[zaloguj się]
[pdf]

GŁĘBIA (51) sb f

Fleksja
sg
N głębiå
G głębi(e)j
A głębią
L głębi, głębi(e)j

sg N głębiå (4). ◊ G głębi(e)j (3). ◊ A głębią (38). ◊ L głębi (4) [może od GŁĄB] BierEz, GórnTroas, GrabowSet (2), głębi(e)j (2) WisznTr, KlonFlis.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. Ton, głębokość wodna; altitudo, altum, profundum Mącz, Cn; cor maris, gurges, profunditas Cn (38): A gdy żołw ná głębią wpłynął/ Zámyſlił ſie nágle ſtánął BierEz Qv; FalZioł IV 33d; RejWiz 8v; BibRadz 2.Mach 12/4, Luc 5/4; Demergo, Pogrążam/ Ná głębią wpycham/ Topię. Mącz 218c, 161c, 477c, d [2 r.], 478a; SienLek 170; Rzućcie ſieći ná głębią. RejPos 176, 173v, 174; Anyoł vpátrzywſzy gdzie nawiętſza głębia/ tákże ono dziecię pchnął nogą/ ták iż ſpádło y vtonęło RejZwierc 175, 116, 120v; poſzli ná głębią [in profunda] iáko kámień. BudBib Ex 15/5; Zápuść ná głębią śieći ku połowu. SkarŻyw 596; GrabowSet Lv; Ná doł ſię też nieſpuſzcżay głębia pod nogámi/ [...] Słuchał Oycá nie słyſząc Synacżek zuchwáły/ Szalenie k gorze bieżał/ y plusł w morſkie wáły. RybGęśli C; WujNT Luc 5/4, s. 211; Pátrzmy ná dźieći gdy ſię vcżą pływáć/ [...] Pod pierśi pęcherz ábo korek śćielą/ Nim ſię ośmielą. Potym ná głębią/ tą y ową plecą/ Ochotnie płynąc/ w byſtrey wodźie miecą KlonFlis E2.

Z bliższym określeniem miary (4): Leop Act 27/28 [2 r.]; Ktorzy ſpuśćiwſzy ſznur z ołowem/ nálezli głębiey dwádźieśćia ſążon [et bolisantes invenerunt passus viginti] BibRadz Act 27/28; WujNT Act 27/28.

W charakterystycznych połączeniach: na głębią nieść, odbić się, odepchnąć, pojść, puścić się (2), rzucić (zapuścić) sieci (2), udać się, (w-, za)płynąć (3), wpychać, wskoczyć, w(y)jechać (zajechać) (7).

Wyrażenia przyimkowe: »na głębi(ej)« (2): A kiedy ná głębi było/ Morze ſie nagle wzburzyło BierEz P2; KlonFlis B4v.

»w głębią« (2): y ſpádáli ná ſſyie w głębią [et per praeceps ruentibus] co mocnieyſſy nieprzyiaćiele. Leop Iudic 5/22; Prawdźie vtonąć trudno/ choćia ſie pogrąży/ Iák oléy wſzedſzy w głębią/ záś ſie ná wiérzch wſtąży. GórnTroas 44.

»z głębiej« (1): Enavigo ‒ Zgłebiey na łodzi do lądu przipłiwąm. Calep 362a.

W przen (4): Wierz mi że cie wywiodą ná głębią z miáłkiego/ Ani ſie ſam obacżyſz kiedy ſkocżyſz pſiego. RejWiz 31v.

głębia czego (2): iż othom ia nędzniku odpłynął od brzegu/ á ná głębią wſzytkich niebeſpiecżnośći ſwiáthá thego/ á nic ſie nie lękam RejPos 174v, 176v.

W charakterystycznych połączeniach: na głębią odpłynąć, rzucić, wywieść.

Wyrażenie przyimkowe: »na głębi« (1): My ieſzcże/ pełni trwogi/ Co ná tey głembi trwamy/ Okrutney GrabowSet M3v.
2. Przestrzeń, odległość, oddalenie w dół od powierzchni; altitudo, altum, fastigium, profunditas, profundum Cn (11): Vorago ‒ Głebia niezmierną. Calep 1140b.
Wyrażenia przyimkowe: »na głębią« (2): niechayże robią ná Pręty wnich/ Pret ná pręćie Aże iákoć będźie potrzebá ná głębią Strum N4.

~ Z bliższym określeniem miary (1): z właſzcża, na poł ſtopy na głębią ſadzą banie w ziemię FalZioł I 39c. ~

»w głębią« (2): Potym też y w głębią źiemię kopáiąc gruntowi ſię przypátruie CzechEp 102.

~ Z bliższym określeniem miary (1): WYMIERZENIE wieże : ná dwánaśćie łokiet w głębią od okná którym wpuſczáią SarnStat 497.~

»w głębi« (1): Zámknioné mieyſcá w głębi/ y iáſkinie ćiemné Dáią ſie czuć/ y ludźi ſzlą ná nas podźiemné. GórnTroas 33.

W przen (2):
Wyrażenia przyimkowe: »na głębią [czego]« (1): á gdy widźiſz/ że moiá proſtotá/ Ná głębią przepáśći ſtráſzney záwiedźiona/ Rátuy GrabowSet 04.

»w głębią« (1): Dla tegoż maſz tu ſłuſznie w głębią z myślą twą zábrnąć/ á roſpalić ſie wielką miłośćią przećiw Pánu Bogu KarnNap D3v.

Przen (2):
a) Potępienie wieczne (1):
Wyrażenie przyimkowe: »w głębią« (1): Nye z inąd powſtáły kácerſtwá y nyektore náuki przewrotne/ ktore śidlą duſſe/ á w głęmbyą rzucáyą KromRozm II o4.
b) Grób (1):
Wyrażenie przyimkowe: »w głębiej« (1): Iáſkinio ſroga/ Iuż Matká droga/ Nas pożegnáłá [...] Tyś ią pożárłá/ W głębiey záwárłá. WisznTr 21.
a. Zagłębienie (1): Recessus in oculo, Tá niskość y glębia w którey oko ſiedźi. Mącz 43d.
3. Przestrzeń, odległość, oddalenie od brzegu, skraju do środka (2):
Wyrażenie przyimkowe: »na głębią« (2): thylko ſye wiáruy gdy będźieſz ſkorę odrzynał/ ábyś ſye ná głębią niemiał SienLek 171; iáko dobry málarz/ cienięm/ wyſádzi rzecż/ y vcżyni ią oblą: á iáſnoſcią poda ná dálą/ ná głębią/ zniży/ ſkroći/ podług potrzeby. GórnDworz I5v.

Synonimy: 1. tonia, ton.

Cf 2. GŁĄB, GŁĘBINA, GŁĘBOCZ, GŁĘBOKOŚĆ, GŁĘBOŚĆ

AL