[zaloguj się]
[pdf]

FAŁSZYWIE (167) av

-a- (166), -å- (39); -a- OpecŻyw (2), HistAl, KromRozm I (2), MurzNT, LubPs (2), GroicPorz, RejWiz (4), OrzList, RejZwierz, OrzQuin (3), RejAp (4), GórnDworz (3), HistRzym, BiałKat (2), GrzegŚm (2), KuczbKat (3), WujJud (3), WujJudConf, ModrzBaz (5), Calag (2), PudłFr, ArtKanc (2), CiekPotr, CzahTr, też RejPs (3); -å- BudBib, BudNT (2), CzechRozm, CzechEp (2), NiemObr, ReszPrz (5), GórnRozm (2), SarnStat, SiebRozmyśl, SkarKaz; -a- : -å- BierEz (1 : 2), KrowObr (29 : 2), BibRadz (2 : 1), BielKron (2 : 2), Mącz (12 : 1), RejPos (2 : 2), SkarJedn (1 : 3), SkarŻyw (2 : 2), LatHar (2 : 1), WujNT (1 : 6); e jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Niezgodnie z prawdą, kłamliwie; falso Calag, Modrz (71): RejPs 189; SeklKat Fv; LibMal 1548/144v; Poháńbienie záwżdi niewierni odnieść muſzą zá ſwe bluźnirſtwo kthore przećiw wiernym fáłſzywye zmyſláią. LubPs I3v marg; KrowObr 92, 114; OrzList e3v; BibRadz Lev 19/17; Falsum crimen iacere, Fáłſziwie ſie ná kogo skarżyć/ Potwarzáć kogo. Mącz 68d, 394d; OrzQuin G4; GórnDworz Cc2v; RejPos 86; BudBib Ier 29/9; Korſendoceńſkie ſtare Greckie księgi cudnie ále fałſzywie piſáne. BudNT przedm b5 marg; CzechRozm 245; Co ieſli grzeſzą ći/ ktorzi zmyśláią cżego niemáſz/ ábo ktorzi ochyláią co ieſt/ coż oni/ ktorzi fáłſzywie winę ſwoię ná drugiego wkłádáią/ grzech do grzechu przymnażáiąc ModrzBaz 64v, 86v, 94, 140v; SkarŻyw 455, 519; ſłowo boże brał nádáremnie y fałſzywie w vſtá ſwe wſzetecżne CzechEp [389], 95; Ná dźień pierwſzey godźiny wiedźion do Piłatá/ fáłſzywie nań ſkárżyli/ Stárſzy, y Kśiążętá. ArtKanc D12v; GórnRozm H2v; Calep 153b; LatHar 520.

W charakterystycznych połączeniach: fałszywie (na)pisać (5), obmawiać, obwiniać, odprzysięgać, pomawiać, potwarzać, prorokować, skarżyć (się) (2), twierdzić, winować (2), zeznać, zmyślać; fałszywie spotwarzony.

Zwroty: »fałszywie oskarżyć, oskarżon« [szyk zmienny] (3 : 7): O Iezu baranku niewinny/ ienżes przed Piláta przywiedzion/ ij falſſywie oſkarżon bytz rácżyles. OpecŻyw 120v, 83; TarDuch C2v, C3v, Ev; KromRozm I G3v; BielKron 199v; Calumnior, Potwarzam/ Oskarżam fałſzywie. Mącz 32b; Criminari ‒ Obłigac, falſziwie oskarzac. Calep 270b; LatHar 541.

»fałszywie powiadać, mowić« [szyk zmienny] (8 : 3): A Dauid ſwięti pomſty proſy naty ktorzy fałſziwie mowią w pſalmie v. y xxxiij. Mierzione ſą przed panem Bogiem vſta falſziwe prouer. xij. cap. klamliwy człowiek ſyn ſzatańſky SeklKat M3v, M3v; HistAl A7v; KrowObr 59, 65, 181, 210, 216, 223, 223v; Twoię świętą prawdę gánili/ przed ſędźmi ná ćię ſkárzyli/ mowili fáłſzywie przećiw, twey miłośći. ArtKanc C18.

