« Poprzednie hasło: KLASNĄĆ | Następne hasło: [KLASZTOREK] » |
KLASZTOR (683) sb m
klasztor (682), klausztor (1); klasztor : klausztor UstPraw (4 : 1).
k- (682), c- (1); -l- (675), -ł- (8); -ſz- -sz- (625), -ſ- (37), -ſſ- (21).
a pochylone (w tym 18 r. błędne znakowanie). ◊ -ór (3), -or (1); -ór SarnStat; -ór :-or Mącz (2 : 1). ◊ -or-.
sg | pl | |
---|---|---|
N | klåsztór | klåsztory |
G | klåsztoru, klåsztora | klåsztorów |
D | klåsztorowi | klåsztorom |
A | klåsztór | klåsztory |
I | klåsztor(e)m | klåsztory, klåsztormi, klåsztorami |
L | klåsztorze | klåsztorzéch, klåsztorach |
inne | pl N a. I - klåsztory |
sg N klåsztór (61). ◊ G klåsztoru (116), klåsztora (103); -u UstPraw, GórnDworz, WerGośc (2), WerKaz, KlonKr; -a MiechGlab, RejKup (3), KromRozm III, BielKom, GroicPorz (2), KrowObr, BielSat, PaprPan, StryjKron (3), KochMRot, PudłFr, PaprUp, KochAp (2); -u : -a SeklKat (1 : 2), BielKron (1 : 54), HistRzym (1 : 2), RejPos (1 : 1), SkarŻyw (105 : 24), SarnStat (1 : 1). ◊ D klåsztorowi (8). ◊ A klåsztór (95). ◊ I klåsztor(e)m (9). ◊ L klåsztorze (104). ◊ pl N klåsztory (16). ◊ G klåsztorów (74); -ów (17), -(o)w (57). ◊ D klåsztorom (6); -om (3), -óm (1) SarnStat (3 : 1), -(o)m (2). ◊ A klåsztory (39). ◊ I klåsztory (2), klåsztormi (2), klåsztorami (1); -y BielKron; -mi SkarKaz; -y : -mi : -ami SkarŻyw (1 : 1 : 1). ◊ N a. I klåsztory (1). ◊ L klåsztorzéch (28), klåsztorach (17), skrót (1); -éch KromRozm I, KrowObr (6), BielKron (3), Mącz, RejZwierc, BielSpr (5), ModrzBaz, MWilkHist, Calep; -ach SkarŻyw (7), ReszPrz, ReszHoz, WujNT (4), SkarKaz (2); -éch : -ach SarnStat (8 : 2); ~ -éch (8), -ech (1), -(e)ch (19); -éch Calep; -éch : -ech SarnStat (7 : 1); ~ -ach (16), -(a)ch (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
W połączeniu z nazwą miejscową lub przymiotnikiem od niej [w tym: w + L sb (62), ai (28), sb w składni zgody (17), na + L sb (9), G sb (3), u + G sb (3), sb indecl (3), in + Abl sb (1); klasztor + przydawka (100), przydawka + klasztor (26); z przyimkiem (77), bez przyimka (49)] (126): yednemv theſz kxyedzu zakrakowem wklaſtorze Na thynczu wzyalem ſvknya LibMal 1545/102; do Landzkiego przewiodł bráćią z Niemiec z klaſztorá rzecżonego Vetus mons BielKron 355, 166v, 186, 287v, 302, 323v (74); GórnDworz Q2v; SkarJedn 244; Zywot S. Auſtreberty Panny klaſztorá Pauliáceńſkiego SkarŻyw 192; Proroctwo o zburzeniu klaſztorá w Káſſynie. SkarŻyw 251 marg; przyſzedwſzy do iednego klaſztoru v Leondopolá/ nálazł tám Hieráxá SkarŻyw 453; Ziednał ſobie v Henryká klaſztor gory Amiaty SkarŻyw 575, 159, 193, 200, 231, 248 (35); Spálili potym náſzy Oliwę Klaſtor bogáty StryjKron 577, 370, 627 [2 r.]; WerGośc 205, 216; WerKaz 277; PudłFr 78; SarnStat 888, 955, 1097, 1104.
W połączeniu z nazwą zakonu, wezwaniem, imieniem patrona itp., będących często jednoczesnym określeniem reguły [klasztor + przydawka (71), przydawka + klasztor (8) ] (79): MiechGlab 8; Item Thu v Czarnich mnychow wklastorze prziſtawką Cząnowa vkradl LibMal 1547/137; IAn XXII [...] od XXIII Kárdynałow wybran w Lugdunie w klaſztorze Dominikow ná Papieſtwo BielKron 186; Ten pięć klaſztorow záłożył reguły ſwoiey BielKron 363, 27, 180v, 182, 186 [2 r.], 186v (51); Y zálećił go niedáleko od Hieruzálem do klaſztoru S. Anáſtázego/ tákże iáko y on názwánego. SkarŻyw 74, 106, 192, 202, 211 [2 r.], 290 (22); y dwá Klaſztory Mnichow ſzárych y Mniſzek ſpalili StryjKron 406, 370; ReszHoz 130; SarnStat 1104.
