Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: HAFTOWANIE

Następne hasło: HAFTYRZ »

HAFTOWANY (38) part praet pass pf

haftowany (27), aftowany (11); haftowany RejRozpr, RejKup, GliczKsiąż, KrowObr (2), RejWiz (3), BibRadz (5), Mącz (2), RejZwierc, BudBib, StryjWjaz (3), SkarŻyw, CiekPotr, KlonFlis, ZbylPrzyg; haftowany : aftowany WyprKr (3 : 11).

-w- (22), -f- (13), -ff- (3).

Oba a oraz o jasne (w tym w drugim a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja

sg
m	N	haftowany	f	N	haftowanå	n	N
	G			G			G	haftowan(e)go
	A	haftowan(e)go, haftowany		A			A

pl
N	subst	haftowan(e)
G		haftowanych
A	subst	haftowan(e)
L		haftowanych
inne formy
pl m I - haftowanymi

sg m N haftowany (9). ◊ A haftowan(e)go (1), haftowany (1). ◊ f N haftowanå (6); -å (2), -(a) (4). ◊ n G haftowan(e)go (1). ◊ pl N subst haftowan(e) (10). ◊ G haftowanych (3). ◊ A subst haftowan(e) (4). ◊ I m haftowanymi (2). ◊ L haftowanych (I).

Sł stp s. v. haftować, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s. v. haftować.

Znaczenia

Wyszywany, przetykany nićmi za pomocą igły; także: naszywany, pokrywany czymś, zrobiony z czegoś (o przedmiocie, który jest ozdobiony haftem, ornamentem) (38)
- a. O hafcie, ornamencie, wzorze, które ozdabiają jakiś przedmiot (2)
- b. Użyty do przetykania (1)

Wyszywany, przetykany nićmi za pomocą igły; także: naszywany, pokrywany czymś, zrobiony z czegoś (o przedmiocie, który jest ozdobiony haftem, ornamentem); barbaricus, clavatus, intertextus, picturatus, pictus acu, plumatus, segmentatus, textus, variatus Cn (38): KrowObr 242; RejWiz 25; Coldra kitaiczana ſzara wzorziſto awtowana WyprKr 98v, 85 [2 r.], 98v [2 r.], 108v, 109v; phrygianae vestes, Háftowáne ſzáty. Mącz 298c, 300a; CiekPotr 31.

haftowany czym (13): I rekawi takiemze bramem awthowane WyprKr 66v, 29; StryjWjaz B2v. Cf Wyrażenia.

haftowany czym = posiadający wyszyty wizerunek (5): A Dzieſięć kortyn Cherubini/ to ieft/ obrázy twarzy ludzkich z ſkrzydłámi/ háftowáne [opere phrygionico] BibRadz I 46a, I 46a [3 r.], b.

W połączeniu szeregowym (1): Dármo y ony krzyże inſze złote/ ſrebrne/ moſiądzowe/ kámienne/ drewniáne/ vſtrugáne/ málowáne/ ſſyte/ háftowáne/ kthore w kośćiele wáſzym maćie KrowObr 239.

W charakterystycznych połączeniach: haftowany kosztownie, osobliwą robotą, wzorzysto (2).

Wyrażenia: »haftowany perłami, z pereł, drogiemi kamieńmi« [szyk 3 : 1] (2 : 1 : 1): RejKup v2; RejWiz 25v; WyprKr 28v; rośćiągnął ie iáko piękny kobierzec háftowány drogiemi kámeńmi [!] y perłámi SkarŻyw 258.

»złotem haftowany« (7): RejWiz 27; WyprKr 66v, 85v, 103, 105; Cżterzyſtá ſzło vſarzow przeważnie przybránych/ Sto kozakow s ſáydaki złotem háftowánych. StryjWjaz B2v, B2.

Szeregi: »(tak) szyty i (jako) haftowany« (2): RejZwierc 58; Y vkázował ná ſobie oſobliwą robotą ſzyte y háwtowáne/ iedwabne y ſzárłatne ſzáty KlonFlis A2. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»wyszywany albo haftowany« (1): ktoby nyemyał letnikow/ páſow ſrzebrnych/ ſſubek/ wyſſywanych álbo háwtowánych koſſulek/ zá nicby nye ſtał. GliczKsiąż C6v.

a. O hafcie, ornamencie, wzorze, które ozdabiają jakiś przedmiot (2): Bo bárzo mieſſek nie ſpory Ciągnąć ſie ná owy wzory A bárzo nam tępią dziatki Owy háwtowáne kwiatki RejRozpr I3.

Wyrażenie: »złotem haftowany« (1): Coż wam po tákich wzorách złotem háwtowánych ZbylPrzyg A3.

b. Użyty do przetykania (1):

Wyrażenie: »haftowane złoto« = złotogłów (1): Wſzytká chwalebna (ieft) corká krolewſka we wnątrz/ z háwtowanego złotá ſuknia iey [ex ocellaturis auri vestimentum eius. (marg) polymitis aureis induta. Cum vestibus Phrygionicis (–)]. BudBib Ps 44/14.

Synonim: wyszywany.

Cf HAFTOWAĆ