[zaloguj się]
[pdf]

HUK (49) sb m

Fleksja
sg pl
N huk huki
G huku huk(o)w
A huk
I hukiem huki
L huku

sg N huk (18). ◊ G huku (4). ◊ A huk (6). ◊ I hukiem (15); -em (2), -(e)m (13). ◊ L huku (3). ◊ pl N huki (1). ◊ G huk(o)w (1). ◊ I huki (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Silny odgłos, stuk, łoskot, trzask, grzmot; szum; sonnitus Vulg, Cn; bombus Calep; fremitus Cn (11): Chmury z hukiem linęły deſzcz nieſłychány. KochPs 114, 63.

W porównaniach (4): Będą brzmieć narodowie iáko huk wod zbieráiących [Sonabunt populi, sicut sonitus aquarum inundantium] Leop Is 17/13, Is 17/12; A zárázem y ſtrzelbę Ogromną puſczono. Iáko więc pioron trzáſka [...] Táki huk wſtał ná ten czás KochProp 14; SzarzRyt Cv.

W połączeniu szeregowym (1): Huk/ grzmot/ kołát/ trzaſk ſtráſzny/ Niebo brzmi y láſſy/ Gdy gwałtownie w Tátáry vderzyli náſzy StryjKron 702.

W charakterystycznych połączeniach: huk wielki; (z) hukiem chlusnąć, linąć (2).

Wyrażenie: »morski huk« (1): Bo kto ćiebie nie mnieyſzy? [królu Stefanie] [...] Twe właſnośći kto zduża śpiewać doſkonále? Morſki huk głoſem przemoc może/ Lecż ninieyſzy Iż czás przynioſł/ we zbroi zdaſz ſie napięknieyſzy SzarzRyt C2v.
Szereg: »huk i grom« (1): Spádłá z gory wyſokiey w wodę oná cżáſzá: [...] Wielkim hukiem y gromem o źiemię chluſnęłá KlonWor 24.
W przen (1): Kłániam ſię tobie y o to namiłośćiwſzy P. Iezu/ pirwey niżli z hukiem liną ná mię chmury gniewu twego/ [...] ábyś mię [...] złey/ y bezbożnym właſney śmierći miłośćiwie vchowáć racżył. LatHar 640.
a. W odniesieniu do instrumentu muzycznego [od czego] (1): Bombus, Sonus tubarum raucus – Huk od trąbij, albo trabienie. Calep 134b.
2. Krzyk, wrzask, ryk, wycie; wrzenie (o głosie ludzi i zwierząt); clamor Mącz, PolAnt, Cn; tumultus, ululatus Mącz; sonitus PolAnt; fremitus Cn (37): A przedſię y weſelſzy bywáią nam goście/ Niżli tám w onym huku kiedy wrzeſzcżą wſzyſcy/ A drudzy márnie wyią iáko w leſie wilcy. RejWiz 67, 68; BibRadz Ier 25/31; Boarium, Wołowy/ álbo Bydlęcy huk/ álbo Ryczenie. Mącz [26]a; Tumultus, Zwádá/ huk/ krzik á zámieſzánie wielu ludźi Mącz 468c, 468c; Trojanie z wielkiem hukiem w pole pochadzali KochMon 19; BudBib Ps 118/169; KochOdpr C2; KochPs 109; StryjKron 230, 632; Tak się tedy wm MMPanu declaruię krotko, [...] ani swiezo po onym huku nawet (nieobrazę sammienia [!] y prawdy gdy tak powiem) ani wonym samym przypadku, iż illo feruore, niebył ten namnię obrazony ActReg 139; SzarzRyt C2.

W połączeniach szeregowych (6): Widząc burzki ná ſwiecie/ widząc ſzpetne chmury. Krzyk/ huk/ kłopot/ roſtyrki/ dziwno ſie coś dzyeie RejWiz 185; RejPos 225v; ná ſtole pyſznie/ więc thám w káżdy kąt nálewáią/ więc tám záwżdy piſk/ huk/ krzyk áż do połnocy/ tho ſie więc tá chwałá káżdemu podoba RejZwierc 115, 192v; vſłyſzawſzy nowy gielk/ krzyk/ huk zá ſobą oglądáiąc ſie pytáli/ coby tám było StryjKron 390, 390.

W charakterystycznych połączeniach: huk ogromny (3), wielki (4).

Zwrot: »hukiem [na kogo] (za)wołać« [szyk zmienny] (2) A Laſki záś z Lizmáninem o Stádnickiego s Sztánkárem ſye wádźi: krzykiem/ hukiem nań wołáiąc/ Forá Sztánkár OrzList h4; SkarŻyw 532.
Szeregi: »krzyk, (a, i) huk« [szyk 7 : 3] (10): OpecŻyw 150v; RejWiz 167v; OrzList h4; BielKron 60; Mącz 402c, 457c; A wtym rowem z Dąbrowy przytárli Rusacy/ Z krzykiem z hukiem ogromnym z Węgry się potkáli StryjKron 255, 632, 642; GórnRozm A3v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»huk, puk« (3): Ano nádełbem huk puk/ á záwżdy wołánie. RejWiz 71v; RejZwierc 103v, 122v.

a. Radość, wesele, uciecha; pochwała, aprobata; ovatio PolAnt (3): wykrzykayćie Bogu głoſem huku [in voce ovationis]. BudBib Ps 46/2; rozweſeli ſię też opuśćiáłość/ y zákwitnie iáko roża. Kwitnąc roſkwitnie ſię y rozráduie ſię też rádośćią y hukiem [et exultabit etiam exultatione, et ovando] BudBib Is 35/2.
W przen (1): krzycżćie gory hukiem [clamate montes praeconium]/ leśie/ y káżde drzewo w niem BudBib Is 44/23.
3. O głosie sowy (1): Ululatus, Huk/ hukánie/ wycie. Mącz 501c.

Synonimy: 1. łoskot, szum, trzask; 2. gałuch, giełk, gwar, hałas, krzyk, wrzask, wrzawa, zgiełk; a. radość.

BZ