſtáry S. kośćioł Rzymſki. SkarŻyw 90; Lutherowe świádectwo/ o iego nowey Ewangelijey. ReszPrz 71 marg, 71, 73 marg; WujNT Yyyyy3; PowodPr 42 [2 r.], 76; SkarKaz 241a, 417b, Oooob.

»awenjelija nowochrzczeńska« (1): Ták Syniſtrowie Awenyeliey Nowochrzczeńſkiéy vczą/ iż niepożytheczny ieſt chrzeſt máłych dźiátek BiałKat 251.

»ewanjelija Pana Chrystusowa (a. Krystusowa)« (2): SarnUzn N3v; A tám záśię/ kędy zá rádą y ſtáránim/ ich mośći Prálatow/ Krolowie Ewánieliey Páná Chriſtuſowey do páńſtw ſwych wpuśćié niechćieli NiemObr 20.

»ewanjelija pańska« (2): RejZwierc Aaa; do tych cżáſow náſzych Polſká náſzá nie miáłá ſzcżyrey Ewánieliey Páńſkiey NiemObr 15.

»piąta ewanjelija« (1): WujJud 4 cf »nowa prawda a piąta ewanjelija«.

»prawda ewanjelijej« (1): Potym gdy przyſzłá prawda ſwiętha Ewányeliey Páńſkiey do Polſki/ kthora ácz byłá też y przed tym ále bárzo záwikłána/ y piſał [Rej] Poſtillę Polſkim ięzykiem RejZwierc Aaa.

»ewanjelija święta« [szyk 7 : 1] (8): [Luteryjanie] Duńſkiego Krolá Fryderyká też vpomináli/ áby ſnimi przyiął w towárzyſtwie Ewángelią ſwiętą BielKron 209v, 204, 209v, 213v, 219v, 225 (8).

»ewanjelija witemberskiej nauki« (1): Ioáchimus Kſiążę Brándeburſkie/ ácż przyiął Eẃángelią Witemberſkiey náuki/ wſzákże ziednocżenia z drugiemi niechćiał BielKron 217.

»zjednoczony w ewanjelijej« (1): [Heldus] gdy go Ceſarz ſłał do Niemiec do kſiążąt ziednocżonych w Ewángeliey/ gdy nie według iego woley od kſiążąt odpowiedź wźiął/ oſkarżył ie przed Ceſárzem BielKron 217.

Szeregi: »nowa prawda a piąta ewanjelija« (1): Przeto ſie wy [konfesyjoniści] z wáſzą tą nową prawdą/ á piątą Ewángelią/ niemaćie prze co cblubić. WujJud 4.

»słowo pańskie to jest ewanjelija« (2): á nietylko w Bernie ále y w drugich miáſtecżkách to vcżynili opuśćiwſzy mſzą obrázy wyrznćiwſzy ſłowo páńſkie/ to ieſt Ewángelią przyięli wſzytkie ludzkie vſtáwy odrznćiwſzy BielKron 205, 226v.

