[zaloguj się]
[pdf]

FLUKS (35) sb m

fluks (29), flus (6); w znacz. 1. fluks (28) Mymer1, FalZioł (10), GlabGad (3), RejRozpr, Mącz (5), Oczko (6), SkarŻyw; fluks : flus Calep (1 : 3); w znacz. 2. flus (3) GórnDworz, RejZwierc, KochFrag; fluks (1) RejRozpr.

-x (27), -ks (2).

Fleksja
sg pl
N fluks fluksy
G fluksu fluks(o)w
D fluksowi fluks(o)m
A fluks, flusa fluksy
I fluksy
L fluksach

sg N fluks (10). ◊ G fluksu (1). ◊ D fluksowi (1). ◊ A fluks (10), flusa (1) KochFrag. ◊ pl N fluksy (5). ◊ G fluks(o)w (1). ◊ D fluks(o)m (2). ◊ A fluksy (2). ◊ I fluksy (1). ◊ L fluksach (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. Stan organizmu związany ze zbieraniem się lub cieknięciem płynów, np. katar, cieknąca rana, wrzód, menstruacja itp. lub obrzmienie zapalne gośćcowe, obrzmienie zapalne dziąseł, opuchlina głowy itp.; fluxus Mymer1; epinyctis, epiphora, ficus, fistula, syce Cn (31): Fluxus. Flus. Flux. Mymer1 39; Remi ſtępowanie nadoł, wpacierzoch giemzanie/ Flux w gardle, w dziąsłach boleſc y w noſie/ vlicżek zatkanie [ta wodka leczy] FalZioł II 9d; A gdyby głowa dziecięcza z opuchliny/ albo z nabieżenia/ albo z fluxu iakiego thak ſie odęła iżby z zamkow żywota nie mogła przeyſc. FalZioł V 34, *7v, IV 19d, V 2v, 58v, 109v; gdyż takowe wilgoti od mozgu zſtępuiąc zarażaią ſerce j wſtępuią wcłonki z kądże pochodzą fluxi, dny łąmanie y inſze niemoci ktore ſą cżęſci Artetiki GlabGad L6, I2, K4v; Zać máła o tym práktyká Podágrá/ Flux/ Sciatyká A niemała w ludziech dziurá Iáko náſtáłá pleurá RejRozpr G4; AEgylops. Flux w oczu Mącz 4b; Fistula [...] Item morbi genus, Flux gdy ſie komu yáki wrzód we flux/ To yeſt w vſtáwiczne ropienie álbo cieczenie obróci. Mącz 128d, 128d; ludźiem którzy krwią plwánié/ nérek rzezánié/ ból kámięnny/ y inſze támtędy fluxy ćiérpieli/ lub w nérkách/ lub w pęchérzu/ wodę záléćiły. Oczko 11v, 12, 24v, 33v, [40] [2 r.]; SkarŻyw 393; Calep 923b.
Wyrażenia: »fluks głowny, z, od głowy« = rheumatismus Mącz, catharrus, rheuma Calep (3 : 1 : 1): Też dwie żyłcze pod ięzykiem zacięte/ naprzeciw Slinogorzowi ſą barzo dobre. Y też bolenie zębow y dziąſl: vſmierza. Flux głowny ſtanowi. FalZioł V 58, I 16a; Mącz 355b; Catharrus ‒ Fluſs głownij ſznupka. Calep 171b, 923b.

»niewieści fluks« (1): Menstrua ‒ Niewieſczi fluks choroba. Calep 653b.

Szeregi: »cieczenie albo fluks« (1): Rheuma, Latine fluxus, Rymá/ to yeſt cieczenie álbo flux z noſá idący. Mącz 355b.

»fluks a wilgotność« (1): Bo takie fluxi á wilgotnoſci rozmagithe bywaią FalZioł V 31y.

2. Gra w karty zwana także tryszakiem lub straszakiem, także jedna z kombinacji karcianych w tej grze, polegająca na posiadaniu kilku kart jednego koloru (4): Nuż iákie dziś gry náſtáły Z ktorych ginie koſt niemáły Dziwne fluxi/ turmy/ ruſſe Aż drugi ná ſtole kłuſſe RejRozpr G4v.
Zwroty: »grać flusa« (1): TEnże Król Zygmunt gráiąc fluſá/ iż mu przyſzły dwá królá/ powiedźiał/ że ma trzy króle: kiedy go gracze pytáli/ á trzeći gdźie? A tom ia/ powiáda/ trzeći: y wźiął grę. KochFrag 10.

»zakazać na flus« (1): A ći dwá [...] gráiąc [w karty]/ wielkim głoſem mowić s ſobą/ áż ſie y wádzić/ przycżytáiąc ieden drugiemu/ othoś podemknął/ á ten záſię/ á tyś zákazał ná Flus GórnDworz T2

W przen (1):
Zwrot: »flus grać« (1): A káżdemu ſie ták zda by miał buiáć wiecznie/ A iáko ná trzy tuzy ták każe bespiecznie. Alić pan reſtu przegrał álić go iuż nioſą/ Bo miáłá czterzy krole oná páni s koſą (marg) Flus zle s śmiercią grać (‒). RejZwierc 270.

Synonimy: 1. cieczenie, zacieczenie.

AKtt