[zaloguj się]
[pdf]

HOŁDOWNIK (43) sb m

hołdownik (28), ołdownik (15); hołdownik LibLeg, Leop, BibRadz (3), Mącz (3), KwiatOpis, RejZwierc (2), BudBib, PaprPan (3), StryjKron (6), KochProp, PaprUp (2), SarnStat (2), KlonKr; ołdownik BiałKat, MycPrz (2); hołdownik : ołdownik BielKron (1 : 12).

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N hołdownik hołdownicy
G hołdownika hołdownik(o)w
D hołdownikowi
A hołdownika hołdowniki
I hołdowniki(e)m hołdowniki, hołdownikami

sg N hołdownik (6). ◊ G hołdownika (3). ◊ D hołdownikowi (3). ◊ A hołdownika (2). ◊ I hołdowniki(e)m (12). ◊ pl N hołdownicy (3). ◊ G hołdownik(o)w (1). ◊ A hołdowniki (6). ◊ I hołdowniki (4), hołdownikami (3); -i Mącz, PaprPan, PaprUp; -ami StryjKron (3); -i : -ami MycPrz (1 : 1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Osoba zobowiązana do składania hołdu swemu zwierzchnikowi lennemu (43): Zathym dawſzy lyſth bandzie dzyankowal Ceſzarzewy yego M. ysz Voyewodzye Valaſkiemv holdownykowy swemv roſkazal LibLeg 7/8v; BielKron 377; RejZwierc 246v; StryjKron 269; PaprUp L3v; SarnStat 897, 1089; KlonKr F2.

hołdownik komu, czemu (2): á nigdy Sármáte nie byli Ołdowniki áni Alexándrowi wielkiemu áni Pańſtwu Rzymſkiemu MycPrz II D, C.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy państwa lub z G sg nazwy władcy państwa itp. [w tym: korony polskiej, krolestwa polskiego (2), krolewski (3), krola polskiego (4), państwa koronnego, papieski, polski (4), tatarski, turecki, węgierski] [hołdownik + przydawka (18), przydawka + hołdownik (1)] (19): Látá 1449. Roman Wáłáski Woiewodá ołdownik korony Polſkiey vmárł BielKron 391, 194v, 375v, 385v, 394, 408v (11); PaprPan Ee4 [2 r.]; RejZwierc 246v; StryjKron 370, 427, 447, 452, 612.

Wyrażenie: »hołdownik lenny« (1); A Xiążę tich xięſtw ieſt/ I. K. M. Hołdownikiem lennym. KwiatOpis [C2].
Szeregi: »ołdownik, to jest man« (1): á on ſam [Wacław Oświęcimski] áby theż był záwżdy ołdownikiem/ to ieſt/ manem Krolá Polſkiego. BielKron 388.

»poddany abo hołdownik« (1): naiwiecey chroncie ſie vbogiego Pana Znedznei famileijei/ bi mial naipieknieiſza cerwona tzapke/ boc ya z Skarbu R: P: drogo zaplaceno/ y inſzich ktorzi bi beli tzijemi poddanimi abo holdowniki PaprUp L3.

»nie hołdownik, ale państwa ucześnik« (1): ón v páná ſwego Był záwżdy w tákiéy wadze/ że nie hołdownikiem/ Ale zdał ſye być iednym páńſtwá vczeſnikiem. KochProp 6.

a. Władca podbitego narodu zobowiązany do posłuszeństwa i pewnych świadczeń na rzecz zdobywcy; tributarius Mącz, Cn; stipendiarius, vectigalis homo Cn (7): BibRadz Gen 14 arg; BielKron 89; Vectigales facere, Hołdowniki vczinić/ podbić pod ſwą moc. Mącz 477a, 5a, 463d; BudBib Ios 17/13; TEmu kiedy iuż Tullus iák hołdownikowi/ Kazał áby s ſwym ludem ſtał práwie gotowy/ Zá gorą PaprPan Hh.
b. Osoba zobowiązana do świadczeń na rzecz zdobywcy; niewolnik (4): Leop 3.Reg 9/21; Z ſynow ich ktorzy zoſtáli po nich w źiemi/ co ich byli nie wygubili ſynowie Izráelſcy/ poczynił Sálomon hołdowniki [fecit eos Selomoh in tributum] áż do dniá tego. BibRadz 2.Par 8/8, 2.Par 8 arg; BiałKat 63v.

Synonimy: man.

KN