[zaloguj się]
[pdf]

KOŻUCH (64) sb m

o jasne.

Fleksja
sg pl du
N kożuch kożuchy
G kożucha kożuch(o)w kożuchu
A kożuch kożuchy
I kożuch(e)m
L kożuchu kożuchach

sg N kożuch (16). ◊ G kożucha (3). ◊ A kożuch (23). ◊ I kożuch(e)m (1). ◊ L kożuchu (1). ◊ pl N kożuchy (2). ◊ G kożuch(o)w (6). ◊ A kożuchy (8). ◊ L kożuchach (3); -ach (1), -(a)ch (2). ◊ du G (cum nm) kożuchu (1) ZapWar 1505 nr 2011.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Wierzchnie odzienie ze skór zwierzęcych wyprawionych wraz z włosem; melota BartBydg, Cn; pellicium Mymer1; pellicea BartBydg; pelliceus Calep; arnacis, mastruca, melotes, pellis, rheno Cn (45): ZapWar 1524 nr 2160: Pellicium. Pelcz. Kożuch. Mymer1 [312]; BartBydg 110; [Iuhrowie] żywią ſie laſſem/ ribami/ á zwierzyną, tylko wodę pijąc á w kożuchach [pellibus] chodząc z ſpołem z ſzywſzy ſkory/ wilce/ liſie/ z kunami y Ielenie etc. MiechGlab 62, *4; LibLeg 11/97; RejRozpr C3; LibMal 1545/95, 97v, 1546/118; RejKup c3; Iedni máią ná ſobie kożuchy á ſzłyki/ Drudzy zgrzebne káfftany/ kiyce/ báſáłyki. RejWiz 167v, 151; RejFig Cc5v; Kazał ſie chłopcu wieść w pole wzyąwſzy ſtrzelbę [...] áby źwirzę zábił/ nie dla iedzenia/ [...] ále dla ſkorek ná kożuchy BielKron 3v; [przodkowie naszy] ſzáty proſte álbo kożuchy ſobie dziáłáli BielKron 336, 294v, 420; Prot B4; BielSat C2, Dv; GórnDworz R4v; RejZwierc 79v; BielSen 7; PudłFr 35; BielRozm 25; Calep 770a.

W połączeniu z przydawką materiałową [w tym: ai poss (13), z + G sb (1); kożuch + przydawka (11),przydawka + kożuch (3)] (14): ZapWar 1511 nr 2091, 1528 nr 2465; Melota, owczy kozuch BartBydg 88b; Naypierwey kozuch kuny, pothim schatą czarną axamitowa [...] Tho wſchitko panom exequtorom nyzei napiſanym wmocz dal MetrKor 59/76v; Item kozuch krolikovi wewſſi za Gnyeznem vkradl LibMal 1544/79, 1544/87, 1545/104; Kozusky K. Iei Mczi. Kozuch szoboli z bobrem Kozuch kvni zbobrem Kozuch Gronoſtaiowy Kozuch Riſzy ſlimowy sbobrem od Pana Oſtaffia Kozuch z Grzbietow popieliczich zbobrem WyprKr 87; PudłFr 53; Calep 923a.

Przysłowie: Nie ſą tákie rękawy iáko kożuch cáły. March1 A3v; March3 V v.
W przen (2):
Zwroty: »mieć kożuch lisi« = być bogatym szlachcicem (1): Kto tu krádnie káżdy wiśi/ By więc miał y kożuch liśi. RejZwierc 237.

»sucho kożuch prać [komu]« = bić kogo (1): (nagł) Lyſzká mowi. (‒) Nie bierz mię iać rádzę/ [...] Sucho kożuch piorą/ Tym co mię więc biorą. RejZwierc 239.

2. Wyprawiona skóra zwierzęca z długim włosem (19): Napyerwey wzyalem koſzvch nawodney Vliczy kuſznyerzowy Ianowy LibMal 1545/101; BielKron 353v, 400v; StryjKron 682; Dobre ſą Płotná/ Sukná/ y kożuchy Polſkie/ Iako kiedy Koleńſkie/ Moſkiewſkie/ y Włoſkie. BielSjem 24; BielRozm 6.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy zwierzęcia [w tym: kożuch + przydawka (7), przydawka + kożuch (3)] (10): a dw koszvchv ⟨kvnych⟩ michal mychno nyeslvbyl dacz mykolayevy Czernyekowskyemv. ZapWar 1505 nr 2011; LibLeg 11/98v; LibMal 1545/105v; Woiewodzie poſłał konopi garzć/ przęſlice/ y záięcży kożuch BielKron 353v [idem] StryjKron 220; áżby ſędźiemu trzy grzywny/ álbo kożuch kuni położył [pelles dederit mardurinas JanStat 649] SarnStat 560; GDy kto nágáni ſkázánié Káſztelaná Krákowſkiégo/ ma mu dáć kożuch gronoſtáiowy [pelliceam hermelinam alias Gronoſtaiowy JanStat 425] SarnStat 795, 233, 796; Bierze co komorá ma/ doſzcżebrzuchy/ Máſło/ ſery/ gomołki/ báránie kożuchy. KlonWor 35.

Szereg: »skora, (albo) kożuch« (2): Pellitus ‒ wskore albo wkozuck [!] oblieczoni.Calep 770a, 770a.
W przen (1):
Wyrażenie: »kożuch barani« [o złotym runie] (1): Ná on czás/ gdy do Kolchów rycérze wybráni Płáwili ſię przez morze po kożuch báráni KochFr 99.

Synonimy: 1. futro, kuża, szuba; 2. skora.

TG