[zaloguj się]
[pdf]

HEREZYJA (46) sb f

herezyja (43), jerezyja (3); herezyja : jerezyja SkarJedn (4 : 3).

herezy- (32), haeresi- (8), herezi- (2), ierezi- (2), ierezy- (1), herezii- (1).

Pierwsze e prawdopodobnie jasne (tak w heretyk), drugie jasne, a pochylone.

Fleksja
sg pl
N herezyjå herezyje
G jerezyi herezyj
D herezyj(o)m
A herezyje
I herezyją herezyjami
L herezyjéj

sg N herezyjå (2). ◊ G jerezyi (1) [zapis: ierezy]. ◊ I herezyją (5). ◊ L herezyjéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ pl N herezyje (21). ◊ G herezyj (4). ◊ D herezyj(o)m (1). ◊ A herezyje (9) [w tym: -ȩ (1)]. ◊ I herezyjami (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) i XVIII w.

Świadome i dobrowolne zaprzeczenie przez człowieka ochrzczonego pewnych prawd wiary Kościoła, do którego on w jakiś sposób należy; damnata ab Ecclesia opinio in materia religionis Cn [haeresis – latine electio vel secta – rota, sekta, osobliwe mnimanie złe albo dobre niektórych ludzi Mącz 152c; ‒ mniemanie, jakie sobie kto wybierze, sekta, wiara bądź zła abo dobra Calep; kacerstwo; sekta; szkoła – haeresis Cn] (46): Znamy ſię do tey wielkiey Ierezy: By Grekowie wroćić ſię do S. iednośći chćieli/ nie ćięſzko by nam brody zápuśćić. SkarJedn 236; Toć ſą ony wielkie/ iáko Ruś mowi Ierezie/ dla ktorych ſie námi ták bárzo Grekowie brzydzą/ y ktorymi proſtą Ruś zwiedli/ y niewinnie kośćioł Boży do nich odnieſli/ y iedność im S. Chrześćiáńſką wzmierzili. SkarJedn 240, 230, 232, D3; LatHar 250; którybykolwiek w króleſtwie náſzym/ y w źiemiách nam podległych Hȩretyk álbo kácérztwem záráżony/ álbo podeźrzány w hȩreziiéy [haereticus aut haeresi infectus vel inspectus de eadem JanStat 260]/ álbo ich obrońcá/ álbo podpomożyćiél ználezión był SarnStat 218; SkarKaz 40a, 241b, 242a, Ooooc [3 r.]; Herezye nową wiárę wnoſzą. SkarKazSej 681b marg; Ieſli tedy herezye zgodę w Rzeczypoſp: y iedność y miłość pſuią: a iákoż ſzkodliwe Rzeczypoſp: nie ſą? SkarKazSej 684b; Herezye okrućieńſtwo do Rzeczypoſpolitey wnoſzą. SkarKazSej 687b marg, 674a marg, 684b marg, 685a [2 r.], 700b, 703a [2 r.] (12).

W przeciwstawieniu: »herezyja ... katolicka (święta) wiara« (2): Iákie vpadki kroleſtwom y policyom herezye czynią/ á iáko ſámá Kátholicka wiárá świeckie kroleſtwá zátrzymawa/ y ſzczęśćia ich pomnaża SkarKazSej 682b, 681b.

Szeregi: »herezyja i kacerstwo« (2): Ktore Artykuły iáko Hereſie y kácerſtwá Grekowie ná Rzymſki kośćioł kłádli. SkarJedn 230, A*.

»niedowiarstwo i herezyja« (1): w niedowiárſtwie y herezyey ze czći ſwey P. Bogá wſzechmocnego łupią/ y krzywdę mu czynią. SkarKazSej 686a.

»herezyja i niezgoda« (1): By iednego Piotrá y iego potomká nie było: nigdyby herezyom y niezgodom nie nálazł ſię koniec. SkarKazSej 674b. [Ponadto w innym szeregu 1 r.].

»herezyja i odszczepieństwo« (1): Niſkąd ſię herezye y odſzczepieńſtwá/ y niezgody nie wſzczynáią: iedno ſtąd/ iż kápłaná nawyżſzego nie ſłucháią/ á nie myślą iż ieden nád wſzytkimi/ ná mieyſcu Chryſtuſá być ma. SkarKazSej 674b.

»herezyja i sekta« (1): (marg) Sekty dziśieyſze dármo ſię tym ćieſzą, iż wiárę Chrześćiánską Zydzi ſektą názywáli. (–) Iákoby kośćioł Boży ták miał błądzić/ potępiáiąc y názywáiąc haereſią y ſektámi/ ich náuki kácerſkie WujNT 509.

»herezyja i rożna wiara« (1): Iedność wiáry Bożey czyni iednozgodne kroleſtwo: á herezye y rożne wiáry dźielą kroleſtwá/ y rozdźiałem ie gubią. SkarKazSej 684b.

W przen (7): Ták téż y my przyięłiſmy do POLſki Haereſiȩ/ iáko Cudzołożnice y Frygerki duſz náſzych Niemieckié OrzQuin Ov; LatHar 7; SkarKaz 347a; kroleſtwo Angielſkie/ Duńſkie/ Szweckie herezye pożárły SkarKazSej 663b; Lecz herezye oycá máią odſtępſtwo/ a mátkę niepoſłuſzeńſtwo. SkarKazSej 687a, 687a marg.
Szereg: »rozerwanie, herezyja i kacerstwo« (1): áby miedzy ludźmi rozerwánia/ herezyi y kácerſtw/ ktore ſą mátką niezgody y nieſnaſkow/ nie było. SkarKaz 638b.
a. Nazwa używana w odniesieniu do nauki Chrystusa przez współczesnych mu Żydow (5):

W połączeniu z G pl nazwy oznaczającej przynależność do herezji (1): Iż Tertullus rzecznik Zydowſki/ wiárę Chrześćijáńſką názwał ſektą/ ábo iáko w Graeckim ſtoi haereſią Názáreyczykow WujNT 495.

Szeregi: »herezyja abo odszczepieństwo« (1): W Graeckim to mieyſce ták czytamy: Według drogi ktorą powiádáią być haereſią ábo odſzczepieńſtwem. WujNT 496.

»(nie) sekta abo (ani) herezyja« [szyk 3 : 1] (4): Wiárá Chrześćiáńska nie ieſt ſektá ani haereſia. WujNT 495 marg, 495, 509, Cccccc3v.

Synonimy cf HERETYCTWO.

Cf HERETYCTWO, HEREZIS

ZZie