[zaloguj się]
[pdf]

KLĘCZEĆ (36) vb impf

Fleksja
inf klęczeć
indicativus
praes
sg pl
3 klęczy klęczą
praet
sg
3 m klęczåł
f klęczała
conditionalis
sg pl
2 m byś klęczåł m pers
3 n subst by klęczały

inf klęczeć (1). ◊ praes 3 sg klęczy (6). ◊ 3 pl klęczą (2). ◊ praet 3 sg m klęczåł (7). f klęczała (3). ◊ con 2 sg m byś klęczåł (1). ◊ 3 pl subst by klęczały (1). ◊ part praes act klęcząc (15).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Wspierać się na ugiętych kolanach i w tej pozycji trwać w celu wyrażenia pokory, czci i uwielbienia (głownie wobec bóstwa); adstare in genua, ingenieulare, niti genibus Cn (36): Pothym nathychmyaſt polkąknąl [!] on Capplan a klączącz pyal naboznye paczyerz PowUrb + v; OpecŻyw 25; RejFig Dd; powſtał od Ołtharzá Páńſkiego/ á przeſtał klęczeć [surrexit ... a genu flectendo super genua sua] y podnoſić rąk ſwých ku niebu. BibRadz 3.Reg 8/54; BielKron 185, 230, 329, 407; Potym klęcżąċ poprzyſiągł wſzytko trzymáć trwále StryjWjaz C2, C2v, D2v; SkarŻyw 580; Modli ſię Páſterz/ modlą ſię też owiecżki/ klęcży Páſterz/ klęcżą owiecżki ReszPrz 186; ArtKanc T14v; Ná końcu Olbrycht klęczy w kśiążęcym vbierze/ A od królá chorągiew rozpuſczoną bierze. KochProp 11.

klęczeć u czego (1): Ięzycżne y ſwarliwe [...] tym karáłá/ áby v drzwi gdzie wſzytki iadáły/ klęczáły modląc ſię/ áby ſię wſtydem vhámować mogły. SkarŻyw 142.

klęczeć przed kim, przed czym (15): Od polnoci zawżdi na modlitwę wſtawala/ gdzież przed oltarzem klęcżątz zgorątzą żądzą o ſiedḿ rzecżi boga proſiła. OpecŻyw 2; RejKup v2; KrowObr 116, 195, 195v; OrzRozm M4; BielKron 321v; OrzQuin S4; GórnDworz Y6v; Potym záś do ołtarzá był przyprowádzony/ Tám przed Arcybiſkupem klęcżał vniżony. StryjWjaz C2v, C4v, Dv; CzechEp 187; SkarKaz 456a; Chudźiaſzek przed pánem/ by mu co dał/ klęczy GosłCast 54.

W charakterystycznych połączeniach: długo klęczeć, w koło; klęczeć na (w) stolou (2), u drzwi, w ławkach; przed arcybiskupem klęczeć (2), bożą męką, kapłanem, obrazem (3), ołtarzem (2), panem, Panem (Bogiem) (2), sędzią.

Zwroty: »klęczeć kolany« (1): klęcżątz kolany [trzej królowie]/ bogiem go bytz poznali OpecŻyw 21v.

»klęczeć na modlitwie« (1): klączala na gorączey modlythwye modlącz ſyą panu bogu PatKaz II 63v.

Szeregi: »siedzieć albo klęczeć« (1): przy zácżęćiu rozmyślánia/ vcżyń kroćiuchną prośbę o fortunne y pożytecżne odpráwienie tego nabożeńſtwá [...]. Potym śiedząc/ álbo klęcżąc/ wezmi przed ſię punkt ktory/ to ieſt cżąſtkę hiſtoryey LatHar 665.

»stać abo (a nie) klęczeć« (2): NiemObr 75; ále ze czćią y poſtráchem przed Pánem/ iáko ná pokoiu krolewſkim ſtoiąc ábo klecząc [!]: modły/ pokłony/ śpiewánia nabożne/ rozmyślánia odpráwuymy. SkarKaz 456a.

Formacje współrdzenne: klękać, poklękać, przyklękać, uklękać; klęknąć, poklęknąć, przyklęknąć, uklęknąć.

Cf KLĘCZĄCY, KLĘCZENIE

ZCh