2. Działalność i nauka Chrystusa spisana przez apostołów w 4 pierwszych księgach Nowego Testamentu lub w księgach zwanych ewangeliami apokryficznymi (1332): Nám nauka/ aby żádny wſobie niedufál [...] bo ſám pán Iezus w ewanielij mowi nancżaiątz. OpecŻyw 35, 21v, 37, 40v [2 r.], 43v, 51 [2 r.]; OpecŻywPrzedm C3; GlabGad N6; SeklWyzn c2, Dv; A ſkąd wyemy iż ták pan Kryſtus vczył/ álbo iż był Bogyem? Powyeſz z Ewángeliey. A ſkądże wyeſz iż to ſą prawdźiwe Ewángelie/ ktore mamy? KromRozm I K3v, B2v, C3v, [L3]v, L4, L4v [3 r.]; MurzHist R; MurzNT 241 żp; Byłyć też y drugich Apoſtołow Ewányelie/ yáko Pyotrowá/ Thomaſſowá KromRozm II c4; Mánichei też ſtáry zakon zárzncáli: á Ewányeliyą tylko á piſmem Apoſtolſkim błędow ſwych wyelkich á rozmáitych bronili. KromRozm II o3v, b4v, cv, c2, c2v [2 r.], c4 (25); KromRozm III E6v, E8v, F [2 r.], F3v, G4 (10); GliczKsiąż G8v; A tzemu nie powieſz/ w ktorey to Ewánieliey nápiſano/ y ktory teſz Apoſtoł tego vtzył KrowObr 90, 43v, 50v, 195v, 201v, 207v, Rr, Rr3; Leop *B2, *B4v [2 r.], *2v [2 r.], AA3; Czytay wſzytkę Poetryą/ Hiſtoryą/ Zakon/ y Ewánielią/ od początku świátá thego OrzRozm H; BielKron 86, 144, 195, 463, 467; BielKronCies Mmmm3; Mącz 276d; OrzQuin P3; GórnDworz Q3; Ale gdy ſie zyáwił Pan náſz ná ſwiát/ á okázáć Boſtwo ſwoie racżył/ iáko o tym Ewányelie ſwiádcżą RejPos 142, 1, 5v, 28v, 53, 70v (9); Abowiém Zakón ćiéniem był rzeczy przyſzłych: a Ewángelia o Chryſtuśie nápiſána/ o iego cudách o Národzeniu/ Męce/ Doſyćvczynieniu BiałKat 20v, 21 [2 r.], 178v; GrzegŚm 16; KuczbKat 145, 175, 230; RejZwierc 110, 170v; Myć poproſtu a właſnie eżterzech Ewángeliſtow kśięgi Ewángelie zowiemy. WujJud 80; WujJudConf 30, 90, 205, 244; Mowi bowiem Pan w Ewányeliey RejPosRozpr c2, cv, b3v; RejPosWstaw 21v, [1102]v, [1432], [1433]v, [1434]; BudBib A2; BiałKaz F4, G3, Hv; CzechRozm 125v; iż Márek Ewánieliſtá Piotrá w Rzymie ſłucháiąc/ proſzony od Rzymian Ewánielią ſwoię nápiſał/ kthorą Piotr S. oglądawſzy/ pochwalił y poćwierdził. SkarJedn 88; By nie Rzymſki kośćioł [...] iużby Ewánielia w báśni ſię Ezopowe/ iákom rzekł/ obroćiłá. SkarJedn 151, 13, 15, 16, 64, 71, 343; SkarŻyw 133, 135, 183, 362 [2 r.], 364, 456; MWilkHist ktv; CzechEp 53 marg, 131, 136, 207, 239, 245, 343; WerKaz 298; PAn Kryſtus ktory ieſt podobien źiárnun pſzenicżnemu/ w Ewánieliey rzecżonemu ArtKanc D16v; LatHar 109, 476 marg, 492, 651, 706 marg; [Zdrowaś łaski pełna] te były pierwſze ſłowá Ewángeliey WujNT 194; Dwoie kśięgi nápiſał Lukaſz S. Iedne Ewángeliey/ o ſpráwách y náukách Páná Chriſtuſowych: á te drugie o ſpráwách Apoſtolſkich WujNT 396, przedm 6 [2 r.], 2 żp, 7, 160 marg, 187 (65); WysKaz 18, 29, 47; PowodPr 22; SkarKaz 155a, 386a, 514b, 548a; SkarKazSej 706b.

ewanjelija czego (1): oto wnet mamy Ewányelią thych ſwiętych ſłow iego/ ktorą nam ná piſmie zoſtáwić racżył Máttheuſz Ewányeliſtá ſwięty tymi ſłowy. RejPos 287.

ewanjelija o czym (9): CZWARTA CZESC EWángeliey, o przyſzćiu P. Chriſtuſowym do Iudskiey ziemie iá vmęczenie. WujNT 77 marg, 1 marg, 9 marg, 14 marg, 126 marg, 127 marg (9).

W porównaniu (1): Przetoć Grzegorz S. cżtery one pierwſze zbory ábo koncylia (Niceńſkie/ Konſtántynopolſkie/ Epheſkie y Chálcedoneńſkie) ták przyimnie/ iáko cżtery Ewángelie WujNT 463.

Tytuły: »ewanjelija (św.) Mateusza, Marka, Łukasza, Jana (św.); ewanjelija n (św.) Mateusza, Marka, Łnkasza, Jana, Nikodema; ewanjelija według (wedle, podług) Matensza, Marka, Łnkasza, Jana; ewanjelija Mateuszowa, Nikodemowa, Filipowa« [szyk 118 : 6] (6.4; 48; 9; 3): [Piłat] cżetl obycżaiem Rzymſkim s táblice ſentencyią/ ktorá ieſt napiſána w Ewanielij v Nykodema OpecŻyw 133; GlabGad G; SeklKat O4, X4v; Coż to powyádaſz przećiw ewángeliey S. Yaná KromRozm I E3; EVANGELIA VVEDLE MATTHAEVSZA S. MurzNT Matth 1; O Philippowey też Ewányeliey Epiphánius ſpomina. KromRozm II c4, 13v, o4; KromRozm III Fv, M3, M8, N2v; KrowObr 97v; Swięta Pana Iezu Chryſtha Ewángelia podlug Márká ſwiętego. Leop Mar 1, Luc 1, YY4v [8 r.], ZZ [8 r.], ZZ3v [6 r.], AAA2 [7 r.] (47); In sexto capite Evangelii sancti loannis, W szóſtem rozdzieleniu Enangeliey ſwiętego Ianá. Mącz 37c; RejPosWiecz2 91, 95v [2 r.], 96; RejPosWiecz3 97v; WujJud 31, 161; RejPosRozpr c2; RejPosWstaw [1433]; BiałKaz C2v; SkarŻyw 364 [8 r], 457 [2 r.], 537, 538; LatHar +++1v, 105, 390, 683, 684 (12); WujNT przedm 6, Matth 1, s. 4 [2 r.], 124 [3 r.], 125 żp (27); SkarKaz Oooo2va.

