[zaloguj się]
[pdf]

KOŃCZYNA (27) sb f

kończyna a. kończyny pl t (27).

Teksty nie oznaczają ó.

Fleksja
pl
N kończyny
G kończyn
A kończyny
L kończynåch

pl N kończyny (2). ◊ G kończyn (12). ◊ A kończyny (5). ◊ L kończynåch (8); -åch (6) LubPs, BielKron (2), RejAp, RejPos, RejZwierc; -ach (2) OpecŻyw, BibRadz.

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Koniec, kraniec, kres, coś najdalszego, ostatniego. ostatek (27):
a. O przestrzeni (26):
α. Strony, końce świata; bardzo dalekie kraje [czego] (24): Ieſzcze był nie ſpráwił źiemie/ áni kończyn iey/ áni wierzchu/ áni prochu świátá [antequam faceret terram et plateas et praecipuas terras orbis]. BibRadz Prov 8/26.
Wyrażenia: »cztery kończyny nieba« (1): Y nawiodę ná Helám cżterzy wiátry ze cżterzech końcżyn niebá [a quatuor extremitatibus caelorum] BudBib Ier 49/36.

»(wszy(s)tkie) kończyny ziemie, świata« = termini terrae, (omnes) fines terrae Vulg; extrema terrae, (universi) termini mundi PolAnt (13 : 9): Náwroczenye wſzytkich opuſcyáłych koncżyn ſwiátá tego. LubPs G4v marg; Ząday v mnie/ damći pogány wdziedzictwo tobie/ wſſyſtkie końcżyny źiemie w ośiádłosć twoię. Leop Ps 2/8, Ps 64/6; BibRadz Is 41/5; BudBib Ier 25/23. Cf Wyrażenia przyimkowe.

Wyrażenia przyimkowe: »do kończyn ziemie« = ad extremum terrae PolAnt (3): Huk przyſzedł áż do końcżyn źiemie/ ábowiem Pan przą ma z pogány BibRadz Ier 25/31, 1.Mach 14/10; ArtKanc A15.

»od (ostatecznych) kończyn ziemie« = ab extremoa. extremis terrae, a lateribus terrae PolAnt (3): Ktory wywodźi od kończyn źiemie obłoki/ á łyſkáwice y dźdże ſam ſpráwuie/ á wywodźi wiátr z ſkárbow ſwoich. BibRadz Ps 134/7, Is 41/9, Ier 25/32.

»z kończyn ziemie« (1): Pogáńſtwo zbieży ſię k tobie z końcżyn źiemie [ab extremo terrae] BibRadz Ier 16/19.

»na kończyny świata, ziemie« = ad fines terrae, inangulos terrae PolAnt (2 : 1); BibRadz Iob 28/24; RejAp 6v; y rozwionę ie ná wſzytki wiátry (y) ná końcżyny świátá BudBib Ier 49/32.

»na ostateczn(iejsz)ych kończynach świata« (2): A ten głos Páńſki iż miał być iáko głos wſzego ſwiátá/ ktory iáko Prorok powiáda/ roznieſie ſie á zábrzmi áż na oſtátecżnieyſzych końcżynach ſwiátá wſzytkiego/ tákże ſie roznieſie RejAp [14]v; RejZwierc 33v.

»po (wszytkich) kończynach świata, ziemie« = ad fines terrae PolAnt (3 : 2): LubPs S3v marg; BibRadz Ps 58/14; BielKron 139, 454v; iuż to kroleſtwo twoie ſwięte práwie po wſzytkich końcżynach ſwiátá tego ieſt rozſzyrzone RejPos 313.

β. Terytorium w obrębie granic (2):

kończyny czyje (1): á będą náwroceni ſynacżkowie twoi do końcżyn ſwoich [ad terminos suos Vulg Ier 31/17]. RejPos 27.

Wyrażenie przyimkowe: »we wszech kończynach[czego]« = na całym terenie (1): a poſláwſſy zmordowál wſſytki dziecij ktoreż byly w Betleiem ij we wſſech końcżynach ijch od dwu lát ij niżey OpecŻyw 29.
b. O czasie [czego] (1): A Páweł ś. z nim ſię też zgadáiąc/ mowi/ iż my ieſteſmy ná ktorych ſię końcżyny wiekow zbiegły [fines saeculorum Vulg 1.Cor 10/11] CzechEp 354.

Cf KONIEC

RS