[zaloguj się]
[pdf]

KOBYŁA (38) sb f

kobyła (37), kobeła (1) Calep.

o oraz a jasne; tekst nie oznacza é.

Fleksja
sg pl du
N kobyła kobyły
G kobyły kobył kobyłu
A kobyłę kobyły kobyle
I kobyłą kobył(a)mi

sg N kobyła (10). ◊ G kobyły (5). ◊ A kobyłę (7) [w tym: -ą (5)]. ◊ I kobyłą (1) [zapis: -a]. ◊ pl N kobyły (1). ◊ G kobył (4). ◊ A kobyły (3). ◊ I kobył(a)mi (4). ◊ du G (cum nm) kobyłu (2) ZapWar 1536 nr 2552 [2 r.]. ◊ A (cum nm) kobyle (1) LibMal 1545/104v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia
Klacz, samica konia; equa Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; sagmaria BartBydg; equilla, equula Cn (38): Iakom ya nyepopaszl ⟨yemv⟩ szytha szwoyem bydlem rogathem y gomolem tho yesth kobylamy y gąsyamy ZapWar 1505 nr 2004, 1505 nr 2005, 1514 nr 2171, 1524 nr 2314; Mam tu z Grecyey kobyły/ Nigdy tákowe nie były: Bo od koni pocżynáią/ Ktorzy w Babilonie rzáią. BierEz G2v, G2v, R3v; Mymer1 26v; BartBydg 135; FalZioł IV10a, 12c; Item zlączutha yednego razu wſzyadſchi na kobilą yachal nanyey do Jaroſlawya pyencz myll LibMal 1545/96; Item karczmarzevi wnyeparczie dwye kobylie vkradl LibMal 1545/104v, 1543/73v [2 r.], 1545/96; RejFig Dd5 [3 r.]; Equa, Swiérzóbká/ Máciorká/ Kobyłá. Mącz 107b; Equa – Klacza, kobeła. Calep 369b; GostGosp 30.

W połączeniu z przymiotnikiem oznaczającym maść konia [zawsze: kobyła + przymiotnik] (7): Iakom yanyepoyąl s-zogroda iego srzepcza dropiasthego y dwu kobilv yedney wroney a drugyey rydzey ZapWar 1536 nr 2552, 1513 nr 2110 [2 r.], 1514 nr 2171, 1536 nr 2552, 1545 nr 2631; LibMal 1543/73v.

W połączeniach szeregowych (3): ZapWar 1525 nr 2333; A thakowe pryąnczie sladv thilko ma bicz o dzyeſzyanczoro thowara, abo wolow abo kony, abo krow, abo kobyl, abo ovyecz, abo szwyny MetrKor 40/813; LibLeg 11/167v.

W charakterystycznych połączeniach; kobyła biała (2), rydza (3), siwa, wrona (2); kobyłę ukraść (4), wyprząc; wsieść na kobyłę; strzelać kobyły; kobyłą(-ami) (po)paść (5).

Przysłowie: Vix iustus salvabitur. Trudno przedepsy kobylą odrzecz. ZapWar 1513 nr 2159.
Wyrażenia: »dzika kobyła« (1): A dziś Tatarzyn ſtrzela tám dzikie Kobyły/ Gdzie pierwey mocne Zamki/ Więże/ z Miáſty były. StryjKron 56.

»stado kobył« (1): Iakom ya Sprawiedlywye postawyl kw rosdzyalowy vedlya vyednanya nassego wsithkyego stada kobyl ZapWar 1547 nr 2640.

»kobyła źrzebna« (1): yakom yą nyezabyl kobyly byąley szrzebney ZapWar 1513 nr 2110.

Szeregi: »bydło i kobyły« (1): Iakom ya nyepasla bidlem y kobilamy szwemy wlakach nyeszyeczonych ZapWar 1524 nr 2292. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»koń i (a) kobyła« (2): yakom ya nyepasl conymy y cobyla zytha psczenycze [!] ZapWar 1533 nr 2405; FalZioł IV 10a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

Synonimy: klacza, koniowa, świerzopa.

Cf KOBA

ZCh