Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: GIMNOZOFISTA

Następne hasło: GINĄĆ »

GINĄCY (11) part praes act

Fleksja

sg
m	N	ginący	f	N		n	N	ginąc(e)
	G			G	ginąc(e)j		G

pl
G		ginących
A	m pers	ginąc(e)
inne formy
sg A - ginąc(e)

sg m N ginący (3). ◊ f G ginąc(e)j (2). ◊ n N ginąc(e) (1). ◊ A ginąc(e) (1). ◊ pl G ginących (3). ◊ A m pers ginąc(e) (1).

Sł stp s.v. ginąć, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Ten, który umiera, umierający (2)
- a. W funkcji rzeczownika (1)
2. Chylący się ku upadkow, ruinie; marniejący, niszczejący; tracący na wartości (4)
- a. O dobrach materialnych (1)
- b. O ludziach (1)
3. Znikający, przestający istnieć; nietrwały (4)
4. Taki, w ktorym się ginie (1)

1. Ten, który umiera, umierający (2): Co ieſliże karząc złodźieie nieruſza nas nic tá ginących ludźi [damno pereuntium hominum] ſzkodá/ á cżemu nas ruſzáć ma gdybyſmy mężoboyce tákźe [!] karáli? ModrzBaz 28.

a. W funkcji rzeczownika (1): ponieważ też ná to ieſt od Bogá dány Dźie: 3. ꝟ26. Aby od niebeſpiecżeńſtwá wybawiał/ á ginące záchowywał CzechRozm 204.

2. Chylący się ku upadkow, ruinie; marniejący, niszczejący; tracący na wartości; fluidus, labens Mącz (4): Pádnę Wątleyę też ćiekę. [..,] Labens, Pádnący/ lecący/ ginący Mącz 180b, 131c.

a. O dobrach materialnych (1): Ták ſię bał beśpiecżnośći vboſtwá ſwego vtráćić: iáko drudzy bogactw rychło ginących boią ſię zgubić. SkarŻyw 324.

b. O ludziach [dla czego = z powodu czego] (1): A ieſt ginący/ dla nie rozſądku/ (álbo) iż niema práwá. BudBib I 331c marg.

3. Znikający, przestający istnieć; nietrwały (4): áby doświádczenie wiáry wáſzey dáleko koſztownieyſze nád złoto (marg) ginące. G. (‒) (ktorego przez ogień probuią) było náleźione wam ku chwale y czći WujNT 1.Petr 1/7; CzechEp [393].

Szeregi: »stracony abo ginący« (1): á ná oſtátek y śmierći [...] á żadney rzecży ſtráconey ábo iuż ginącey [rerum pereuntium]/ niebędźie tobie ták wielce ważył/ żeby dla niey/ ábo wiáry ſwey náruſzyć/ ábo cokolwiek [...] nieprzyſtoynego ſobie pocżąć miał ModrzBaz 8.

»ustawający i ginący« (1): przetoż Páweł od rzecży iuż vſtáwáiących y ginących/ ku pewnym [...] nápominał. CzechRozm 71.

4. Taki, w ktorym się ginie (1):

Wyrażenie: peryfr. »studnia ginącej głębokośći« = piekło (1): A ná żądánie moie wyzwoliłeś duſſę moię práwie spádołow ſmierći/ á nieraczyłeś mię policzyć zonemi ktorzy máią być wpuſſczeni wſtudnią ginączey głębokoſći. RejPs 42v.

Synonimy: 2. padnący; 3. stracony, ustawający.

Cf GINĄĆ