[zaloguj się]
[pdf]

KOPANIE (26) sb n

o oraz a jasne; teksty nie oznaczają é oraz -é.

Fleksja
sg pl
N kopani(e) kopaniå
G kopaniå
D kopaniu
A kopani(e)
I kopaniém, kopanim
L kopaniu

sg N kopani(e) (6). ◊ G kopaniå (8). ◊ D kopaniu (2). ◊ A kopani(e) (3). ◊ I kopaniém (3), kopanim (2); -ém Mącz, Oczko; -im BielKron; -ém : -im BielSpr (1 : 1); ~ -ém (1), -(e)m (2). ◊ L kopaniu (1). ◊ pl N kopaniå (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

I. Rzeczownik od „kopać”; wykonywanie zagłębień w ziemi przy pomocy odpowiedniego narzędzia; praca przy robotach ziemnych; fossio Calep, Cn; fossura Cn (20): BielSat L3; BielSjem 25; Fossilis – Do kopanią ſpoſobny. Calep 426b, 426b.

W połączeniu szeregowym (1): Pátrz nań v budowánia/ v murowánia/ v kopánia/ v grábárzow/ a on wſzędy pilnie vpomina/ áby grunty dobrze záſádzano RejZwierc 159v.

Wyrażenia: »kopanie dołu« (1): Wiele tych fortelow bywa/ ktorymi nieprzyiaćielá nieopátrznego łácno pożyć [...]. Drudzy kopánim dołu/ Drudzy ná przepráwowániu Rzek BielSpr 27.

»kopanie fundamentu« (1): Widzenie S. Symeoná o kopániu fundámentow. SkarŻyw 28 marg.

»łopata do kopania« (1): Bipalium, Instrumentum ad fodiendum, Motyká álbo/ łópáta do kopánia. Mącz 25b.

»rowy [= rowów] kopanie« (1): iáko ſą te roboty/ orániná wſzeláka/ śiew/ młoćbá/ drwá/ rowy kopánia/ grodza GostGosp 160.

»kopanie sadzawki, stawu« [szyk 1 : 1] (1 : 1): Piscinarius, Który ma chuć ku kopániu ſadzáwek/ Rad ſie z grábárſtwem obchodźi. Mącz 301a; niemáſz ſtáwow kopánia/ [...] pracey bárzo pieniądze mnożącey GostGospSieb +3v.

a. Spulchnianie ziemi dla przygotowania jej do uprawy; uprawianie ziemi; pastinatio, sarculatio Mącz (4): Ieſt cżás ſzcżepieniu/ kopániu. BielKron 79v; Sarculatio, Włóczenie/ też kopánie. Mącz 368c, 283a.
Wyrażenie: »kopanie motyką« (1): pastinatus, Rycie/ Kopánie motyką. Mącz 283a.
α. [Karczowanie: gdzieby przy tych miejscach jeden nad drugiego więcy wykopał, tedy uczyniwszy mu nagrodę [...] za nakład kopania, równo się oną kopaniną podzielą InwSzlachKal 1578 nr 35.]
b. Wydobywanie, wygrzebywanie czegoś z ziemi (zwłaszcza minerałów) (5): ſtąd ognie/ których owi co w górách ſye kopániém báwią/ vſtáwicznie widzą Oczko 6.

kopanie czego (4): BielKron 443; Więcey ćierpię niſzli ći ktorzy ſą ná wiecżne więzienie potępieni: ábo co ná kopánie kruſzcow zdáni ſą. SkarŻyw 89; Item/ len/ konopie/ młocenie/ mocżenie/ tárćie/ kopánie rzepy/ ogrodow napráwá. GostGosp 164. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »kopanie kamieni« (1): Latomiae, Kopánie kámieni. Mącz 185c.
II. Rzeczownik od „kopać” lub „kopać się”; podkopywanie się, wykonywanie podkopu mającego ułatwić dostanie się do jakiegoś miejsca (5): BielKron 312; Cuniculatim, Táyemnie/ Chytrze przes kopánie. Mącz 72b; BielSpr 63v.

kopanie do czego (1): Cunicularius, Miſtrz który ſie s kopániem do murow vmié obchodźić. Mącz 72b.

kopanie pod co (1): Miárá ná kopánie pod mur. BielSpr 63 marg.

III. Rzeczownik od „kopać się”; usypywanie wału obronnego; tu być może sam wał (1): oſádźili ſwoy brzeg Pruſowie ſtrzelbą y kopánim/ moſthy pokáźiwſzy BielKron 383v.

Synonimy: I. grabarka, grabarstwo, rycie.

Cf KOPAĆ, KOPAĆ SIĘ, KOPANINA

ZZa