[zaloguj się]
[pdf]

KLĘKAĆ (110) vb impf

Fleksja
inf klękać
indicativus
praes
sg pl
1 klękåm klękåmy
2 klękåcie
3 klękå klękają
praet
sg pl
2 m m pers -ście klękali
3 m klękåł m pers klękali
f klękała m an
fut
sg
1 m klękać będę
3 n będzie klękało
imperativus
sg pl
1 klękåjmy
3 niechaj klękå
conditionalis
sg
2 m byś klękåł
3 m by klękåł
n by klękało
impersonalis
con by klękåno
participia
part praes act klękając

inf klękać (18). ◊ praes 1 sg klękåm (6). ◊ 3 sg klękå (8). ◊ 1 pl klękåmy (5). ◊ 2 pl klękåcie (6). ◊ 3 pl klękają (16). ◊ praet 3 sg m klękåł (5). f klękała (1). ◊ 2 pl m pers -ście klękali (1). ◊ 3 pl m pers klękali (15). ◊ fut 1 sg m klękać będę (1). ◊ 3 sg n będzie klękało (2). ◊ imp 3 sg niechaj klękå (2). ◊ 1 pl klękåjmy (1). ◊ con 2 sg m byś klękåł (1). ◊ 3 sg m by klękåł (1). n by klękało (2). ◊ impers con by klękåno (2). ◊ part praes act klękając (17).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Padać na kolana, zginać kolana ku ziemi; uznawać za bóstwo lub rzecz świętą; congenuolare, flectere, flexare genu, ingeniculare se, pinsere terram genibus, procumbere in genua, provolvi, genibus, flexo poplite sidere, submittere flexum genu, tangere genu terram Cn (110):

klękać na czym (1): A gdy ſie przez gorę Belgian ná tę ſtronę przeprowadzáli dźiewięć rázow nániey klękáli BielKron 438v.

Zwrot: »na kolano klękać« (1): Wittellius pilnował Iáncżárow [...]/ ktorzy ná práwe koláno klękáiąc ſtrzelali BielKron 314v.
a. W celu wyrażenia pokory, czci i uwielbienia (głównie wobec bóstwa); adorare, advolvi genibus a. supplicem, allabi genibus, appronare se in genua, genua alieuius amplecti supplicem, ingenieulare, ad genua accidere, submittere se ad genua, succumbere flexo genu, summittere genibus Cn (108): klęká bogu dziękuiątz OpecŻyw 48v; RejKup i5v, t6; tzemu ie otzymá ktorymi niepátrzą/ do ludzi obrácaćie? tzemu teſz ſámi twarzą do nich klękaćie? tzemu ſie przed nimi modlićie? KrowObr 113; BielKron 435; RejAp 25v [2 r.], 149v [2 r.], 191v [2 r.]; RejZwierc 201; Iáki pocżet ieſt tych ktorzi ſkłádáiąc ręce/ klękáiąc/ pokornie nas proſzą/ żebyſmy [...] oddaláli krzywdę od nich ModrzBaz 144; Ale Heretyk rzecże/ że tu Genuflectere znácży timere, otoż potępieni klękáią to ieſt boią ſię. WysKaz 36; KlonWor 53.

klękać komu (4): Zywię ią/ mówi Iehowá Bóg/ mnie będźie koláno káżdé klękáło BiałKat d2, d2 [2 r.]; BiałKaz Gv.

klękać ku czemu (1): gdy náſzy klękáli ku Bożey ſłużbie/ oni tákież cżynili BielKron 441.

klękać ku komu [=przed kim] (2): Y dla tegoż ia Páweł klękam ná koláná kn oycu Páná náſzego Iezu Kryſtá/ [...] ábyſcie mocnie pośileni á vmocnieni byli przez duchá iego RejPosWiecz2 92v; WujNT Eph 3/14.