Zwrot: »ewanjeliją czytać« (5): Nad Plebanem iednym bárzo chorym cżytáiąc Ewánielią niektorą/ wnetże go zlecżył. SkarŻyw 412; NiemObr 15; LatHar 330; WujNT 390, 483.
Wyrażenia: »cząstka, część ewanjelijej« (2 : 1): Náoſtátek ſą też ná brzegu náznáczone częśći Ewángeliey/ y inſzych kśiąg y liſtow Apoſtolſkich WujNT przedm 25; Rączká lepák znáczy koniec tey cząſtki Ewángeliey ábo Epiſtoły/ ktorą w kośćiele w Niedźiele ábo w Swiętá ábo w Poſty czytáią. WujNT przedm 28, 26.

»czter(z)y ewanjelije« (5): A ták nye wſſyſtká nánká Kryſtuſowá wtych czterzech Ewányeliach wypiſaná yeſt KromRozm II d4; Leop *2v [2 r.]; Iednák wielką ieſt śmiáłość Budnego/ ktory porządek czterech Ewángeliy pomieſzał WujNT 396, 463.

»historyja ewanjelijej (świętej)« (6): RejPos 141v; Hiſtorya Ewángeliey s. napiſána ieſt od czterech/ ktorzy v Ezechielá Proroká y w Obiáwienin czterzem zwierzętom ſą przyrownáni WujNT przedm 32, 26, 33, 35 żp, s. 394 marg.

»ewanjelija (Pana) Jezu(sa) Chryst(ns)a (a. Kryst(us)a) (Syna Bożego)« = evangelium Iesu Christi filii Dei Vulg [szyk 10 : 1] (11): Yaſne Ią Xlowa w Ewangelyiey ſyna bożego/ gdzie ſam oſſobie raczył powiedzieć/ v Iąna. S. w x. cap. SeklKat Pv; POcżąthek Ewángeliey Iezu Chriſtá ſyná Bożego. Leop Mar 1/1 [idem WujNT], Mar 1, Luc 1; Ewánielia (marg) To słowo znáczy ono weſołe poſelſthwo zbáwienia/ ktore nam ieſt ſpráwione przez Kryſtuſá/ á miánowićie zámyka ſię w Hiſtoriey kthorą cżterzey Ewánieliſtowie o Kryſtuſie nápiſáli. (‒) Swięta Iezuſá Kryſtuſá/ ktorą Mátheuſz Swięty nápiſał. BibRadz Matth 1; LatHar 684; WujNT Matth 1, Mar 1, 1/1, Luc 1, Ioann 1.

»księgi ewanjelijej« (5): KromRozm II d3; SkarŻyw 457; [Jan jest] Apoſtoł/ iż piſał do kośćiołow/ iáko náuczyćiel: Ewángeliſtá/ iż kśięgi Ewángeliey złożyłWujNT 300, 4 [2 r.].

»pisana ewanjelija« [szyk 5 : 2] (7): KromRozm II cv; KromRozm III B7v; Y wnowym zákonie także bez piſaney Ewánieliey był przez cżás nie máły kośćioł Chryſtuſow. SkarJedn 11; SkarŻyw A3; A gdy Pan IEZVS w niebo wſtąpił/ á piſaney ieſzcze Ewángeliey nie było/ kogoż ludźie ſłucháć mieli? SkarKaz 118a, 118a; SkarKazSej 698a.

»pismo ewanjelijej« [szyk 3 : 1] (4): Cerdo też [...] nye ſtárym zakonem/ ktory zárzncał/ ále Ewányeliey piſmem błędow twoich bronił KromRozm II o3, b4; BielKron 143v, 199.

»prawa ewanjelija« (1): [przełożeni kościelni] máią moc potwierdzić Eẃángelią y piſmo ś. to ieſt/ deklárowáć ktora ieſt práwa Ewángelia/ y ktore práwe piſmo S. WujNT 655.

»słowa (świętej) ewanjelijej« [szyk 5 : 1] (6): SeklKat O4; CzechEp 244; ReszPrz 39; Y dla tego ći Sákrámentarze y przodek ich Berengárius/ ták te ſłowá ś. Ewángeliey pſowáć chćieli SkarKaz 204b, 204b, 484a.

