[zaloguj się]
[pdf]

KANAŁ (12) sb m

-n- (10), -nn- (2).

Pierwsze a jasne, drugie pochylone.

Fleksja
sg pl
N kanåł kanåły, kanåła
G kanåłów
A kanåł kanåły
I kanåłami

sg N kanåł (4). ◊ A kanåł (3). ◊ pl N kanåły (1) Calep, kanåła (1) Mącz. ◊ G kanåłów (1). ◊A kanåły (1). ◊ I kanåłami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Urządzenie do odprowadzania wody: rura, rynna, koryto; fistula Mącz, Cn; canalis Calep, Cn; euripus Mącz; incilis Calep; sifunculus, sifus, tubulus, tubus Cn [canalis – rynna Murm 36, Mymer1 30, Mącz 33a; canale – rynna, rura BartBydg; koryto; rura wodna, trąba; rynna, kanał – canalis Cn] (9): Fistula, proprie dicitur per quam aqua educitur, Fáſá/ Rinná/ Rurá/ To yeſt/ Wydrożone drzéwo álbo kánał Mącz 128d; á wodá z kánnałów vpadáiąc/ thák ſye zśiáda/ iż rzeczy/ którychby ſnać rzemieſłnik niemógł/ ſámá wyformuie Oczko 8v, 3.
Szeregi: »kanał albo koryto« (1): Incile – Kanął albo korito ktorim wode zrzeki prziwodziſz. Calep 520a.

»kanał albo rura« (2): Euripi dicuntur, Zrzódłá/ Kánałá albo rury którémy z daleká wodę do miáſta álbo ynſzego mieyſca/ przywodzą/ row ſtrugá/ przekop też może być zwan. Mącz 109c; A nie mamy żadnégo dylá ani Ofiáry/ przez którąbyſmy mogli ſye ziednoczyć z Bogiem/ iedno przez tę/ [...] przez którą/ iáko przez kánał iáki/ álbo przez rurę iáką/ przywłaſzczamy ſobie duchem ſtreſktánym/ y ſercem ſkruſzónym [...] dobrodźieyſtwo ono krzyżowéy [...] Ofiáry. OrzQuin N3.

»kanał, (albo) rynna« [szyk 1 : 1] (2): iż Pan Chryſtus [...] z Pánny Máryey ćiáłá żadnego nie wźiął/ tylko przez iey żywot/ iáko przez iáki kánał álbo przez rynnę przeſzedł ReszPrz 79; Calep 156a.

a. Do odprowadzania nieczystości, rynsztok; cloaca Mącz; canalis, colluviarium, incilis, inlicis Cn [canalis ‒ ryństok Mącz 33a; rynsztok – canalis Cn] (1): Cloaca, Dół/ Sakret/ álbo kánał/ Rinſztok/ przes który niecziſtośći vchodzą. Mącz 58a.
2. Wydrążenie, żłobek, wklęsłość w czymś; stria Calep (3): Imbricatim ‒ W kanał. Calep [507]a.

kanał na czym (2): Striae ‒ Kanałi na słupach wdłuz wydłubane. Calep 1010a, 1010a.

Synonimy: 1. fasa, koryto, przekop, row, rura, rynna, struga; a. kloaka, rynsztok, sakret; 2. wydrożenie.

AL