klękać przed kim, przed czym (67): OpecŻyw 92, 122v, 128v; [anieli] kląkayącz przeth ſzwyątą hanną czynyly czeſzcz dzyeczyączyu maryey PatKaz II 84v; SeklWyzn g2v; RejJóz 07v; Papieſz vſtáwił aby przed nim klękano. KrowObr 34 marg; Duchem ia klękam przed Pánem Bogiem/ á nie przed Obrázy. KrowObr 116, B4, 34, 61, 84v [4 r.], 85 (38); RejWiz 179; OrzRozm D3 [2 r.]; Synowie ſtali płácżąc y klękáiąc przed Senatem. Senat bacżąc ich młode látá á żáłobliwe káiánie y pokorę/ wypuſzcżáli ie pirwfzy raz s tey winy. BielKron 105, 364v; Flagitator, Modłek/ który ſie modli záwieśiwſzy ſie komu v ſziye/ álbo klękáyąc przed kim. Mącz 129b; RejAp 66v; RejZwierc 201, 202v; przed kłocem z drzewá klękác będę [trunco ligni incurvabo me]. BudBib Is 44/19, Is 44/15, 17; A ſobye ia zoſtáwię [...] Śiedḿ tyſięcy cnych mężow/ ktorzy przed Báálſkim Onym ſproſnym báłwánem/ ieſzzże nie klękáli/ Ani go tym ſpoſobem/ nigdy pozdrawiáli. HistHel C4; BudNT przedm a4, Matth 27/29; CzechRozm 7; KochPs 161 [2 r.]; CzechEp 79, 86, 87; PudłFr 49; ArtKanc E9.

W charakterystycznych połączeniach: klękać barzo często, częstokroć, dziewięćkroć (2), kielkakroć, (po) trzykroć (2), ustawicznie; klękać ku bożej służbie, ku ojcu (2); klękać ciałem, duchem (w duchu) (2); klękać przed bałwanem (6), kapłanem, kijern, kłocem, obrazy (9), olejem (5), ołtarzem, (Panem) Bogiem (4), senatem, świętą Hanną, wężem, wołem, złotem.

Zwroty: »klękać na kolana(-o), kolanmi; kolano klęka (a. musi, a. ma klękać)« = flectere genu; genu flectit Vulg [szyk zmienny] (12 : 1; 12): Widziſs ijż miſtrz twóy krol nieba ij ziemie przed tobą na ſwé kolana klęká/ a ty nie chceſs ſie nad nijm ſmilowatz. OpecŻyw 92, 128v; BierRozm 17; KrowObr 34; RejWiz 179; Leop Dan 6/10; BielKron 114v; Klękam kolánmi. GrzegRóżn Mv; RejAp 66v; RejPosWiecz2 92v; W imię Páná Iezuſá niechay káżdé koláno klęka/ niebieſkié/ źiemſkié/ y piekielné. BiałKat d2, d2 [3 r.]; RejZwierc 12; BiałKaz Gv [2 r.]; MWilkHist I; LatHar 557; WujNT Eph 3/14, s. 684, Philipp 2/10, Aaaaaav; WysKaz 35; á ná pośmiéch ná iedno koláno klękáiąc/ królem żydowſkim názywáli. SiebRozmyśl Ć4v.

»klękać na modlitwę« (1): Dániel trzy kroć przez dzień klękał ná modlitwę. WujNT 439.

Szeregi: »klękać i kłaniać się« = inourvare se (a. incurvari) et adorare PolAnt [szyk 1 : 1] (2): Z oſtátká lepak bogá cżyni báłwánowi ſwemu/ klęka przed nim/ y kłánia ſię mu BudBib Is 44/17, 2.Par 29/30.

»klękać, (i) (u)padać« (4): A więc ma być tákowemu pyſznemu báłwochwálcy wſzelkie ſtworzenie ludzkie poddane? y wſzelkie koláno przed nim klękać/ vpádáć/ y nogi iego ſmrodliwe całowáć? KrowObr 34, 93v; RejAp 9; RejZwierc 61.

Formacje współrdzenne cf KLĘCZEĆ.

Cf KLĘKANIE

ZCh