Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ANIŻ

Następne hasło: ANIŻLI »

ANIŻELI (50) cn

-ż- : -z- (44 : 6). ◊ aniżeli (8), a niżeli (42).

a oraz e jasne.

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

Znaczenia

Wiąże niewspółrzędne części zdania pojedynczego oraz zdania składowe w zdaniu złożonym uwydatniając stosunek porównawczy (50)
- a. Łączy części zdania pojedynczego (40)
  - α. Po comp przymiotnika (11)
  - β. Po comp przysłówka (19)
  - γ. Po „inszy” (1)
  - δ. Po „pierwej” (2)
  - ε. Po „radniej” (2)
  - ζ. Po „woleć” (5)
- b. Łączy zdania składowe i równoważniki zdania w zdania złożonym (10)
  - 1) W połączeniu z trybem oznajmującym (8)
    - α. Po comp przymiotnika (3)
    - β. Po comp przysłówka (2)
    - γ. Po „inakszy” (1)
    - δ. Po „pierwej” (2)
  - 2) W połączeniu z trybem przypuszczającym (2)
    - α. Po comp przysłówka (1)
    - β. Po „woleć” (1)

Wiąże niewspółrzędne części zdania pojedynczego oraz zdania składowe w zdaniu złożonym uwydatniając stosunek porównawczy; quam Vulg (50):

a. Łączy części zdania pojedynczego (40):

α. Po comp przymiotnika [w tym po: więtszy (4)] (11): Wdźięcznieyſze ſą rány miłuiącego/ á niżeli łagodne pocáłowánie cżłowieká nienawidzącego. BibRadz Prov 27/6, 26/12; RejPosRozpr c4; Olbracht za ziwota Oitzowſkiego bel ſtzeſcia wietſzego wſprawach Ricerſkich ánizeli potem gdi Panem zoſtal. PaprUp C4; WujNT 98, 262, 628; WysKaz 44; SarnStat 111; VotSzl B3; KlonWor ded **3.

β. Po comp przysłówka [w tym po: lepiej (2), więcej (12)] (19): thedibichgo mógł bill tham ſnadnyey pozicz, anyzeli wdomv LibMal 1545/103v; BibRadz I 196b marg; á lepiey nákoniec dyabeł wierzył [...] a niżeli ći SarnUzn G8, B7, D3; SienLek T4; SkarJedn 185, 188; Więcey ich/ práwi/ obżárſtwo á niżeli miecż zábijá. WerGośc 205, 203; ActReg 79; WujNT przedm 19; VotSzl B2v, B4v, C2 [2 r.], C3 [2 r.], E2v.

γ. Po „inszy” (1): Tedy ten Krol/ ktoryby był od kogo inſzego/ á niżeli od Rzymſkiégo Kápłaná Koronowány/ był by przećiwko Práwu OrzQuin V4v.

δ. Po „pierwej” (2): y nie piérwéyli thám będźie okrutna śieczká/ á niżeli Koronácya Królewſka? OrzQuin V3v; ActReg 48.

ε. Po „radniej” (2): CiekPotr Cv; Fortuná rádniey ieſt wicher á niżeli wiátr KlonFlis B.

ζ. Po „woleć” (5): SkarJedn 135; Turba, wolałem przełożyc po ſtáropolſku Rzeſza/ á niżeli tłuſzcza/ ábo tłum/ ábo lud. WujNT przedm 22; SarnStat 1306; VotSzl C2v, C3.

b. Łączy zdania składowe i równoważniki zdania w zdania złożonym (10):

1) W połączeniu z trybem oznajmującym (8):

α. Po comp przymiotnika (3): Acżkolwiek pocżąthki ony zdádzą ſie być znoſnieyſze/ á niżeli ſą cżáſow dziſieyſzych tego porządku ſpráwy wſzytki. RejPosRozpr c3v; ActReg 124; WysKaz 8.

β. Po comp przysłówka (2): Bo lepiey żeby Ich M. tych odrobin [...] chętnie vſtąpili/ á niżeli ie od bráćiey vbożſzey wyćiągáli. VotSzl D2; Ratzeibiſie drugi zwas zarzekl thego Stolka przi Panſkiem boku/ ktorem ſie wiecei Izi á nizeli zdobi PaprUp E.

γ. Po „inakszy” (1): Záprawdę nie długo po ſmieci [!] Apoſtolſkiey widzyani ſą dáleko/ inákſzy ſprawce w koſciele Bożym/ á niżeli byli s przodku. RejPosRozpr c3v.

δ. Po „pierwej” (2): OrzQuin S4; O Bluſzcżyku miły pierwey źwiędnąwſzy vpadaſz/ á niżeli wzroſtem twym [...] Ionaſze oglądaſz. WysKaz 2.

2) W połączeniu z trybem przypuszczającym (2):

α. Po comp przysłówka (1): lepiey ieſt że ſámi Ich M. Oyczyznie ſwey kwoli/ onych częśći máłych dobrowolnie vſtąpią/ á niżeliby do ſrogiego nieprzyiaćielá [...] poniewolnie vtrácic wſzytki mieli. VotSzl Dv.

β. Po „woleć” (1): ſnadź drugi woli ſie [...] zá groſz dáć vkrzyżowáć/ á niżeliby go myał vdzielić ná náuki ſynowi ſwemu. GliczKsiąż M2v.

Cf ANIŻLI, NIŻELI