[zaloguj się]
[pdf]

GOŁĘBI (34) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNgołębi fNgołębiå, gołębi(a) nNgołębi(e)
Ggołębi(e)go Ggołębi(e)j Ggołębi(e)go
Agołębi A A
I I Igołębi(e)m, gołębim
pl
N subst gołębi(e)
G gołębich
A subst gołębié

sg m N gołębi (5). ◊ G gołębi(e)go (4). ◊ A gołębi (4). ◊ f N gołębiå (1), gołębi(a) (4) [cf też GOŁĄB G sg]. ◊ G gołębi(e)j (2). ◊ n N gołębi(e) (4). ◊ G gołębi(e)go (2). ◊ I gołębi(e)m (4) FalZioł, [gołębim]. ◊ pl N subst gołębi(e) (2). ◊ G gołębich (2). ◊ pl A subst gołębié (3); -é (2), -(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Przymiotnik od „gołąb”; columbinus Mącz, Calep, Cn; columbaris Mącz; columbarius, similis columbo Cn (26): Też łayno gołębie z oływą zmieſzáne/ á tym żywot namazuy/ barzo mocznie zaſtanawia. FalZioł V 86a, I 144b, c, IV 21b, V 24v, 32v, 89; Duch S. też w poſtáći gołębyey ſye vkazał po krzćye páńſkim KromRozm II r2v; Przyſzli pierwey do wyſpu Solo/ gdzie widzieli Perły ták wielkie iáko iáycá Gołębie BielKron 446, [852]v; Mącz 60c [2 r.]; Albo gnóy gołębi z gliną zmieſzay/ przyſyṕ á vwarz tho weſpół z wodą á pomázuy tym pryſzcze. SienLek 134v, 49v, 81v, 86v, 99v, 126 (9); Ták że bywáli w tákim vćiſnieniu/ że gnoy gołębi iadáli miáſto przyſmákow ſwoich RejZwierc 258; Ponieważ duchowi duchowego/ á gołębiowi gołębiego ná ſię kſztałtu bráć nie trzebá. CzechEp 316; Calep 218a.

W charakterystycznych połączeniach: gołębi(-a, -e) gnoj (10), jajce, kształt, łajno (9), postać.

W przen (2): Więcżnáć iż y ſynowie/ z gniazdá Gołębiego/ Bo więc vmieią grucháć/ gdy potrzebá tego. RejZwierz 82.

W funkcji przysłówka: »gołębiego« = po gołębiemu (1): CHociay ten ćicho dybiąc/ Gołębiego grucha RejZwierz 81.

2. Zestawienia w funkcji nazw botanicznych (7):
»gołębie gardło« = Fumaria officinalis L. (Rost: ziemienny dym); capnio, capnos Mącz (2): Capnio, herba, Gołębie gárdło/ álbo/ ziemny dym. Mącz 37a, 210b.

»gołębia noga« = Geranium columbinum L. (Rost) a. Cissus vitiginea L. (Rost) (5): GOłębia noga ieſt troy iedno ktore łaciniczy y groecowie zową Amomum/ drugie ieſt ktore ma liſt mały á okrągły ſziroko naſiekany [...]. Thrżeci rodzay tego to ziela gołębiey nogi ktore zową Anagiros FalZioł I 107c‒d, +4b, I 107c [2 r.].

[»gołębie ziele« = Verbena officinalis L. (Rost: koszyszczko, werbena, żeleźnik): Werbena, Koſzyſczko Mąż, niektórzy zową Zeleźnik. [...] Zową ie téż gołębim źielem/ iż gołębiczki rády w nim śiádáią UrzędowHerb 308 (Linde).]

3. n-loc »Gołębia« (nazwa ulicy) (1): Látá 1462. W Krákowie ogień wyſzedł s klaſztorá od S. Troyce/ wiele ſzkody podzyáłał/ kośćioły s klaſzthorem v S. Troyce zgorzał/ też kośćioł S. Fránćiſzká/ Grocka vlicá/ Brácka/ Gołębia/ Stolárſká BielKron 394v.

Synonimy: 2. »gołębie gardło«: »ziemny dym«; »gołębia noga«: iglica, »żorawie noski«; »gołębie ziele«: koszyszczko, werbena, żeleźnik.

Cf GOŁĘBIOWY, GOŁĘBKOWY

ZZa