KICHANIE (49) sb n
a jasne, e pochylone.
Fleksja
|
sg |
N |
kichanié |
G |
kichani(a) |
D |
kichaniu |
A |
kichani(e) |
I |
kichanim, kichani(e)m |
L |
kichaniu |
inne |
sg N a. A - kichani(e)
|
sg N kichanié (15); -é (1), -(e) (14). ◊ G kichani(a) (3). ◊ D kichaniu (1). ◊ A kichani(e) (19). ◊ I kichanim (4), kichani(e)m (3); -im SienLek (3); -(e)m FalZioł, KlonWor; -im : -(e)m GlabGad (1 : 1). ◊ L kichaniu (3). ◊ N a. A kichani(e) (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
1.
Gwałtowny, głośny wydech przez nos, wywołany podrażnieniem nosowej błony śłuzowej;
sternutatio Murm, Mymer1, Mącz, Calep, Cn; sternutamentum Cn (44):
Murm 79;
Mymer1 39v;
Theż proch iego z imbirem/ wſtrzikany wnos pobudza kichanie/ á tak głowę y mozg cżiſci. FalZioł I 13d;
włoż tartego Imbiru w nos dla kichania: ktore ieſt barzo pomoczne na tę chorobę. FalZioł III 12c;
Gdy ią ktho w nos wpuſzcża z wodką bzową/ pomaga od paraliża/ á cżyni lektanie ku kichaniu. FalZioł IV 25b,
*3f,
I 20a,
46a,
67c,
75d [2 r.] (
23);
Cżemu gorączoſć promieniow ſłonecznich gdy kto w nie wezrzi, kichanie pobudza. (–) Bowiem ono ruri w noſie ku mozgu odtwarzaiąc wilgotnoſci roſpuſzcża j wywodzi, ktore potim tak poruſzone mozg onym kichanim wyrzucza. GlabGad B8,
B8 [2 r.];
Koſmus powieda co ſgłowy wyſlo kychanjm. RejKup r3,
r2v,
r3;
Servius, Flabra, Dmuchánie/ Wyátr/ też/ Kichánie. Mącz 129a,
415b;
Náſyṕ iey wnozdrze bobrowych ſtroiow tártych/ choć pieprzu/ álbo czemierzyce/ czymby iey mogł kichánie wzruſzyć SienLek 115v,
21v,
72,
97v [3 r.];
Calep 1005a.
kichanie od czego (1): Thakież kichanie od tego prochu naprzeciw Lithargiey/ Mozg theż poruſza y poſila FalZioł IV 8a.
kichanie czyje (1): Kichánie iego [bestyjej] zapala świátłość BibRadz Iob 41/9.
W charakterystycznych połączeniach: kichanie barzo gwałtowne, częste (4), użyteczne, wolno (2); kichanie od prochu; lektanie ku kichaniu; lekarstwo na kichanie; kichanie pobudzać (pobudzić) (3), (u)czynić (12), wzruszyć.
Szereg: »ni kaszel, ni kichanie« (1): Nie radby go przebudźił/ ſnu mu nieprzerywa/ Ni káſzlem/ ni kichániem: niech zdrow odpocżywa. KlonWor 5.
2. Środek na pobudzenie kichania (5): Też ieſt dobra [ćwikła]/ cżyſciąc niecżyſtoſci z głowy gdy kto ſobie vcżini kichanie z oleikiem ćwiklanym z miodem á ſtrochą imbiru FalZioł I 20a, V 24; gdy komu iáki robak w vcho wleźie [...]/ przypraẃ ſobie kichánie á nozdrze ſobie zátkay SienLek 72, 53, 116.
Synonim: 1. parskanie.
Cf KICH, KICHACZKA, KICHAĆ, KICHAWKA
ZCh