W połączeniach szeregowych [w tym: w związku z przejawami życia duchowieństwa lub religijnego (22), w związku z wysokim rozwojem kraju, państwa lub miasta (10)] (36): SeklKat E2; RejKup 16; KromRozm I E; KromRozm III I8v; GroicPorz kk4v; Abowiem iáwnie widziemy/ iáko z nierządnymi merchámi mięſſkaćie/ ſwiadtzą to/ wáſze dwory/ komory/ plebánije/ y klaſſthory KrowObr 227, 199, 219v, 228v, 236; ZIemiá álbo Kſięſtwo Wirtenberſkie/ okrągłe ieſt/ ma wſobie miaſth y miáſtecżek wiele/ zamkow niemáło y klaſztorow BielKron 287v, 287v [2 r.], 289, 290, 293; Mącz 56b; RejZwierc 247v, 258; BiałKaz I2v; SkarŻyw 319; MWilkHist E4; StryjKron 370; ReszPrz 72; ReszHoz 115 [2 r.]; WujNT 222; A do tego należą Duchowni/ Akádemia/ Opáći/ Klaſztory/ Włádyctwá. SarnStat 166, 182, 1069, 1078 [2 r.], 1109; SkarKaz 43b, 84a; mknie do Compoſtelle/ Widźieć miáſtá/ klaſztory/ ſzpitale y celle. KlonWor 52.
W charakterystycznych połączeniach: klasztor mocny, murowany (2), nowy, niepotrzebny (2), opatrz(o)ny (3), przedni, przywrocony, pusty, restaurowan, sławny, spustoszały, srogi, wdzięczny, zacny, znamienity (3); klasztor zakonu (5); ksieni klasztoru, matka, ociec, opat (4), panna, proboszcz, starszy (starsza) (7), wieś (2); dziewka z klasztora, mniszka (2), panna; nad klasztorem przełożony (2), starszy; w klasztorze mnich (5), zakonnik; klasztora dobyć, doględać, dokonać, niechać (2); do klasztoru brany, dybać, iść (3), (po)biec (3), posłać (odesłać) (2), pozyskać, prosić się (2), przenieść (przeniesiony) (3), przeszkadzać, (przy)chodzić (przyść, wchodzić, wniść, wchodzący) (14), (przy)jachać (2), przyjmować (przyjąć, przyjęty, przyjmowany) (7), (przy)nieść (niesion) (5), przypłynąć, przywieźć, trafić się (2), uciekać (uciec) (2), ujść, wełgać się, wpędzić, wprawić (2), wprowadzić (2), wrocić się (wracać się) (5), wwieść, wygnać; dla klasztoru przywieść; od klasztoru oddalić; z klasztoru brać (2), dać, pość (iść) (6), precz kazać, (przy)jechać (2), przyjść, ruszać, uciec (2), wybiec, wygnać, wyjść (wychodzić) (6), wykoczować, wypędzić, wypuścić, wyrzucić (wyrzucony) (5), wystraszyć; posłużyć klasztorowi; klasztor(y) mieć (13), miłować, najechać (objechać) (2), nawiedzić, (o)puścić (2), pobrać (2), popalić (spalić, wypalony) (6), powybierać, przenieść, przywłaszczać, psować, reformować, rozmnożyć, sprawować (sprawowany) (4), spustoszyć (spustoszon) (3), widzieć, zasadzać (osadzić, zasadzon) (3), zburzyć (zburzenie, zburzony) (5), zgotować, złupić (wyłupić) (2); na klasztor rzucić się (2); pod klasztor przypłynąć; w klasztor wejść, wpaść; w klasztory sobić się; przyjść z klasztorami; o klasztorze myśleć; po klasztorzech biegać, czynić, śmierdzieć, szukać; w klasztorze cierpieć (2), (na)uczyć się (4), nawiedzić, (po)chować ((po)chowan(y), schowany, wychowany) (15), pogrzebion (2), pojmać, potkać, (prze)by(wa)ć (będący) (8), skończyć, służyć, szkołować, tyć, umrzeć (4), wieść, zachować, zakon przyjąć, zależeć się, zatrzymać, zostać (3), zostawić (2), żyć (3), żywota dokonać (2).