»ewanjelija święta« [szyk 44:14] (58): O ijnſſych ſwiętégo Iána chwálách/ máſs doſytz wewanielij ſwięté OpecŻyw 47, 52; OpecŻywPrzedm C3; O biſkvpie tego koſcioła Rzymſkiego tak rozvmiem/ y tak trzymam/ ieſli ſ katedry Moiżeſzowei/ a zewangeliei ſwiętei vcży/ albo przykazvie/ mam go ſłvchać/ iako ſamego boga SeklWyzn c2v, c2, c3; SeklKat O4; KrowObr C2v, 44, 45v, 138, 146; Leop Mar 1, Luc 1; BibRadz Matth 1; Rzekł iey Pan Kryſtus/ iáko Ewányelia s. powieda: O niewiáſto odpuſzcżone tobie grzechy BielKron 144v, 143v [2 r.], 144, 139, 344; OrzQuin Sv; RejPos 1, 141v, 225, 278v; RejPosWstaw [1432]v; BiałKaz C3v, H; SkarJedn 32; MWilkHist B; Boiąc ſię także by go Ewángeliją nie porobiono/ ſłow Ewangelijey ś. ná ſię pełno náháftował. ReszPrz 39; LatHar +5, +++1v, +++2v [2 r.], 2 (13); WujNT przedm 26, s. 126, 188, 301, 391, (10); SkarKaz 204b [2 r.], 484a.

»tekst (świętej) ewanjelijej« (5): MurzNT 28v; BiałKaz C3v, H; A ieſli co tákowego Do tego Actu świętego. W tey cbwálebney Hiſtoriey Nád text świętey Ewángeliey. Będźiem przywodźic ſkąd inąd Niepocżytayćie nam zá błąd. MWilkHist B, ktv.

Szeregi: »historyje i ewanjelije« (1): iż ia wierzę iż był Kriſtus/ [...] y ćirpiał ták iáko o nim hiſtorie y Ewányelie ſwiádſzą RejPos 130.

»kazanie apostolskie to iest ewanjelia« (1): [Szymon czarnoksiężnik] wyerzył kazányn ápoſtolſkiemu/ to yeſt ewányeliey/ okrzćił ſye też KromRozm III F3.

»pismo i ewanjelija« (1): Y gdy ich pytamy: gdźie. go [syna Bożego] ſłyſzą mowiącego? powiadáią: w piſmie y Ewángeliey. SkarKaz 118a.

»słowo Boże i ewanjelija« (1): A to Aryani [...] z ſlowá Bożego y z Ewángeliey grunt błędn ſwego myeli.KromRozm I M.

»tekst to jest słowa ewanjelijej« (1): Lecż tego przewrotnego wykłádu bácż co mowi nie przyimuie text/ to iest słowá Ewánieliey CzechEp 244.

a. Wybrany ustęp Ewangelii św. przypadający na określone święto kościelne, czytany w czasie Mszy św., perykopa (891): A podkurzáiąc/ tę Ewánielią tzytaćie. wſzedł lezns do miáſtetzká etć. KrowObr 103v, 123, 123v, 161v [2 r.], Rr3v; Regeſtr abo ſpoſob nalezienia Epiſthoł y Ewángeley kthore bywáią cżytháne y kazáne we ſwiętá. Leop AAA2; SarnUzn F; Iáko ſzyrzey vſłyſzyſz z Ewányeliey/ która ieſt napiſána przez Mátt. s. tymi ſłowy. RejPos 58v; Iako to możeſz rozumieć y o tych dwu o ktorych tu Ewányelią powieda. RejPos 111v, 1, 4, 8, 9, 19v (70); BiałKat 341; Ewángelia byłá powiádana/ z Scápitulum iedenaſtego Ianá S. BiałKaz ktv, C3; KarnNap B4; SkarŻyw 28, 55; MWilkHist A2v, A4, B, Bv, B3 [2 r.] (31); LatHar 79, 682 [2 r.], 684, 685, 688, 748; Poſzoſte maſz też ná brzegu położono/ kędy ſię która Ewángelia ábo Lekeya z liſtu Apoſtolſkiego/ ná ktorą niedźielę/ ábo na ktore święto poczyna WujNT przedm 25, s. 342, 615, Vvvvv2v, Vvvvv3 żp, Vvvvv4; SkarKaz 116a [2 r.], 116b, 203a, 418b, 606b (8).

ewanjelija kogo (1): Na cżeść Męcżennikow ſwyętych ábo theż iednego z oſobná/ Ewányelia Máttheuſzá ſwiętego s piątego kápitul. RejPos 336v.