»fałszywie przysięgać« [szyk zmienny] (8): Czemu on doſſicz czinyacz ſzwyathki przeczyw yemv o dlug thakovi wyodl, kthorzi falſchiwye prziſzyągli LibMal 1548/142v; Nie przyſięgayćie fáłſzywie przez imię moie/ á nie lżyćie imieniá Bogá wáſzego BibRadz Lev 19/12; KuczbKat 290 [2 r.]; WujJud 61v; ModrzBaz 87; Fáłſzywie przyśięgáć. Iurare falso. Calag 186a; Calep 769a.

»fałszywie świadczyć« [szyk zmienny'] (14): A kániá też poświadcżyłá/ Mowiąc iżem przy tym byłá: A gdy fałſzywie świadcżyli/ Práwą owcę zwyćiężyli. BierEz M2v; SeklKat B2v, Mv, M2v; Bo wielé ich fałſzywie świádczyło przećiwko nięmu a świadectwa ich ſłuſzné niebyli MurzNT Mar 14/56; RejPos 180v; GórnRozm G3v; LatHar 709; Vmieſz przykazánia? Nie zábijay: Nie czudzołoż: Nie krádni: Nie świádcz fałſzywie: Czći oycá twego y mátkę. WujNT Luc 18/20, Matth 19/18, Mar 10/19, 14/56, 57, Rom 13/9.

2. Niesłusznie, bezpodstawnie, mylnie, niesprawiedliwie; falso, mendose Mącz (63): TarDuch C2v; fáłſſywie mieli niewinnego páná przeſládowáć nic kniemu żadney przyczyny niemáiąc RejPs 86; SeklWyzn G; Wſſyſtcy nyewyerni około piſmá ſye obyeráyą/ á fáłſſywye ye przywodzą/ nye według myſli duchá S. ále według ſwych dum KromRozm I M2v; GroicPorz aa3; ten Vigiliuſz Papież fáłſzywie kośćioł Rzymſki názywá máthką y miſtrzową inſzych kośćiołow krześćiáńſkich/ poniewaſz nie z Rzymá naprzod/ ále z Ieruzálem wyſſlo/ iáko Prorok mowi/ ſlowo Boże. KrowObr 24v; fáłſzywie tedy Papieſz/ y ſwámi vtzy/ iż zá ſrebro y zá pieniądze bywáią grzechy odpuſztzone KrowObr 79, 33 [2 r.], 53v, 54, 55v, 143 (22); BibRadz II 141a marg; nápiſał kſiążki przećiw tym ktorzy ſie miánuią fałſzywie Ewángeliki BielKron 206v; Mendose colligis, Fáłſziwie wywodźiſz á okázuyeſz rzecz. Mącz 215d, 251b; OrzQuin Aa2; A thu káżdy rozeznay ieſli nie trzęſie tymi rogámi báránkowemi chłubiąc ſie imi fáłſzywie/ y vżywáiąc ich fáłſzywie w kroleſtwie y w kápłáńſtwie ſwoim. RejAp 111, 82 [2 r.]; GórnDworz Kk6; BiałKat 178v; GrzegŚm 16; KuczbKat 335; WujJud 54, L14; ciż oba/ choć mądrzy tłumacże/ w Dzieiách Apoſtolſkich/ Bo w Rozdz. 5. fałſzywie ono przełozyli. BudNT przedm c; SkarJedn 316, 391; SkarŻyw 47, 52; Temuż Clemenſowi liſtow wiele ktoreby do rożnych oſob piſáć miał/ fałſzywie przycżytáią (co ſię z rzecży pokázuie) Papieſcży pochlebcy NiemObr 55; ReszPrz 99 [4 r.]; WujNT przedm 7, s. 595; SkarKaz 347a; CzahTr Kv.

W przeciwstawieniu: »słusznie ... fałszywie« (1): Słuſznieli, fáłſzywieli, winuią lub chwalą: Niedbáią, byle co chcą vdáli że wiedzą. CiekPotr 15.