»da(wa)ć (a. oddać, a. rozdać) do klasztoru, w klasztor; (od)dany do klasztoru« = poświęcić życiu zakonnemu [szyk zmienny] (9 : 1; 3): Mnię ná probę w klaſztor daycie BielKom G4v; á dzyewkę Ream Sylwiám ſynowicę ſwoię do klaſztorá dał BielKron 98v, 325, 363, 429v; y zwielką poćiechą ich do klaſztoru Porkus názwánego/ oddaná ieſt. SkarŻyw 192, 99, 159, 200, 452, 461, 516; ReszHoz 129.
»klasztor fundować (a. ufundować); klasztor fundowany; klasztora fundacyja (a. fundowanie)« [szyk zmienny] (12; 1; 3): Xiąże węzelkow potrząſą y kładzie na Wage. czo Klaſtor ffundował. RejKup Bb; Bo skąd mszy najmowanie, ołtarzow, klasztorow, kanonijej et in genus fundowanie Diar 70; KrowObr 76; Tám też wiele klaſztorow fundowanych zá ſtárego Krześćijańſtwá BielKron 287, 334, 357; SkarŻyw 193, 508 [3 r.], 518 [2 r.], 519, 574; WujNT 222; SarnStat 182.
»do klasztoru, w klasztor iść (a. pość, a. wnić)« [szyk zmienny] (11 : 1): Námawáią do ſwey roty/ Aby nie ſzły ná ſwą wolą/ Ani w klaſztor bo tám golą BielKom nlb 6; Iż wnidz do klaſſtorá á przyiąć tę Regułę/ ieſt kroleſtwá niebieſkiego ſkarb niezlitzony náleść. KrowObr 145; RejPos 261; ia myſlić chcę/ o zbáwieniu duſzy moiey/ á do klaſztoru ná pokutę poydę. SkarŻyw 182, 183 [2 r.], 196, 291 marg, 297, 332, 335, 452.
»w klasztorze mieszkać (a. (prze)mieszk(iw)ać, a. wymieszkać)« [szyk zmienny] (11): KrowObr 136v; BielKron 130, 363v, 403; BiałKaz H2; Przemieſzkał tedy w tym klaſztorze y onym żywoćie ſześć lat. SkarŻyw 134, 231, 309, 571, 573; SarnStat 208.
»klasztor nad(aw)ać; klasztor nadany; klasztoru nadanie« [szyk zmienny] (5; 2; 2): Ma Hiſzpánia ſiłá Opáthow/ klaſzthorow bogáćie nádánych. BielKron 279v, 186, 366, 367v; Oćiec dla corki kláſztor zbudował y nádał. SkarŻyw 192 marg, 231; ReszPrz 72; KołakSzczęśl C3v; SarnStat 182.
»klasztor postanowić; klasztor ustawion« (2; 1): Tego cżáſu klaſztor Przemoſtrátow vſtáwion. BielKron 180v, 153; Poſſidonius piſze o S. Auguſtynie/ iż on kápłanem zoſtawſzy/ wnet klaſztor w kośćiele poſtánowił WujNT 412.
»klasztor postawić« [szyk zmienny] (3): Tenże Boleſław Pudikus w Záwichośćie dał poſtáwić kláſztor pánieńſki świętey Klary BielKron 364, 364; SkarŻyw 356.
»siedzieć w klasztorze« [szyk zmienny] (3): KrowObr 44v, 140; Nie ſiedział w żadnym murowánym klaſztorze RejPos 13.
»ślubowaé do klasztora« (1): Y Rodziczow tak glupych wiele ieſt/ ktorzy mlode ſwe dziatky ſlubuią do klaſtora SeklKat F2.
»do klasztoru, w klasztor wstąpić (a. wstępować); do klasztorow przystęp« [szyk zmienny] (25 : 6; 1) : Aże theż y Boleſlaw przezwiſkiem cżyſty [...] na Morawę do niektorego klaſtora zakonu ſwięthego Bernata wſtąpił. MiechGlab 8; SeklKat F2; BielKom G3; GroicPorz gg2; Sylweryus wſtąpił w klaſztor BielKron 163, 167v [3 r.], 168v, 169, 169v [3 r.], 171v (19); SkarŻyw 108, 183 [2 r.], 290, 291, 335, 571, 574; Tákowyſz Státut [...] áby Polakóm do klaſztorow Niemieckich był wolny przyſtęp [ad monasteria Germanica ingressus pateat JanStat 208]. SarnStat 207.
»wynić, wystąpić z klasztoru« [szyk zmienny] (3 : 1): Vſtáwił też áby mnichom s klaſztorá wolno wynidź kędy y kiedy chcą/ á ine odzyenie duchowne ná ſię włożyć. BielKron 166v, 175v; Wyſzedł Ian Swięty z klaſztorá wracáiąc ſię do domu rodzicow ſwoich. SkarŻyw 134 marg, 572 marg.