ewanjelija u kogo (25): RejPos 273, 291, 319v, 323v, 332v; NA DŹIEŃ S. BARTLOMIEIA APOSTOLA, EWANGELIA V LVKASZA W VI. SkarKaz 605, 1, 38, 79, 116, 154 (20).

ewanjelija według kogo (3): Ewányelia ná dźień Młodzionkowy/ według Máttheuſzá RejPos 24v, 128v, 151.

ewanjelija o kim, czym (12): Nadobne przyſtoſowánye ku Ewányeliey o łodce/ w ktorey ſie Pan woźił z zwoleniki ſwoimi LubPs Y5v marg; RejAp 164v; Ewányelia o onych trzech Mędrcoch/ ktorzy ofiárowáli Pánu náſzemu Mirrę Kádzidło y Złoto. RejPos 34v, 134v, 144, 147v, 215, 269 (8); GrzegŚm 61; SkarŻyw 55.

Z zaimkiem wskazującym (242): IŻ thá ſwięta Ewányelia ieſth przywłaſzcżona dziſieyſzey niedzieli/ ktorą zową Adwentus RejPos 1; Iáko tu niżey w tey Ewányeliey nápiſano ſtoi/ ktorą Lukaſz ſwięty nápiſał tymi ſłowy. RejPos 4v; Summá s tey Ewányeliey krotko ná náuki zebrána. RejPos 7v, 20v, 38, 40v, 70 [2 r.], 122 [2 r.] (233); S teyże Ewányeliey nádobna Roſpráwá/ o powinnośći Rodzicow w wychowániu dzyatek RejPosWstaw 41 v, 44; LatHar 687; Mamy tedy z tey Ewángeliey wielkie świádectwo o Boſtwie Páná náſzego SkarKaz 118a, 117b, 118b, 416b, 548b, 576b, 606a.

Tytuł (1): Ewányelia według Ianá s. nápiſána w iego trzeciem położeniu/ ktora ſye też może tráfić na dzyeń Troyce ſwiętey. RejPos 151.

Wyrażenia: »ewanjelije dni świętych« (2): Páciérz, Credo/ Bożé przykázanié Euangeljé dni świętych/ ſą nauki chrzęſcjańſkiéi ſummą MurzNT 28v marg, kt.

»ewanjelija dzisiejsza, dnia dzisiejszego« [szyk 19 : 17] (34 : 2): láko o tym Lukaſz ſwięty piſze w Ewányeliey dniá dźiſieyſzego RejPos 33v; Słowá Páná náſzego/ wzięte zá fundáment z Ewányeliey dziſieyſzey ku pocieſze y ku náuce náſzey/ ſą te RejPos 131v, 5v, 8, 17v, 41, 44v (27); BiałKaz C2, D2, E4v, F4v; Y teraz prośim pokornie/ áby nam Doktor y miſtrz náſz wnętrzny/ do rozumienia tych dwu przypowieśći w dźiśieyſzey Ewángeliey otworzyć raczył. SkarKaz 82b, 5a, 275a [2 r.], 484a.

»ewanjelije niedzielne« (4): MurzNT kt; Koniec Regeſtru Epiſtoł y Ewángeliy Niedzielnych. Leop AAA2; RejPos 263; WujNT przedm 25 marg.

»ewanjelije odświętne« (1): Ewángelie y Epiſtoły Niedźielne y odświętne. WujNT przedm 25 marg.

»ewanjelije roczne« (1): Maſz do tego cżáſu vćieſzne Zywoty świętych/ maſz Kátholickie wykłády Ewángeliy rocżnych LatHar +3v.

»ewanjelija święta« [szyk 138 : 19] (157): Swiętey Ewánieliey tzytánie/ niechay nam będzie zbáwienie/ y wietzne obronienie. KrowObr 161 v; Co ſzyrzey zrozumiemy z Ewányeliey ſwiętey/ gdy ią tobie nabożnie rozmyſłáć będzyemy/ ktorą nápiſał Ian ſwięty tymi ſłowy. RejPos 117v, 1 [2 r.], 4, 11, 186, 186v (154); RejPosWstaw 44; MWilkHist B.

»tekst świętej ewanjelijej« (1): A ten vcżynim ordynek Przez teráznieyſzy Act wſzytek. Będźiem cżyść po ſentenciey Text świętey Ewángeliey. MWilkHist B.

Wyrażenia w funkcji tytułów: »ewanjelija ku czci dziewicam, na cześć Męczenników« [szyk 1 : 1] (2): Ewányelia ku cżći dzyewicam RejPos 340, 336v.

