Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: FARYŻEUSZ

Następne hasło: FASBIR »

FASA (46) sb f

fasa (39), wasa (7); fasa Murm, Mymer¹ (2), BartBydg (2), FalZioł, LibMal, BielKron (3), Mącz (22),RejZwierc, ModrzBaz, Calag, Calep (4); wasa ZapKościer (7).

Oba a jasne (w tym w pierwszym w Mącz 5 r. błędne znakowanie).

Fleksja

	sg	pl
N	fasa	fasy
G	fasy	fas
A	fasę	fasy
L	fasie	fas(a)ch

sg N fasa (21). ◊ G fasy (1). ◊ A fasę (9). ◊ L fasie (1). ◊ pl N fasy (4). ◊ G fas (4). ◊ A fasy (5). ◊ L fas(a)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Naczynie drewniane, najczęściej w kształcie beczki, służące do przechowywania artykułów spożywczych, płynów, a także do przechowywania wszelkiego rodzaju cennych przedmiotów (45)
- a. Naczynie drewniane służące za jednostkę miary zboża, wina, piwa (10)
2. Rura, koryto, rynna z drzewa (1)

1. Naczynie drewniane, najczęściej w kształcie beczki, służące do przechowywania artykułów spożywczych, płynów, a także do przechowywania wszelkiego rodzaju cennych przedmiotów; vas Mymer¹, BartBydg, Mącz; dolium Mącz, Cn; calpar, hirnea Mącz; dolia Calep; cupa, lacus, piscina lignea Cn (45): Vas. Faſz. Faſa Mymer¹ [29²]v; BartBydg 165b; Mięſa zagniłego/ albo ſolonego w faſach: nie pożyway. FalZioł V 64; Item v pana Andrzeya Brzezienſkiego fąſſą drzewyana wilupill zakradſchi ſzią wdomu Nanocz skthorey cząpek vſſarſkych Czarnich wyall the przedall wpobyedziſkach kramarzevi yednemu LibMal 1550/154; rybitwi ſnieh niepoſpolići/ łowią ryby báwełniánymi ſiećiámi/ gdźieſmy w ten czás widźieli ryby thák wielkie łowiąc iáko fáſy. BielKron 452v; thylko w koſcielech ſą iákieś fáſy z wodą pełne z Bálſámem/ w ktorey ſie krzcżą BielKron 453, 457; Calpar Nieyáky ſtátek/ á naczynie drewniane. Calpar nomine antiquo dolium, Faſá. Mącz 32b; Dolium, Stągiew/ Fáſá Mącz 93d; Harpago, Bednárski hák którym obręczy záwodzą ná fáſy. Mącz 153b; Hirnea, Nieyáka fáſá. Mącz 156d; Vas, Fáſá/ beczka/ kłodá. Est enim nomen generale omnium vasorum, Naczinie. Mącz 476a, 22b, 51c, 56c, 93d [2 r.], 102d (15); kápuſtki nadobney oſobno obrawſzy/ fáſę iednę ná to obroćiwſzy/ nápoły głowki przekrawáiąc nadobnie ią vłożyć/ ćwikiełką przekłádáć/ koprzyku do niey nákłáść RejZwierc 110v; Wſzytcy mieſzcżánie niech ſię zbieżą do gáſzenia ogniá. [...] Ktemu niech ma śiekierę/ wiádro/ y fáſy lub ſtáwnice przed domem pełne wody. ModrzBaz 83v; Dolia – Faſsa, kuffa, beczka. Calep 338b, 338b [2 r.].

Wyrażenie: »winna fasa« = dolium Murm, Mymer¹. BartBydg; cadus Calag, Calep; bacchum, vas vinarium Mącz; vinarium Calag [szyk 6 : 2] (8): Dolium, eyn weynfas Wynna fáſá Murm 150; Mymer¹ 29; Dolium, vynna ffassa vel cadz BartBydg 45; Bacchum genus vasis vinarii, Fáſá winna. Mącz 22c, 107a, 476a; Weinfas. Winna fáſá, Kufa. Cadus, vinarium Calag 562a; Calep 146a.

a. Naczynie drewniane służące za jednostkę miary zboża, wina, piwa (10): Amphora, Genus vasis vinarii duas ansas habentis. Sic dicta, quod utroque latere feratur, Latine metreta, Kruż/ álbo czáſzá vcháta/ poſpolicie zowiemy Wiádro. Też Fáſá Winna/ cztery y dwádzieściá gárnców winá/ w ſobie máyąca. Mącz 8a; Culeus, Skorzány miech [...] Item genus mensurae vicenas amphoras continens, vel vrnas quadragenas, qua nulla maior mensura, liquidorum, Fáſá winna máyąc w ſobie dwádzieśćiá miar tákowych. Mącz 71a; Decimodie [...] Faſá álbo słomian dzieſięć wiertely w ſobie máyąc. Mącz 79b; a ktora by strona stronyę tego kupu nyetrzimala ta ma napyerwy stronye litkup zaplaczycz yako klodę pywa a páni Iego Mczi woyewodze 20 slotych czyerwonych [...] a lytkupnykom waſzę piwa Koſzczerſkego ZapKościer 1584/51, 1582/8v, 35, 36v, 1585/62v, 1586/68, 1587/71v.

2. Rura, koryto, rynna z drzewa; fistula Mącz (1): Fiſtula, proprie dicitur per quam aqua educitur, Fáſá/ Rinna/ Rurá/ To yeſt/ Wydrożone drzéwo/ albo kanał/ Też trzćiná v piſzczéli Mącz 128d.

Synonimy: 1. beczka, cebr, drybus, fuder, kadź, kłoda, kufa, miednica, naczynie, niecki, potok, sąd, stawnica, stągiew, wiadro; 2. kanał, koryto, rum, rynna.