W charakterystycznych połączeniach: fałszywie mianować się, nazywać, przełożyć (2), przezwać, przysądzać, (przy)stosować (3), przywodzić, rozumieć (3), uczyć (nauczać) (6), wykładać (16), zadawać (2).

Szeregi: »fałszywie a (i) omylnie« [szyk 1 : 1] (2): Tu rozumie ty wſzytki/ kthorzy dziś ſámym ſobie przywłaſzcżáią właſny tytuł á imię kościołá ſwiętego/ ále fáłſzywie á omylnie ſie tym chłubią. LubPs A4; SkarJedn 14.

»źle, (a, i) fałszywie« (4): OrzQuin G4; BiałKat 298v; Znowu Márká tego po kilá kroć ná dyſputácyą/ y mowienie y podpárćie tego co zle fałſzywie trzymał/ wyzywano SkarJedn 297; [świat] przez ták wiele wiekow prawdy nie wiedźiał/ błądźił/ bluźnił/ źlie y fałſzywie wierzył ReszPrz 109.

3. W celu oszukania, zdradliwie, podstępnie, obłudnie (21): Ale mię ſnadź śioſtro zdradzaſz/ A fáłſzywie tu nádchadzaſz: Zaźrząc mi dobrá moiego/ Chcąc mię pozbáwić wſzyſthkiego: Nie dármo ty cudnie mowiſz/ Ale ine w ſercu myſliſz BierEz Q4, P3v; nábył ich [pieniędzy ] fáłſzywie. Nie folguiąc ni Bogu/ á ſkubąc bliźniego RejWiz 13v, 75, 95v; BielKron 436v; Mącz 312a [2 r.]; RejPos 116; znamy/ tákże iáwne y táiemne hypokryty/ ktorzy zmyśláią ſobie cżyſtośći ſwoie/ y fáłſzywie ſwe powśćięgliwośći przed ludźmi pokázuią/ będąc wſzech niecżyſtośći y nie wſtrzymáłośći pełnymi. WujJudConf 212v; Hypocrisis – Pokriczię, ten ktori ſobie fałſzywie zmiſlią poſtawke. Calep 495a; SarnStat 761; SiebRozmyśl H3.
Zwrot: »fałszywie się obchodzić« [szyk zmienny] (7): RejPs 147v; SeklKat M2v; A obchodzi ſie z námi ten ſwiát ták fáłſzywie/ To iedno w zyſku mamy co tu kęs záżywie. RejWiz 22; RejZwierz 16v; BielKron 203; GórnDworz D6; RejPos 282.
Szereg: »fałszywie a zdradliwie (a. zdradnie)« [szyk 1 : 1] (2): A niechcę ſtym trwáć wiednym domu ktory zdradliwie á fáłſſywie obchodzi ſie ná ziemi RejPs 147v; Y imie ſie mieſzcżan pytáć/ gdzieby był práwie/ á żeby był iego przyiaćielem/ rzekąc: Chciałbych ia iemu thę rádę dáć iżeby on miał wſzythko myślenie ſwe/ ále tho fáłſzywie á zdrádnie mowił/ bo był bárzo śilny iad przyniosł chcąc iego otruć. HistRzym 10v.
4. Pozornie, nie naprawdę (2): piſmo mowi o vmárłych wiernych ludźiach y ćiáłach ich/ á nie otych duſzach fáłſzywie żywiących GrzegŚm 50; Któż táki fortél przynióſł był ku tobie/ Gdy miéſzek ſtękał/ żeś ná bók ſtyſkował? Ták nikt fáłſzywie nigdy nie chorował. PudłFr 5.
*** Bez wystarczającego kontekstu (10): Falso, Adverbium, Fáłſziwie/ Niepewnie /Omylnie/ Obłądliwie/ Zdrádnie/ Bes przicziny/ Bes winy. Mącz 117a, 117a, 127c, 215d, 292c, 404d; Calag 185b; Perperam ‒ Prozno, zlie, daremnie, fałſzivie. Calep 787b, 406a, 651b.

Synonimy: 2. omylnie, źle; 3. zdradliwie, zdradnie.

Cf FAŁESZNIE, NIEFAŁSZYWIE

AK