[zaloguj się]
[pdf]

HAFTOWAĆ (17) vb impf

-aw- (9), -af- (8).

Oba a oraz o jasne.

Fleksja
inf haftować
indicativus
praes
sg pl
1 haftuję
3 haftuje haftują
praet
sg
3 f haftow(a)ła
imperativus
sg
2 haftuj
conditionalis
sg
3 m by haftowåł
con praet
sg
3 f by była haftowała
impersonalis
praet haftowåno

inf haftować (6). ◊ praes 1 sg haftuję (3). ◊ 3 sg haftuje (1). ◊ 3 pl haftują (1). ◊ praet 3 sg f haftow(a)ła (1). ◊ imp 2 sg haftuj (2). ◊ con 3 sg m by haftowåł (1). ◊ con praet 3 sg f by była haftowała (1). ◊ impers praet haftowåno (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Wyszywać, przetykać tkaninę nićmi; naszywać coś na wierzchnią stronę tkaniny lub skóry dla ozdoby; pingere acu, plumare Mącz, Cn; figere Calep; deducere a. inscribere in tela, immittere a. intexere filis, variare acu Cn (12): By byłá Penelope tkanecżek nie tkáłá/ A Lukrecia Rzymſka theż nie háfftowáłá/ Trudnoby ſwą ſtátecżność były záchowáły RejWiz 60v; Mącz 300a, 306c; Calep 418b.

haftować czym (2): cf Przysłowie, Zwrot.

W połączeniach szeregowych (3): robila téż ij Maria paniám onego miaſta/ bo ſſytz/ tkatz/ prząſtz/ hawtowatz nadobnie vmiala OpecŻyw 29, 35v; RejPosWstaw [413].

Przysłowie: kto ſie w wielkie rzecży / Wdawa/ á co przyſtoi/ nie miewa ná piecży. Woz złamie/ ſam ſie ſtłucże/ y ſzkody nácżyni/ Bo perłámi háwtowáć/ nie przyſtoi świni. RejZwierz 42v.
Zwrot: »[co] złotem haftować« (1): Brámecżkę ná niey s pereł pięknie vdzyáłano/ A Prawdę iey przezwiſko złotem háfftowano. RejWiz 39v.
Przen (3):
Zwroty: »haftować [co] sobie jako wzory na pamięci« = utrwalać w pamięci (1): ále ſie przypátruy ludziom [.,.] s ktorychbyś miał ſłuſzne przykłády bráć/ á háwtuy ie ſobie moczno iáko wzory ná pámięći y ná vmyſle ſwoim RejZwierc 23 v.

»żelazem haftować« = wykonywać zbroję (I): Bo gdy náſtáną kłopoty Snadz więc omierzną forboty Radbyś w ten czás ſmukierzá miał Coby żelázem háwtował Bo cudny wzor ná kábat plách Y brzuchá więc wżdy nie ták ſtrách RejRozpr I3v.

Szereg: »sznurkować i haftować« = oczerniać, fałszywie oskarżać (1): ták oſtre Wędźidło [ks. Powodowski] ná mię vkował. W ktorym/ y mnie [...] bárziey ſnadź niż po Włoſku brámuie/ á choćiaż ſznurkuie y háwtuie/ kápturká przykrawa/ y vśilnie ná káptur woła CzechEp 11.
2. Łączyć, spajać, spinać, zszywać; ferruminare, iungere, temperare Mącz; coniungere, fibulare, fulcire Calep (5): Ferrumino, iungo, aut simul tempero proprie dicitur de metallis, Spayam/ háftuyę/ yedno s drugim s ſadzam/ Lutuye. Mącz 125a, 125a; Fibulo, fulcire, coniungere. ‒ Zpaiąm, lącze, haftuie. Calep 417a.
a. lek. Zszywać ranę; committere oras plagae suturis, suere plagam Cn (2): á ná wſzyſtkę ránę połóż gębkę rozmoczoną w wodźie álbo chuſtę/ potym gdy to odeymieſz/ trzebáli háwtowáć/ háwtuy/ á około rány thą máśćią pomázuy SienLek 146.

Synonimy: 1. wyszywać; 2. lutować, łączyć, spajać, zsadzać.

Formacje współrdzenne: nahaftować, przyhaftować, uhaftować, wyhaftować, zahaftować; przyhaftywać.

Cf HAFTOWANIE, HAFTOWANY

BZ