»ewanjelija na św. Sebastian (a. Mikołaj, a. Maciej), na (świąteczny a. wielki) wtorek (a. środę, a. czwartek), na poświącanie kościoła« [szyk 8 : 1] (3 : 4 : 2): Ewáng: ná ś. Máciey/ y na ś. Fránćiſzek. WujNT 46 marg, 24 marg, 105 marg, 214 marg, 327 marg, 346 marg, Vvvvv4v; SkarKaz 452, 154.

»ewanjelija na dźień Andrzeja świętego (a. św. Marii Magdaleny, a. Narodzenia ś. Jana itp.); na dźień pogrzebu, świąteczny, wtorkowy po Wielkiej Nocy itp.; na dni krzyżowe (a. panien, a, świąteczne dni)« [szyk 52 : 58] (99; 7; 4): Ewányelia ná dzyeń ofiárowánia Páńſkiego do koſciołá wedle vſtáwy zakonney co dziś Gromnicámi zowiemy. RejPos 55; Ewányelia trzecia na Swiątecżne dni vſtáwiona/ ktorą nápiſał Ian s. RejPos 145v; Ewányelia ná dźień pogrzebu cżłowieká Krześciáńſkiego/ ktorą nápiſał Ian s. RejPos 352, 17v, 107v, 110v, 273v, 328v (25); Ewángelia na dni Pánien y Wdow S. WujNT 55 marg; Ewángelia na dźień ſ. Piotrá y Páwłá/ y ſtolice Piotro. WujNT 65 marg; WujNT 1 marg, 17 marg, 36 marg, 367 marg, Vvvvv4 [11 r.] (77); NA DŹIEŃ S. BARTLOMIEIA APOSTOLA, EWANGELIA V LVKASZA W VI. SkarKaz 605, 240, 273, 483, 513, 547 (8).

»ewanjelija na Mszej za umarłe, ewanjelija na pirwszej (a. drugiej) Mszej Bożego Narodzenia« [szyk 6 : 1] (5 : 2): Ewángelia na Mſzey zá vmárłe. WujNT 321 marg, 196 marg, 197 marg, 327 marg, 328 marg, 351 marg, Vvvvv4v.

»ewanjelija na (pierwszą, a. drugą a. kwietną itp.) niedzielę (po Trojcy, a. Adwentu itp.)« [szyk 12 : 10] (22) : Ewányelia na pirwſzą Niedzielę po wielkiey nocy RejPos 117v, 125, 161, 263; Ewángelia ná Kwietną Niedzielę. WujNT 85 marg, 29 marg, 33 marg, 45 marg, 75 marg, 123 (8); SkarKaz 1, 38, 116, 203, 273, 309 (10).

»ewanjelija na święto Ciała Bożego, jednego Męczennika, Doktorow itp.« [szyk 6 : 4] (10): Ewángelia ná święto Doktorow. WujNT 18 marg; Na Swiętá wdow y białychgłow S. [...] Ewángelia 55 WujNT Vvvvv4v, 328 marg, 362 marg, 366 marg, Vvvvv4, Vvvvv4v [1 r.].

»ewanjelija (pirwej, wtorej, szostej itp. niedziele (po Wielkiejnocy, po Świątkach itp.)« [szyk 72 : 46] (118): Ewányeliya Pirwfza s ſwym wykłádem Niedziele Adwentowey. RejPos 1; Ewányelia ſzoſtey Niedziele po Troycy ſwiętey/ ktorą nápiſał Matth. s. w v. ká. RejPos 177v, 8, 11v, 27v, 37v, 41 (43); Niedziele 3. w poſt Epiſt: 676. Ew: 239. WujNT Vvvvv3, 18 marg, 25 marg, 32 marg, 36 marg, Vvvvv3v [24 r.] (75).

»ewanjelija o św. Ewanjelistach, św. Męczenniku, Wyznawcy itp.« (13): Ewányelia o wiernych wyznawácżoch ſłowa Bożego żywych y zmárłych RejPos 343v; Ewángelia o iednym Męczenniku. WujNT 66 marg, 99 marg, 102 marg, 173 marg, 233 marg, 234 marg (12).

»ewanjelija pirwsza po świętej Trojcy itp.« (3): Ewányelia wtora po Niedzieli Adwentowey RejPos 4v, 157, 165.

»ewanjelija w dźień Bożego Narodzenia, św. Wawrzyńca, poświącania koácioła, pogrzebu itp.« [szyk 12 : 5] (17): Ewángelia w dźień Trzech Krolow. WujNT 5 marg; Ewángelia w dźień podnieśienia Krzyżá S. WujNT 356 marg, 6 marg, 15 marg, 41 marg, 77 marg, 145 marg (17).

»ewanjelija w (pirwszą, wtorą itp.) niedzielę Przewodną, Wielkonocną, po Trzech Krolach itp.« [szyk 14: 6] (20): Ewángelia w wtorą Niedz: po trzech Krolách. WujNT 307 marg; Ewángelia w Niedzielę Przewodną. WujNT 384 marg, 14 marg, 100 marg, 152 marg, 184 marg, 198 marg (20).

