[zaloguj się]

GRYNSZPAN (52) sb m

grynszpan (48), gryszpan (4) Mymer1 (2), BartBydg, RejWiz.

-i- (28), -y- (24); -ſz- (48), -ſ-, -s- (4).

-å- (21), -a- (1) RejWiz.

Fleksja
sg
N grynszpån
G grynszpånu
A grynszpån
I grynszpån(e)m

sg N grynszpån (12).G grynszpånu (25).A grynszpån (4).I grynszpån(e)m (11).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

1. Flos aeris (Rost); rdza na powierzchni miedzi, czyli trujący zasadowy octan miedziowy, otrzymywany również sztucznie, stosowany jako lek na dolegliwości skórne, a także, ze względu na intensywną zielono-niebieską barwę, jako składnik farby malarskiej (z niem. Grünspan); (h)esuride (zniekształcone zaes viride) Mymer1, BartBydg; aeruca, aerugo aeris, viride aeris Cn (51): Mymer1 5v; BartBydg 68; Tez ſok Kuklikow z grinſpanem zmieſzany, fiſtuły ſpaia y goj mocznie. FalZioł I 58b; Vdziałać maſć s pałek/ z iaſkrem/ spaluchi z grinſzpanem palonym/ s ſtarem ſadłem, á tym ſie mazać FalZioł I 142c; Viridi es. Grinſzpan. FalZioł III 40a, +6d, I 116a, II 20c [3 r.], III 40a, b [4 r.] (27); Albo weźmi śiárki/ grynſzpanu/ miodunkowégo korzenia/ tłucz tho z ſtárym ſádłem / á przy ćieple koniá námázuy. SienLek 180v; Gdy koń martwą koſtkę ma/ [...] muśiſz mu ią roſpalonym żelázem zeżżéć/ á tłuczonym grynſzpanem záſuć SienLek 183; Grynſzpan/ ieſt rdzá z miedźi źielona/ á wſzákże ku fárbam y lékárſtwam nalepſzy grynſzpan czyniony/ niż ten ktory ſye ſam ná miedźi z iákiégo plugáſtwá czyni. SienLek Y, 69, 75, 127v, 129v, 130 (21).

W charakterystycznych połączeniach: grynszpan czyniony, palony, tłuczony; grynszpan wsypać (3); grynszpanu nasypać (przysypać) (2), natłuc (2), wziąć (18); (z) grynszpanem nacierać, pomazować, posuć (zasuć) (4).

W przen (1): A to wſzytko ſwawola márna nam ſpráwuie/ Ktora dziwne przyſmáki wſzędzye nam cukruie. Ale wierz mi być bacżył/ potráwáć s pyołynem/ A ná wirzch potrzęſiona gryſzpánem z háłunem. RejWiz 65v.
2. Jeden z odcieni koloru zielonego (1): Viridum Hispanum. [...] Griſzpan. Mymer1 19v.

Synonim: 1. »miedziana rdza«.

ZCh