« Poprzednie hasło: [FEBERKA] | Następne hasło: [FEBRECZKA] » |
FEBRA (210) sb f
-e- Mącz (30), -é- (11) Oczko (4), KochFr, KochDz, KochPam, PudłFr (2), też SienLek (2); a jasne.
sg | pl | |
---|---|---|
N | fébra | fébry |
G | fébry | |
D | fébrze | fébr(a)m |
A | fébrę | fébry |
I | fébrą | |
L | fébrze | fébr(a)ch |
sg N fébra (50). ◊ G fébry (33). ◊ D fébrze (6). ◊ A fébrę (49) [w tym -e (6)]. ◊ I fébrą (13). ◊ L fébrze (16). ◊ pl N fébry (6). ◊ D fébr(a)m (6). ◊ A fébry (9). ◊ L fébr(a)ch (22).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI ‒ XVII(XVIII) – XVIII w.
»febra tłucze [kogo]« (1): Febricito – Febra mnie tłucze. Calep 412a.
»gorąca febra« = causon FalZioł [causodes ‒ febris ardens Mącz 43a] [szyk 13 : 4] (17): To ziele ieſth dobre w gorączych niemoczach/ w febrach gorączych FalZioł I 122b; Taka znamionuie febę [!] ktorą Cauſon zową/ to ieſt gorącza febra. FalZioł V [6], I 65c, 74b, 81b, 104c, 111d (15); GlabGad D4; miękkiey pośćieli/ y w febrze gorącey nieużywáłá/ ná ziemi ná kocách odpocżywáłá. SkarŻyw 140.
»febra kwartana, czwartodzienna« = febris quartana, quartana Mącz, Cn; febris quadrini circuitus, febris quartis diebus recurrens Cn [szyk 9 : 2] (9 : 2): nie tego dnia maſz dawać tego lekarſtwa kiedy ma być febra quartana ale przed byciem iey dzień. FalZioł I 50b, ++8, ++8v, I 17c, 86b, 102d, V 3, 89v; Febri quartana liberari, Być pozbáwión od czwartodźienny febry. Mącz 339d, 177b; był ieden ktory chwaląc muchę/ kſięgę nápiſał: drugi chwalił quartanę febrę: trzeći łyśinę: więc y morowego powietrza chwałá/ ieſt ná piſmie GórnDworz K5v.
»febra (ktora) na każdy dzień (bywa), (ktorą zową) k(w)otidijana, ktora przez jeden dzień trwa« = diaria febris Mącz, Cn; quotidiana FalZioł; amphimerinon, ephemerinos, febris quotidianα Mącz; ephemera febris Cn (8 : 2 : 1): Theż niemocznym ieſt dobre/ á nawięczey maiączym na każdy dzień febre/ ktorą zową quotidiana FalZioł I 31a; á nawięczey tym ktorzy by mieli febrę quotidianę. FalZioł I 31a, ++8, I 45d, 98d, V [5], 89v, 90; Ephemerinos, Diaria febris Febrá która tylko przes yeden dzień trwa. Mącz 106b, 8a, 85a.
»febra tercyjana, (ktora bywa) trzeciego dnia, przez trzeci dzień, trzeciodzienna« = tertiana febris Mącz, Cn; semitertiana febris, tertiana Cn [szyk zmienny] (13 : 2 : 1 : 1): Vrina [...] cienkiey wodnoſci albo mierney. Znamionuie tercijanę febrę, to ieſt zimnicę gorączą trzeciego dnia. FalZioł V [5]; Niemoczam z kolery przychodzączym: ktore richło zabijają: panuie Mars. Iako ſą febra trzeciego dnia. FalZioł V 51, ++8, ++8v, I 26d, 45a, 86b (16); Tertianus, Tertiana febris, Trzeciodzienna febrá/ zimnicá. Mącz 449c.
»febra ustawiczna« = amphimerinos, quotidiana, perpetua febris Mącz [szyk 4 : 3] (7): á przeto ieſt dobry w gorączych febrach/ iako w tercijanie/ w vſtawicżney febrze. FalZioł I 149d, III 23b; Albo też z zaſtanowienia wiele flegmy w żołądku z ktorego febra vſtawicna przichadza y bolenie glowy GlabGad B3v, C6; Amphimerinos, quotidiana, Vſtáwiczna febrá która ná kożdy dzień bywa. Mącz 106b, 292d; á máiąc febrę vſtáwicżną/ y ſłonecżne vpalenia/ y nie wyſpánia ćierpiąc: niemam iednego ktoryby ſię o mię ſtarał. SkarŻyw 89.
»wielka febra« = acuta a. ardens a. flagrans febris, causodes Cn [szyk 2 : 1] (3): A ſwiekrá Symonowa ćierpiáłá wielką febrę Leop Luc 4/38; przepuśćił nań niemoc y febrę wielką/ w ktorey on cżuiąc rękę Bożą/ światá ſię zárzekł SkarŻyw 508, 167.
»febra zimna« = [zimnica febra, gorączka zimna, trząśca — febra frigida, febris quercera vel querquera frigida et tremens cum horrore, querquera, querquerum Cn] (1): [pieprzyczka] poth wzbudza/ febrę zimną odpądza/ dnę trzew vſtarych ludzi odeymuie FalZioł I 112b.
»ograżki albo febry« [szyk 2 : 1] (3): OGrażki álbo fébry rozmáite ſą SienLek 139, 139 żp, 141 żp.
»febra, (a, albo, i, to jest) zimnica« [szyk 10 : 1] (11): zymnoſtz y drżenie oddala: ktore bywa w febrach/ w zymnitzach. FalZioł I 2c, V [5]a; GlabGad E7; Amphimerinon, Febris quotidiana, Febrá/ álbo źimnicá na kożdy dźień. Mącz 8a; Irritatio, Poruſzenie/ pobudzenie/ trząſcá/ to yeſt febrá/ źymnicá. Mącz 281a, 18a, 29c, 120b, 130b, 449c; Febris ‒ Zimnica, febra. Calep 411b.
Personifikacja (1):
Synonimy: 1. gorącość, gorączka; 2. kwartana, ograżka, tercyjana, trząsca, trzeciaczka, zimnica.
TG