»w (wstępny, Wielki itp) wtorek, czwartek itp. po 3 niedzieli w post, Kwietnej niedzieli itp. ewanjelija« [szyk 55 : 43] (98): Ewángelia w pierwſzy Piątek w poſt. WujNT 20 marg; Ewángelia we czwartek po 3. Niedz: w poſt. y w Sobotę po Swiątkách. WujNT 207 marg, 32 marg, 49 marg, 61 marg, 62 marg, 350 marg (98).

»ewanjelija wielkonocne niedziele, wielkonocna« (2 : 1): OpecŻyw kt, 171v; Ewanieliá wielkonotzné niedziele w wirſſyki przelożoná OpecŻywSandR nlb 5v.

»ewanjelija w wigiliją, w oktawę św. Mateusza, świąteczną itp.« [szyk 12 : 12] (20 : 4): Ewángelia w wigilią w niebowzięćia Pánny Máriey: y w dźień Pánny Máriey Snieżney. WujNT 240 marg; W oktawę Trzech Krolow Ewán: 303. WujNT Vvvvv2v, 2 marg, 7 marg, 59 marg, 188 marg, 210 marg (24).

Szeregi: »ewanjelija albo historyja« (1): Ewányeliya álbo Hiſtoria ná dźień národzenia Páńſkiego. RejPos 17v.

»ewanjelija a ta wdzięczna przypowieść Pana naszego« (1): iż tá ſwięta Ewányelia/ á tá wdzyęcżna przypowieść Páná náſzego [...] miáłáby być ku wielkiey pocieſze [...] nędznego káżdego á vpádłego cżłowieká RejPos 166.

3. Książka zawierająca cały tekst lub fragmenty Ewangelii albo cały Nowy Testament (63): MurzHist G3, H2v; DiarDop 100; OrzRozm M2v; RejAp 119v [2 r.], 201; Zá tymżeć też to idźie/ że y ná Ewángelią przyśięgáiąc przez Páná Bogá ſámego przyśięgáią/ ktorego śie prawdá w Ewángeliey zámyka y obiáſnia. KuczbKat 285; WujJud 62; Potym klęcżąc poprzyſiągł wſzytko trzymáć trwále/ Y ze wſzytkich śił ſluby ſwoie ſpełnić w cále. Obie ręce położył/ na Ewányelią/ Aby mu ták Bog pomogł na tę Profeſsyą. StryjWjaz C2; Gdy go ſpyta on przyiáciel/ gdzieś onę Ewánielią podział? powie/ ifz przecżytawſzy one ſłowá: Przeday co maſz/ á day vbogim/ y kxiąſzkim przedał. SkarŻyw 97, 97, 135 [2 r.], 140, 195, 371 (16); Niech ſię piſmem iáko chcą zdobią/ niech Ewángeliją na cżele wiążą/ niech Apoſtolſkie Liſty w zanádrách noſzą [...] Non habet veritatem, qui non tenet vnitatem ReszPrz 99; ReszList 151; WujNT 98 [2 r.], Apoc 14/6, s. Bbbbbb3; którzy przyśięgą obwiązáni támże przy tym Tribunale/ w tęż rótę ná Ewánielią bydź máią SarnStat 854; PowodPr 48 marg.

W rotach przysiąg sądowych (10): Forma iuramenti Regy Przyſzyagamy na thy ſzwyathe Ewangelye vedleg [!] zakonv naſchego chrzeſcyanſzkyego przeſz pana boga sztworzyczyela nyeba y zyemye yſz pokoy y przyaczyelſzthwo bądzyemy chovacz. LibLeg 3/33v; Ták mi tego Pan Bog dopomagay/ y tá tho Swięta Boża Ewánielia. KrowObr 128v, 127v; BielKron 329v; Ták mi Boże pomagay/ y té święté boſkié Ewányelie. SarnStat 124; Ták mi Pánie Boże pomoż/ y święta Ewánielią. SarnStat 445 [idem 458], 36, 347, 458, 1125.

Tytuł: »ewanjelija św. Mateusza« (1): Ewánielią S. Máttheuſzá pogrześć zſobą kazał. SkarŻyw 537 marg.

Wyrażenia: »boża, boska ewanjelija« (3 : 2): KrowObr 127v, 128v; Ieſt też y to Przyśięgá/ kiedy [...] przez ſtworzone rzecży przyśięgamy: iáko przez święte Boſkie Ewángelie/ przez Krzyż/ przez Kośći/ y przez imię Swiętych/ y przez rzecży inſze. KuczbKat 285; SarnStat 124, 1125.