»klasztor założyć (a. (po)zakładać); klasztor założon(y); zakładanie klasztoru« [szyk zmienny] (39; 4; 1); ten będąc ſwiętego żywotá/ vmyſlił ſobie oſobny żywot wieść w nabożeńſtwie/ przeto klaſztor záłożył w Rzymie in monte Cellio BielKron 166v, 27, 186, 299v, 325v, 345v [2 r.] (38); y przyzwał więcey ludzi pobożnych y vcżonych/ á nie tylko męſzcżyzn/ ále y świętych białych głow/ ktore mu wielce były pożytecżne do pozyſkánia niewiaſt pogáńſkich/ y zákłádánia klaſztorow pánieńſkich. SkarŻyw 518, 76, 252, 508, 517, 573.
»w klasztorze zamknąć (a. zamykać) się, zamkniony« (3 : 1): zpuśćił Pátryárchoſtwo/ y ſam ſię ná pokutę w klaſtorze zámknął. SkarJedn 210; SkarŻyw 107, 164; oné téż iáko oblubienicé Páná Kryſtuſowé/ któré w klaſztorzéch zámknioné [in claustris occlusae JanStat 214]/ y wychowáné ták rychło o rzeczach ſwych wiádomośći mieć nie mogą/ dwoiáko więcéy czás miáły. SarnStat 209.
»zamykać by w klasztorze mniszkę« (1): Ma też cnotá/ wſtydliwość/ ſwoię towárzyſzkę/ Ktorą dobrze zámyka/ by w Klaſztorze Mniſzkę. BielSat D3.
»klasztor (z)budować (a. klasztorow pobudować, a. nabudować); klasztor zbudowany; (z)budowanie klasztoru« [szyk zmienny] (26; 4; 4): PatKaz III 154; I ták ſie byłá thá Regułá rozmnożyłá/ iż wkrotkim tzáſie klaſſtorow było nábudowano. KrowObr 135v, 136; BielKron 182, 359v, 370, 430; KochSat B; HistRzym [39]; BiałKaz I2v; drudzy mu pieniądze ná zbudowánie klaſztoru y imioná ofiárowáli SkarŻyw 324, 140 [2 r.], 141, 178, 192 marg, 193 (23); ReszPrz 72.
»klasztor męski, mniski, mnichow« [szyk 5 : 2] (5 : 1 : 1): Kośćiołow tám znamienitych doſyć/ [...] Dwánaśćie klaſztorow mnichow BielKron 285v; potym nábudowáłá klaſztorow męſkich y pánięńſkich SkarŻyw 140, 140 marg, 141, 178, 183 marg; SkarKaz 418b.
»klasztor panieński, mniszek, żeński« = coenobium virginum, sacrarum virginum collegium, gynaeceum sacrum, parthenon Cn [szyk 25 : 4] (26 : 2 : 1): kſyązą oney zyemye y lud poſpolyty uydzącz ten dzyw tak uyelkye dwa klaſtory panyenſkye zbudoualy ku czczy panny maryey PatKaz III 154; BielKron 285v, 325v, 355v, 358, 364 [3 r.], 366, 371; Biſkup do pewnego klaſzthoru mniſzek w Padwi/ dał mnichá GórnDworz Q2v; KwiatOpis B3v; Budowánie klaſztorow męſkich y żeńſkich. SkarŻyw 140 marg, 13, 71, 99, 140, 141 (14); WujNT 440; SkarKaz 418b.
»twardy klasztor« = klasztor o ostrej regule (1): były dobre obycżáie/ powagá/ vcżciwość ná dworze/ iáko w twárdym iákiem klaſzthorze GórnDworz H7v.
»szkoła i klasztor« (1): Bo yednák tego przeć nye możeſz/ iżeſćye ſye poſpolićye wſzkołach y klaſſtorzech yedno w Filozofiey álbo Zofiſtryey obyeráli KromRozm I L. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].
»szpital, klasztor« (1): Podłemi w ſzpitalách w klaſztorách nie gárdzić. SkarKaz 84a marg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.].
»zakon i klasztor« (3): Przetoſz to co dziś ſię w ſámych zakonách y klaſztorách zoſtáło/ wſzyſcy iednym ſercem cżynili. SkarŻyw 535, 463 [2 r.].
»zamek, (i) klasztor« (4): około trzech ſet zamkow y klaſztorow w yedney Fránkoniey zburzono. KromRozm I D2; KochSat B; KwiatOpis B3v; WujJud 134. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.].
»klasztor i zamknięnie« (1) : Wiele teſz duchownych Prełatow do zakonu/ tákże y białych głow do klaſztorow y zámknienia wpędził. SkarŻyw 310.
Synonim: dom.
Cf [KLAUSTER]
MM