»księgi, książki ewanjelijej (świętej)« (5 : 4): KromRozm III I4v; Pothym pokłáda ręcze obie ná Kſięgach Ewányeliey/ ktore przed nim Arcybiſkup trzyma/ mowiąc:Sic me Deus adiuuet, et haec ſancta Euangelia. StryjWjaz Dv; Kśiąſzki Ewánieliey S. drogo opráwione. SkarŻyw 133 marg, 133, 135 [2 r.], 457, 520; PowodPr 49.

»pisana ewanjelija« (1): dał iey onę piſaną Ewángelią mowiąc: to twoiá na tym świećie obroná [...] onſ wziąwſzy kśiąſzki oglądáiąc ie rzekłá SkarŻyw 135.

»święta ewanjelija« [szyk 19 : 7] (26): LibLeg 3/33v; KrowObr 127v, 128v; Przyśięga też Krol ná świętą Ewánielią/ y ná święty Krzyż/ poślubuiąc wiárę Krolewſką ſwą Pánu Bogu/ Ewánieliey świętey/ y Krzyżowi świętemu OrzRozm M2v, Gv; iż ná ktorego chorego położył ſwiętą Ewányelią/ był zdrow. BielKron 144, 329v [2 r.]; OrzQuin T4; RejAp 120; KuczbKat 285; WujJud 62; SkarŻyw 133 [3 r.], 135, 457, 520; dotknąwſzy ſie świętych Ewánieliy [tactis sacrosanctis evangeliis JanStat 853]/ y odłożywſzy ná ſtronę przyiaźń [...] będą káráć Sędźie y Vrzędniki w czynieniu ſpráwiedliwośći niedbáłé SarnStat 1076, 36, 124, 347, 445, 458, 1125.

W przen (2):
Wyrażenie: »księgi ewanjelijej« (1): Z tákich ſie kſiąg Ewányelijey Apoſtoł chlubi mowiąc: wy ieſteśćie liſt y kſięgi náſze/ piſane ná wáſzych ſercách ktore wſzyſcy ludzie cżytáć y wiedzieć onim mogą. SkarŻyw A4v.
Szereg: »księgi i ewanjelije« (1): Widziſz iákoć do tákich kſiąg y do tákiey Ewányelijey vkázuie/ y ćiebie odſyła mowiąc [...] bo iáko żywy obraz rychley wzruſzy á niżli málowány: ták żywa Ewányelija wprzykłádzie y żyćiu rychley ći ſie wpożytek duchowny obroći. SkarŻyw A4v.
4. Część Mszy św. (13): BierRaj 19; [Przodkowie nasi] gdy Ewánieliey w Kośćiele ſłucháli/ z nożen mieczá do połowice dobywáli OrzRozm M3v; W ſobotę záſię ná zámku/ Arcybiſkup Gnieznieńſki Mſzą miał [...] po Ewánieliey Biſkup Krákowſki Sámnel Máćieiowſki doſyć dobre y długie kazánie vcżynił BielKron 425v, 158, 329v, 330; SkarJedn 216; SkarŻyw 173, 511; Przy Offerćie (po Ewángeliey/ ábo wyznániu wiáry) Modlitwá W. Ianá Lánſpergiuſzá. LatHar 92, 89 [2 r.]; PowodPr 43.
5. Czynność gloszenia ewangelii; evangelium Vulg, PolAnt (7): Wiećie theż y wy Filipenſowie/ iż ná początku Ewánieliey/ gdym wyſzedł z Mácedoniey/ żaden mi Kośćioł nie vżycżał co ſię tycże dánia y wźięcia/ iedno wy ſami. BibRadz Philipp 4/15 [przekład tego samego tekstu Czech26, WujNT]; CzechRozm 26; Owſzem przećiwnym obyczáiem/ vyźrzawſzy że mi ieſt zwierzona Ewángelia nieobrzezánia/ iáko Piotrowi obrzezánia/ (ábowiem ten ktory dał moc Piotrowi na Apoſtolſtwo obrzezánia: dał moc y mnie miedzy Pogány) WujNT Gal 2fl, Philipp 4/15.
Zwrot: »w ewanjelijej pracować, robić« = laborare in evangelio Vulg [szyk zmienny] (2 : 1): Proſzę też y ćiebie rodzony álbo prawdziwy towárzyſſn pomágay tym ktorzy ſemną robili w Ewángeliey Leop Philipp 4/3; WujNT Philipp 4/3, s. 434.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Do tego przydáć ſie może Reieſtr, nie Regeſtr, Aniół, Ewanielia, etć. nie Angioł, ani Ewángelia. JanNKar E4.

Gf EWANJELIJON, EWANJELIJUM, KAKANJELIJA

TG